In de reeks ‘moet dat nou echt?’ hield redactrice Selma het afgelopen jaar welzijnstrends tegen het licht: van selfcare tot hygge tot de perfecte ochtendroutine. Waar komen deze trends vandaan en wat heb je eraan? In dit artikel blikt ze terug op zeven opvallende trends uit 2018.
1 De productiviteitsmythe
Op 1 januari 2018 landde er een e-mail met het onderwerp ‘Work smarter, not harder’ in mijn inbox. Natuurlijk klikte ik erop, want het was tijd voor goede voornemens, en wie wil er nu niet productiever worden zonder harder te werken? Ik geef het meteen toe: ik ben de eerste die wil weten wat de morning routines van incredibly successful people zijn, of welke app ik moet downloaden om effectievere to do-lijstjes te maken.
“Meer productiviteit is niet meteen de oplossing voor de kwalen van onze tijd, zoals stress, vermoeidheid en eenzaamheid.”
De ‘work smarter, not harder’ e-mail stelde niet teleur. Die stond vol tips als deze: leg ’s avonds je outfit voor de volgende dag klaar zodat je zo snel mogelijk in werkmodus kunt raken. Heel mooi allemaal, maar waarom werd ik zo getriggerd door dit soort e-mails met adviezen om een betere versie van mijzelf te worden? Wie had er – buiten mijn werkgever en de productiviteitsgoeroe die me via een marketingfunnel van gratis e-mails en gratis e-books naar een betaalde e-cursus wilde leiden – baat bij dat ik mijn ochtendroutines perfectioneerde?
Het was per slot van rekening januari, het was koud en donker ’s ochtends, en in plaats van de ultieme ochtendroutine te ontwikkelen, zou ik ook nog even in mijn warme bed kunnen blijven liggen. Ik schreef er het artikel Jezelf optimaliseren tot je erbij neervalt over, en concludeerde: meer productiviteit is niet meteen de oplossing voor de kwalen van onze tijd, zoals stress, vermoeidheid, eenzaamheid en onzekerheid. Sterker nog, sommige van deze problemen worden alleen maar vergroot door de prestatiedruk die spreekt uit het idee dat we allemaal nog meer en nog sneller kunnen produceren.
2 Hashtag Selfcare
Tegenover de listicles vol productiviteits- en optimaliseringstips stonden de serene plaatjes van zelfzorgmomenten op Instagram. Er werden er in 2018 honderdduizenden gepost onder #selfcare, #selfcaresunday en #metime.
Ik ging op zoek naar de oorsprong van het begrip selfcare en hoe het verworden is tot een hashtag op Instagram, die positive life quotes en selfies met gezichtsmaskers en komkommerschijfjes toont. Ik schreef er het artikel Even ontsnappen uit je hectische leven over en concludeerde dat de populariteit van selfcare bevestigt wat de depressie- en burn-outcijfers ook al zeggen: het combineren van werk, gezin en privéleven zonder jezelf voorbij te rennen, wordt een steeds grotere uitdaging. Structureel goed voor jezelf zorgen, is niet zo gemakkelijk, waardoor we opnieuw moeten grijpen naar een snelle dosis #metime als het water ons aan de lippen staat.
“Zelfzorg wordt, zeker op social media, gepresenteerd als een quick fix waar elke modern mens momenten voor moet inbouwen.”
Door de nadruk die we erop leggen, dreigt selfcare bovendien zelf onderdeel te worden van dat eeuwige rennen. Zelfzorg wordt, zeker op social media, gepresenteerd als een quick fix waar elke modern mens momenten voor moet inbouwen. Het is alweer iets waar je goed in moet zijn, een extra ding op je to do-lijst (zie: wat gaat er verloren als je probeert te leven via een lijstje?) – des te meer als je die momenten ook nog eens moet delen op social media.
3 Allemaal de natuur in
In februari 2018 vielen de voorjaarscatalogi van uitgevers in de redactiebrievenbus. Daarin zag ik het ene na het andere boek over hoe gezond wandelen in de natuur voor ons is. Die maand leek minister Joke Schauvliege ook ineens het nut van bomen in te zien. Haar partij CD&V tweette: “Wie stress heeft op het werk, kan voortaan beroep doen op een natuurcoach om al wandelend in het bos de problemen aan te pakken. Joke Schauvliege zet hiermee sterk in op meer #levenskwaliteit voor elk van ons, met de natuur als helende kracht.”
Ik wilde het uitgieren, maar bedacht dat lachen met bomen waarschijnlijk niet goed is voor je karma. In plaats daarvan zocht ik uit waar die fascinatie voor ‘natuur als nieuwe luxe’ vandaan komt.
“De wandelcoach van Schauvliege is een geval van meer productiviteit verpakt als meer welzijn.”
Eigenlijk gaf Joke Schauvliege het antwoord zelf al in het Nieuwsblad: “Wie geregeld in de natuur vertoeft, blijft gezond en hoeft niet thuis te blijven van het werk door ziekte. Dat bespaart de overheid jaarlijks miljoenen.” En zo waren we weer bij trend 1: meer productiviteit verpakt als meer welzijn.
Toch wil ik de natuurhype niet meteen naar de prullenbak verwijzen. Want naast dat wandelen gewoon leuk is, zullen we door de natuur wat vaker te bezoeken misschien beseffen dat de natuur de basis is van ons bestaan, en geen leuk extraatje dat af en toe iets bijdraagt aan onze #levenskwaliteit.
4 Doe als een Deen (of beter, een Japanner)
De catalogi van uitgevers zijn een goede graadmeter voor wat er trending is in welzijnsland. Begin 2018 kwam een groot deel van het zelfhulpboekenaanbod nog uit Scandinavië, de geboorteplaats van ‘Hygge’. Hygge is de overtreffende trap van het gezellig hebben. Een combinatie van het beste gezelschap en dito sfeer, interieur eten en drinken. Het boek ‘Hygge: de Deense kunst van het leven’ dat je vertelt hoe je deze staat van comfort het beste bereikt, verkocht meer dan twee miljoen exemplaren. Sindsdien heeft elk Scandinavisch land een eigen welzijnsboek.
“Blijkbaar horen we graag van de Denen dat je best eens mag genieten van vrije tijd, brandende kaarsen en warme choco.”
In het artikel Waarom we van Hygge houden zocht ik – verrassing – uit waarom we begin 2018 zo van Hygge hielden. Mijn conclusie: de hygge-filosofie belooft een soort dagelijks kerstgevoel aan wie er de juiste levenshouding op na houdt en de bijbehorende interieurspullen koopt. Daarmee beantwoordt het aan een verlangen om je af te schermen van de buitenwereld en je veilig thuis terug te trekken. Denen zijn met hun welvaart, verzorgingsstaat, gelukscijfers en populaire exportproducten misschien wel het meest geprivilegieerde volk ter wereld, en in het Hygge-boek laten ze dat onbeschaamd zien. Dat kun je arrogant vinden, maar de verkoopcijfers laten zien dat we, in een tijd waarin iedereen wordt aangespoord zijn privileges te checken ten opzichte van andere mensen in de wereld, maar al te graag van de Denen horen dat je best eens mag genieten van vrije tijd, brandende kaarsen en warme choco.
Maar dat was niet de volledige verklaring van het Hygge-succes, besefte ik later in het jaar toen uitgevers zich tot Japan begonnen te wenden voor levenswijsheid en gezondheidsadvies. Een slim staaltje ‘nation branding’ bleek ook mee te spelen. Hoe dat zit, lees je hier: Move over Scandinavië, voor welzijnstrends kijken we nu naar Japan.
5 The “subtle” art of not giving a f*ck
Als er één zelfhulpboek is dat dit jaar niemand is ontgaan, dan is het wel ‘The subtle art of not giving a f*ck’, in het Nederlands vertaald naar ‘De edele kunst van not giving a f*ck’ van Mark Manson. Er is niets subtiel noch edel aan de vormgeving van zijn knaloranje boek. Maar hoe nieuw is de inhoud?
Niet zo: het ‘fuck it’-principe vind je in bijna alle Oosterse filosofieën terug, maar dan wat netter verwoord. Wat wij nu ‘f*ck it’ noemen, heet in het Boeddhisme gewoon ‘loslaten’. Waarom werd dit boek dan toch de zelfhulphit van 2018?
“Er is niets subtiel noch edel aan de vormgeving of inhoud van dit knaloranje boek.”
Omdat ‘F*ck it’ een boodschap is die aanspreekt in een tijd waarin we vooral worden aangespoord om meer fucks te geven. Reclames zeggen dat we meer moeten hebben, media dat we meer moeten weten, werkgevers dat we meer moeten werken, social media dat we meer moeten zijn. Zelfverklaarde zelfhulpgoeroe Manson geeft zijn lezers toestemming om het kaf van het koren te scheiden en een dikke middelvinger te maken naar wat niet belangrijk is. Of je daar echter zijn boek voor moet kopen, lees je in het artikel Spiritueel vloeken voor beginners.
6 Minder, minder, minder
F*cks geven, dat was niet het enige waar we minder van wilden in 2018. Minimalisme brak dit jaar serieus door. Er waren de tijdelijke challenges om minder te consumeren van een specifieke productgroep. Van ‘Dagen zonder vlees’ tot ‘Zomer zonder vliegen’ tot ‘Mei plasticvrij’. Er waren de zelfhulp- en lifestyleboeken, zoals de bestsellers van opruimgoeroe Marie Kondo, die ons leren drastisch op te ruimen en alleen dat te behouden waar we echt waarde aan hechten.
“Houden millennials echt allemaal van tiny houses en een minimaal interieur, of zijn ze gewoon arm?”
Door prioriteiten te stellen en slechts het noodzakelijke te kopen, kunnen we ontsnappen aan de cyclus van belofte, aankoop en teleurstelling, vertelt het minimalisme ons. Minimalisme is mijn persoonlijke favoriete welzijnstrend, omdat het ons meer autonomie en een gezondere planeet oplevert, en omdat zowat iedereen er vandaag aan kan beginnen. Maar ook de kracht van minimalisme kent grenzen, schreef ik in het artikel Ik ben wat ik niet heb. Want houden millennials echt allemaal van tiny houses en een minimaal interieur, of hebben ze hun dromen aan hun financiële draagkracht aangepast?
7 Slapen en mediteren: daar is een app voor
Volgens het Gezonderzoek 2018 zegt zes op de tien werkende Belgen te weinig te slapen tijdens de werkweek. Het gevolg hiervan is dat 55 procent meestal moe naar het werk komt. Deze cijfers passen in een bredere trend: in de VS zijn mensen gemiddeld anderhalf uur per nacht minder gaan slapen in de afgelopen honderd jaar.
Slaap is – hier komt ie weer – noodzakelijk voor productiviteit (en ons welzijn, dat ook). Eén van de oorzaken van slapeloosheid blijken onze schermen: notificaties en schermlicht zijn niet bevorderlijk voor de nachtrust. Gek genoeg grepen we in 2018 juist naar diezelfde schermen om beter te kunnen slapen. Niet altijd een goed idee, schreef ik in het artikel Slapen is het nieuwe mediteren.
Choose your selfhelp trends wisely
Nu ik terugblik op de trends die ik onderzocht, merk ik dat ik nergens onverdeeld enthousiasme voor kan opbrengen. Misschien ben ik een cynicus, of misschien is die ambivalentie gewoon inherent aan welzijns- en zelfhulptrends.
“F*ck you als je een minister bent die overwerkte mensen naar een natuurcoach stuurt.”
Want de meeste van deze hypes, hoe goedbedoeld ook, zijn nu eenmaal tijdelijke lapmiddeltjes om structurele problemen draaglijk te maken, te verdoezelen, of er munt uit te slaan – afhankelijk van wie de aanbieder van de betreffende zelfhulpoplossing is. More power to you als je een wandeling in het bos gaat maken omdat je daar zin in hebt, of even tot rust wil komen. En post er gerust een foto met hashtag van op Instagram, als je je daar echt beter bij voelt. Maar f*ck you als je een minister bent die lapmiddeltjes tot beleid maakt door overwerkte mensen naar een natuurcoach te sturen, zodat ze zo snel mogelijk weer aan het werk kunnen – tot het weer niet meer gaat.
Mocht er op 1 januari 2019 een e-mail met een onderwerp zoals ‘Work smarter, not harder’ in jouw inbox landen, dan is het nuttig om jezelf de vraag te stellen wie daar nu echt mee geholpen is. Wie heeft er het meeste baat bij dat je een ochtendroutine instelt, een boek over bosbaden koopt of een slaap-app installeert? Als het antwoord niet ‘ikzelf’ is, maar eerder ‘de economie’, dan zou ik het van mijn to do-list schrappen.
Het heet immers zelf-hulp, niet?
Schrijf je reactie