Charlie checkt: kunnen drugs ons helpen?

Psychedelica zijn bezig aan een comeback in de psychiatrie. Drugs die vroeger vooral met hippies en het nachtleven werden geassocieerd, worden nu wereldwijd opnieuw onderzocht door wetenschappers, omdat ze echt nuttig kunnen zijn. Denk aan mdma, de actieve stof in xtc. Aan psilocybine, de stof in paddo’s en magic mushrooms, en aan ketamine.

Als je zoals ik bent opgegroeid in de jaren 80 en 90, dan heb je misschien alleen horrorverhalen gehoord over psychedelische drugs zoals lsd. Bijvoorbeeld dat je ervan uit het raam gaat springen, omdat je denkt dat je kan vliegen. Maar wist je dat het ooit een potentieel middel was tegen alcoholisme? Een van de oprichters van de Anonieme Alcoholisten, Bill Wilson, werd ooit behandeld met lsd tijdens een sessie met een psychologe en hij was er heilig van overtuigd dat het zelfs de meest cynische verslaafden kon helpen afkicken. Wilson heeft de AA nooit kunnen overtuigen van zijn standpunt en verliet uiteindelijk de organisatie.

“In de jaren 50 en 60 was lsd een veelbelovend middel voor de behandeling van alcoholisme.”

In de jaren 50 en 60 was lsd een veelbelovend middel voor de behandeling van alcoholisme. Een meta-analyse uit 2012 van die oude studies toonde aan dat 59 procent van de proefpersonen die lsd namen drastisch minder alcohol dronken of helemaal stopten, in vergelijking met 38 procent van de proefpersonen die een veel kleinere dosis namen of een andere behandeling volgden.

Intussen weten we allemaal hoe het is afgelopen met lsd. De hippies zijn het massaal beginnen te gebruiken, en toen werd het verboden.

Ongeveer hetzelfde gebeurde met mdma, de actieve stof in xtc. Ook die drug werd eerst gebruikt door therapeuten als hulpmiddel bij psychotherapie in de jaren 80, maar vanaf het moment dat het een party drug werd, werd het middel ook verboden.

Toch is er de laatste jaren weer meer onderzoek naar dit soort middelen. Lsd, psilocybine – de actieve stof in een aantal magic mushrooms – en ketamine zijn veruit de meest bekende psychedelica. Letterlijk betekent psychedelisch ‘mind manifesting’ of geestverruimend. Mdma, vooral bekend onder de naam xtc, wordt tot de niet-klassieke psychedelica gerekend, omdat het middel de werkelijkheid veel minder vervormt voor wie het inneemt.

Stoppen met roken

Hoewel lsd niet helemaal in ere is hersteld, wordt de werking ervan wel weer bestudeerd. In Zwitserland is er een psychiater die er terminale patiënten mee behandelt, maar omdat het zo’n lange werking heeft, wordt er minder onderzoek naar gedaan dan naar psilocybine, het kleine broertje van lsd, dat een kortere werking heeft en vooral daarom gemakkelijker te onderzoeken is.

Zo werd psilocybine, de actieve stof in magic mushrooms, in combinatie met therapie getest bij patiënten die terminaal zijn en als gevolg van hun ziekte kampen met angst en depressie. Na zes maanden was 78 procent van de proefpersonen nog altijd minder depressief, terwijl 83 procent zich nog steeds minder angstig voelde.

“Patiënten kunnen nieuwe perspectieven krijgen en hun gedrag aanpassen.”

Hoe dat precies werkt? Wie depressief is, zit met chronische negatieve gedachten over zichzelf en het leven. Experts denken dat psychedelica kunnen helpen om die vicieuze cirkel te doorbreken. Niet alleen op het moment zelf, maar op lange termijn, omdat patiënten nieuwe perspectieven kunnen krijgen en hun gedrag aanpassen.

Psilocybine werd in de VS ook getest bij rookverslaafden. In een studie aan de Johns Hopkins University kregen vijftien zware rokers – ze rookten gemiddeld 31 jaar lang minstens 19 sigaretten per dag – twee keer psilocybine toegediend. 80 procent was na een half jaar nog altijd rookvrij. Iedereen die ooit geprobeerd heeft om te stoppen met roken, of een ander heeft zien proberen te stoppen, weet dat dat een spectaculair resultaat is.

Ook het Zuid-Amerikaanse geestverruimende plantenbrouwsel ayahuasca – met als actieve stof dmt – heeft veel potentieel als hulpmiddel om van een drugsverslaving af te komen, onder meer in een Canadese studie – al zijn er nog veel meer studies nodig.

Belgische mdma-therapeute

Wereldwijd – van de VS tot Engeland – is er ook onderzoek naar mdma als hulpmiddel bij psychotherapie, bijvoorbeeld om post-traumatisch stress syndroom te behandelen bij oorlogsveteranen en slachtoffers van verkrachting, en ook tegen angst bij terminaal zieken. As we speak worden er mdma-therapeuten opgeleid – onder wie de Belgische Kim Kuypers.

“Patiënten moeten hun energie deels naar binnen richten, en dat is niet per se leuk.”

Vergelijk mdma-therapie trouwens vooral niet met het slikken van een pilletje voor je plezier op een feestje. Want wie mdma neemt in het kader van therapie, heeft echt wel wat werk te verzetten. Patiënten moeten hun energie deels naar binnen richten, en dat is niet per se leuk wanneer je een trauma te verwerken hebt.

De Britse psychiater Ben Sessa vergelijkt mdma met een soort reddingsvest dat je als patiënt aantrekt om de gesprekken aan te kunnen – het middel stelt je enkel in staat om aan therapie te doen.

Het mooie aan psychedelica, wanneer de therapie ten minste geslaagd is, is dat je ze – in tegenstelling tot klassieke medicatie – in principe niet moet blijven nemen op een dagelijkse basis. Dat is meteen ook de reden waarom sommigen vrezen waarom het nooit wat zal worden met psychedelica in de psychiatrie – omdat er niet genoeg mee te verdienen valt.

Neusspray tegen zelfmoordgedachten

Ik weet niet of ik het daar helemaal mee eens ben. Ik snap de redenering. Maar een bedrijf als Janssen Pharmaceutica werkt ook aan een neusspray tegen ernstige depressie en zelfmoordgedachten met esketamine, een vorm van ketamine. Die stof kan je het gevoel van krijgen dat je uit je lichaam treedt, maar in de neusspray gaat het om zulke kleine hoeveelheden dat er van hallucinaties totaal geen sprake is. Patiënten gebruiken de spray in combinatie met gewone antidepressiva, dus ze moeten dagelijks medicatie blijven slikken, maar het mooie aan dit geneesmiddel is dat het onmiddellijk werkt – binnen enkele uren, in plaats van weken. Dat is extreem belangrijk, wanneer je zelfmoordgedachten wil weghalen bij iemand.

“Het mooie aan dit geneesmiddel is dat het onmiddellijk werkt; extreem belangrijk bij zelfmoordgedachten.”

Mijn interesse in de therapeutische toepassingen van psychedelica is meer dan tien jaar geleden begonnen, toen ik een professor van Harvard Medical School interviewde. Die vertelde me iets wat ik nooit zal vergeten. Hij onderzocht toen als een van de eersten mdma als hulpmiddel bij psychotherapie voor terminale kankerpatiënten. Hij vertelde over een gesprek dat hij had gehad met een jonge twintiger die op het punt had gestaan om in het leger te gaan. Tot die gast op een keer, recreatief, xtc had genomen. Die avond was hij tot het inzicht gekomen dat hij dat helemaal niet wilde, hij wilde geen mensen gaan doden. Zo’n verhaal, zei die professor, zul je nooit horen over pakweg heroïne.

Bad trips

Wat niet betekent dat je zomaar psychedelica moet gaan nemen, want er zijn wel degelijk risico’s. Set en setting – waar je een middel neemt en in welke omstandigheden – zijn allesbepalend. Bad trips zijn real.

Toch ben ik ervan overtuigd dat psychedelica een meerwaarde kunnen betekenen in de psychiatrie. Niet voor alle patiënten, wel voor sommigen. Misschien mensen die op dit moment niet geholpen worden. Denk aan één op de twee mensen met een depressie die volgens experts niet reageren op klassieke antidepressiva. Denk aan één op de twee patiënten met posttraumatische stress die niet gebaat zijn met een klassieke behandeling.

“Ik vind dat we als maatschappij meer ons best moeten doen om mensen te helpen genezen.”

Sommige mensen in ons land kiezen voor euthanasie omwille van uitzichtloos en ondraaglijk psychisch lijden, omdat er geen enkele behandeling beschikbaar is. Ik vind dat we als maatschappij meer ons best moeten doen om hen te helpen genezen. De Wereldgezondheidsorganisatie noemt depressie de grootste oorzaak van invaliditeit in het Westen. We kunnen het ons niet veroorloven om bepaalde middelen niet te overwegen. Ook al betekent dat dat we onze vooroordelen over al die gekke drugs opzij moeten schuiven.

Lees verder:

• Kim Kuypers wil de eerste Belgische mdma-therapeute worden
• 12 dingen die ik heb opgestoken tijdens de Psychedelic Science Conference
• Hoe drugs je leven kunnen verbeteren: minder angst, minder depressief, minder alcohol- en rookverslaving, meer inzicht in jezelf
• De psychedelische revolutie in de gezondheidszorg: ‘Het is tijd om het taboe rond psychedelica te doorbreken’ 
• Genezen dankzij therapie met xtc

Bekijk ook onze andere explainer video’s, o.a. over de clitoris, selfcare en dating apps

Video door Zwijgen is geen optie

Deze video werd mogelijk gemaakt met steun van een projectsubsidie Mediabeleid van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, Afdeling Cultuur en Media.