Twee jaar geleden werden er meer dan een miljoen exemplaren van het boek ‘Hygge: de Deense kunst van het leven’ verkocht. Denemarken was nog nooit zo geliefd buiten Denemarken. Het boek staat nog altijd bovenaan de lijstjes van populairste lifestyle- en zelfhulpboeken. Waarom houden we zo van hygge?
Tien jaar geleden studeerde ik Scandinavistiek. Voor aanvang van mijn eerste les had ik nog nooit van het Noorse en Deens woord ‘hyggelig’ gehoord, dat bijna onuitspreekbaar en onvertaalbaar is. De beste vertaling is ‘gezellig’, maar het is meer dan dat. De ultieme vorm van ‘hygge’ beleef je in de ‘hytte’ die Scandinavische families vaak hebben. De hytte is een houten hutje in de natuur, waar ze in een kleine groep vakanties en weekenden doorbrengen. Na stevige wandelingen warmen ze zich in de hytte op onder een dikke deken, een kop warme choco in de hand, omringd door kaarslicht. Op die manier ‘hyggen’ ze zich, want ‘at hygge sig’ is ook een werkwoord, zo leerden we als eerstejaars Scandinavisten.
Hygge is dus de overtreffende trap van het gezellig hebben; een combinatie van het beste gezelschap en dito sfeer, interieur eten en drinken. Niet lang nadat het handjevol studenten Scandinavistiek uit mijn jaar werd ingewijd in de kunst van hygge, werd de studierichting opgeheven. Er was te weinig interesse in Scandinavië. Dat is een paar jaar later wel anders. Niet-Scandinaviërs kunnen geen genoeg krijgen van alles wat Scandinavisch is. Van minimalistisch design, misdaadseries, indiebandjes en Fika tot lifestyleboeken. Zelfs het onvertaalbare hygge blijkt een onwaarschijnlijk gat in de markt. Vandaag weet bijna iedereen wat hygge betekent, dankzij het populaire boek met dezelfde naam.
De Deense kunst van het leven
De bestseller ‘Hygge: de Deense kunst van het leven’ van schrijver en geluksonderzoeker Meik Wiking gaat over hoe wij niet-Scandinaviërs deze vorm van übergezelligheid, die goed zou zijn voor lichaam en geest, in ons leven kunnen inbouwen. Het boek houdt het midden tussen een zelfhulp- en lifestyleboek. Lifestyle omdat het knus vormgegeven is en vol staat met plaatjes van kaarsen, dekens, lekker eten en natuur, zelfhulp vanwege de filosofische tips om meer gezelligheid, rust en geluk in je leven te brengen.
“Meik Wiking beweert dat de sfeer en ervaring van hygge belangrijker zijn dan de spullen die je nodig hebt om die sfeer te creëren.”
Het boek vertelt je wat Denen eten (kaneelbroodjes), kopen (een overvloed aan kaarsen en dekentjes), doen (boswandelingen maken, aan tafel eten zonder tv te kijken) en dragen (hippe zwarte kleren, dikke wollen sjaals). Toch beweert Meik Wiking dat de sfeer en ervaring van hygge belangrijker zijn dan de spullen die je nodig hebt om die sfeer te creëren: “Het draait om het gevoel dat we veilig zijn en ons kunnen ontspannen, afgeschermd van de buitenwereld. Waar we een gesprek hebben over de kleine of grote dingen des levens – of in comfortabele stilte bij elkaar zitten – of gewoon in ons eentje genieten van een kop thee.”
Het Deense recept voor gezelligheid verkoopt. Na het succes van ‘Hygge’ doken uitgevers op de rest van het hoge Noorden. In ‘Lagom’, wordt de Zweedse kunst voor een beter leven uit de doeken gedaan. ‘Sisu’ laat ons kennismaken met ‘de Finse kunst om met kracht te leven’. Noorwegen, toch mijn favoriete Scandinavische land, wacht nog op een eigen lifestyleboek.
Het gelukkigste land
Wie het Hygge-boek erop naslaat, leert dat het contrast tussen de donkere buitenwereld in de winter en en het gezellig samenzijn in de warme, stijlvol verlichte Deense woonkamers voor de ultieme gezelligheid zorgt. Maar wie er een paar bevolkingsonderzoeken op naslaat, leert al snel dat er nergens zoveel mensen alleen wonen als in de Scandinavische landen. Denemarken is koploper in Europa met meer dan 45% eenpersoonshuishoudens. De Denen hebben zelfs een woord voor de populariteit van het alleen wonen: alene-kultur. De fenomenen alene-kultur en hygge lijken haaks op elkaar te staan, maar je zou ook kunnen concluderen dat Denen het zo gezellig hebben omdat velen alleen wonen.
“De onafhankelijke Denen hebben het geld om hun quality time zorgvuldig vorm te geven.”
Dat zit zo: Scandinavische landen kennen een uitgebreide welvaartsstaat die alleen mogelijk is door grote onderlinge solidariteit, maar diezelfde welvaartsstaat maakt ook dat mensen zich gemakkelijker in hun eigen cocon terugtrekken. Van alle Europeanen kunnen zij zich het gemakkelijkst veroorloven om alleen te wonen. Dankzij uitstekende sociale voorzieningen, hoge lonen en een hoge werkgelegenheidsgraad kunnen Denen zichzelf redden, zonder veel terug te moeten vallen op vrienden, familie en gemeenschap.
Ze hebben over het algemeen dus minder last van de stress om huisgenoten waar ze eigenlijk niet mee willen samenwonen, of schuldgevoelens ten opzichte van de schoonouders die telkens op de kinderen moeten passen. De onafhankelijke Denen hebben het geld om hun quality time zorgvuldig vorm te geven en de vrijheid om te kiezen met welk gezelschap ze die tijd doorbrengen. Echte hygge houdt volgens het boek dan ook in dat ze alleen die mensen uitnodigen bij wie zij zich goed voelen – vier zou het perfecte aantal beste vrienden zijn voor een gezellig etentje.
Gezellig de wereld buitensluiten
Meik Wiking waarschuwt zelf al dat het ideaal van hygge niet voor iedereen even bereikbaar is. En dat de nadruk op het buitensluiten van de wereld ook een keerzijde heeft. Dat schrijft ook journaliste Nina Polak in haar analyse van het fenomeen: “Hygge en aanverwante levensfilosofieën leggen een behoefte bloot aan eenvoud, aandacht, een verminderd materialisme en saamhorigheid. Maar opmerkelijk genoeg loeren in diezelfde hoek ook nationalisme, xenofobie en conservatisme.”
Polak brengt hygge zelfs in verband met de opkomst van rechtse partijen in het land: “De Deense Volkspartij draagt met behulp van Hygge uit dat Denemarken een haast perfect land is, met zijn lange, sociaaldemocratische traditie en zijn typerende cultuurkenmerken. Alles wat die culturele hechtheid en geborgenheid bedreigt, wordt niet getolereerd.”
“De hygge-filosofie geeft ons een recept om de gepolariseerde wereld even buiten te sluiten.”
Waarom willen niet-Denen dan toch zo graag boeken lezen die een geïdealiseerde versie van de Deens samenleving promoten? De aantrekkingskracht lijkt erin te liggen dat de hygge-filosofie een soort dagelijks kerstgevoel belooft aan wie er de juiste levenshouding op na houdt en de bijbehorende interieurspullen koopt. Daarmee beantwoordt het aan een verlangen om je af te schermen van de buitenwereld en je veilig thuis terug te trekken, zonder productief te hoeven zijn, in een omgeving zonder technologische prikkels, samen met mensen die jouw wereldbeeld delen.
Links, rechts, progressief, conservatief, gelovig, niet-gelovig, pro choice of pro life; bijna ieders wereldbeeld wordt vandaag wel ergens in de media keihard aangevallen. De hygge-filosofie geeft ons een recept om die gepolariseerde wereld even buiten te sluiten. Het zegt dat je onbeschaamd gezellig mag doen, onder een dekentje en in je comfortzone mag kruipen en zoveel calorierijke warme drankjes mag drinken als je wil, samen met een handjevol beste vrienden die het meestal met je eens zijn.
Onbeschaamd genieten
Het is niet verwonderlijk dat die boodschap juist nu zo aanslaat. Een luisteraar van de Amerikaanse podcast ‘By the book’, waarin zelfhulpboeken besproken worden, deed in een van de afleveringen een boekje open over wat haar aantrok aan het idee van hygge. Ze stelde zichzelf voor als witte Canadese met een goedbetaalde baan, toegang tot uitstekende gezondheidszorg en andere voordelen van een welvarende samenleving, die zich regelmatig schuldig voelde over haar privileges. Hoe belangrijk ze het ook vond om zich van haar privileges bewust te zijn, hygge had haar een vrijbrief gegeven om ook eens dankbaar te mogen zijn voor de privileges die ze had en er onbeschaamd van te genieten. En daarom hield ze van hygge en was ze groot fan van het boek.
Tot nu toe is dat misschien wel de beste verklaring die ik gehoord heb voor het succes van hygge. Hygge biedt een tegengeluid in een tijd waarin iedereen wordt aangespoord zijn privileges te checken ten opzichte van andere mensen in de wereld. Denen zijn met hun welvaart, verzorgingsstaat, gelukscijfers en populaire exportproducten misschien wel het meest geprivilegieerde volk ter wereld, en in het Hygge-boek laten ze dat onbeschaamd zien. Dat kun je arrogant vinden, maar de verkoopcijfers laten zien dat we maar al te graag van de Denen horen dat je best eens mag genieten van vrije tijd, brandende kaarsen, warme choco en goede vrienden. Als je ze hebt.
Schrijf je reactie