Relaties Anno Nu

Waarom zou je wachten op die ene?

Over eerst kinderen krijgen en dan een gezin vormen

Waarom zou je wachten op die ene?

Het is de meest opvallende demografische ontwikkeling van de afgelopen decennia: we brengen steeds meer jaren door buiten een traditioneel gezinsverband. Dat geldt ook voor redactrice Selma, die 29 is en single. Ze denkt graag na over hoe we invulling zijn gaan geven aan onze relaties ten opzichte van vorige generaties. In de reeks Relaties Anno Nu brengt ze de meest interessante veranderingen in kaart.

Onlangs zei relatietherapeute Esther Perel in een interview: “Als je een vrouw van in de dertig bent met kinderwens maar zonder stabiele relatie, begin dan eerst met het stichten van je gezin in plaats van te zoeken naar die partner. Bepaal daarna welk format je gezin precies zal hebben. Waarom zou je je laatste vruchtbare jaren verspillen aan het wachten op de liefde van je leven?”

Het idee om biologisch ouderschap en ouderschap in de sociale zin los te koppelen, klinkt misschien radicaal. En toch: we weten dat de helft van de huwelijken strandt en dat de kinderen van deze gescheiden ouders ook niet binnen een traditioneel gezin opgroeien. Als je het zo bekijkt heeft Perel een punt: waarom koppelen we het verwekken en opvoeden van kinderen in sommige gevallen niet al meteen los? Trouwen is sinds een paar decennia geen voorwaarde meer om samen te wonen of kinderen te krijgen, en voor een groeiende groep mensen is een relatie geen voorwaarde meer om een kind te krijgen.

Hoe komt dat eigenlijk? Toegenomen flexibilisering en individualisering in combinatie met minder financiële zekerheid, maken dat jongeren later uit huis gaan, kieskeuriger zijn in hun zoektocht naar een partner en zelf soms minder te bieden hebben aan een partner. Onder meer daardoor zijn we de afgelopen 50 jaar grote beslissingen langer gaan uitstellen. Denk aan het voltooien van een opleiding, trouwen en ook het krijgen van kinderen. Doordat we vaker van partner wisselen, zijn we ouder op het moment dat we een duurzame relatie krijgen. Daardoor neemt ook de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen voor het eerst moeder worden toe.

“Dertigers ervaren een spitsuur, waarin de arbeids-, dating-, en woningmarkt allemaal even hard roepen.”

De fase waarin dertigers proberen economische stabiliteit te bereiken om een gezin te kunnen stichten, lijkt op een spitsuur, waarin de arbeids-, dating-, en woningmarkt allemaal even hard om hun aandacht roepen. In die drukte missen mensen al eens een afslag. Die naar de datingmarkt, bijvoorbeeld. Het aantal alleenstaande dertigers groeit, terwijl zij zich in een belangrijke fase van gezinsvorming bevinden.

Vooral vrouwen voelen in deze fase de druk om rond de biologische klok te gaan plannen, met of zonder partner. Dat gold ook voor Sarah (39, volledige naam bekend bij de redactie). “Op mijn 35e had ik verschillende relaties achter de rug die niet blijvend waren, maar mijn kinderwens was dat wel. Ik realiseerde me dat er een kans was dat ik tijdens mijn laatste vruchtbare jaren geen partner zou tegenkomen. Ik ben toen gaan afwegen of ik alleen een kind zou kunnen opvoeden. Was mijn baan stabiel genoeg? Zou ik als alleenstaande moeder mijn kansen verkleinen om alsnog een partner te vinden? Zou ik een kind genoeg te bieden hebben? Wat ik wél wist, is dat als je een kind met een partner krijgt, dat er geen garantie is dat die partner bij jou of in het leven van je kind blijft. En een kind opvoeden in een nieuw samengesteld gezin is ook niet gemakkelijk. Opvoeden hoeft niet altijd in een traditioneel gezinsverband maar kan ook in een netwerk, vind ik. Mijn ouders en vrienden spelen daar een grote rol in en hebben me altijd ondersteund in mijn kinderwens.”

“Een arts gaf me een folder van een datingbureau mee, om op mijn 38e snel een partner te zoeken.”

Waar alleenstaand moederschap nu nog vooral een gevolg van echtscheiding is, begint dit zich steeds vaker voor te doen zonder dat er sprake was van een huwelijk of duurzame relatie. BAM-MAM, de belangenvereniging voor bewust alleenstaande moeders van donorkinderen in Nederland, signaleert meer (en ook steeds jongere) vrouwen die voor het alleenstaand moederschap kiezen. Ook Sarah besloot na een jaar bezinnen om zonder partner een kind te krijgen. Sarah: “Er waren verschillende opties, maar voor mij was het een belangrijke overweging dat ik mijn kind later zou kunnen vertellen wie de donor is. Dat ik de vader ken en kan zeggen dat hij een lieve man is die mij geholpen heeft om moeder te worden. En dat er later een mogelijkheid zou zijn dat mijn kind de donor ontmoet. Daarom heb ik na goed overleg een vriend laten doneren.”

Wie met een gekende donor werkt, stapt in een medisch traject waarbij beide partijen door een psycholoog onderzocht worden. Na goedkeuring van de psycholoog volgt de spermadonatie. Dan moet het sperma zes maanden in quarantaine voordat er geïnsemineerd mag worden. In het geval van Sarah volgde er na de eerste poging een miskraam, waarna ze twee maanden moest wachten. Sarah: “Wie overweegt een kind te krijgen via een gekende donor, moet er rekening mee houden dat er gemakkelijk een jaar verstrijkt voordat je zwanger raakt. En je moet er rekening mee houden dat een groot deel van de kosten niet vergoed wordt. Ik betaalde zo’n €2500 voor het medische traject. Ik werd goed bijgestaan in het ziekenhuis, daar keek niemand vreemd op van mijn keuze. Enkel na mijn miskraam kwam ik bij een arts terecht die mijn keuze afkeurde. Hij lichtte me niet in over de fysieke gevolgen van de miskraam, maar gaf me wel een folder van een datingbureau mee, om op mijn 38e nog maar snel een partner te zoeken!”

“Hoewel steeds meer sectoren veel flexibiliteit vragen, is kinderopvang daar weinig op voorzien.”

Nu het zover is, helpen Sarah’s ouders met de opvang van haar kindje. Daarin is ze zeker niet alleen. Alleenstaande ouder of niet: grootouders steken steeds vaker een handje toe zodat papa en/of mama terug aan het werk kan, vooral in landen waar flexibele tewerkstelling en kinderopvang niet beschikbaar zijn. In Nederland gaat het zelfs om meer dan de helft van de grootouders, ongeacht of de moeder werkt of niet.

Sarah: “Opvang vinden was moeilijk, want hoewel steeds meer sectoren – waaronder die van mij, de culturele sector – veel flexibiliteit vragen, zijn er nauwelijks opvangmogelijkheden die daarop zijn voorzien. Ik wil mijn job doodgraag houden. Niet alleen voor de inkomsten en de voldoening die ik eruit haal, maar ook omdat ik naast moeder ook een rolmodel wil zijn voor mijn kind.”

Zoals Sarah en therapeute Perel al aangeven: een kind krijgen binnen een huwelijk of relatie is geen garantie dat je kind binnen dit kerngezin zal opgroeien. Doordat relaties en huwelijken een kortere houdbaarheidsduur hebben, neemt het aantal alleenstaande ouders (475.615 in België) toe en groeien meer kinderen op in een niet-traditioneel gezin.

Daar kan ook Cathy Camertijn, coach en alleenstaande mama van een dochter van 3,5 jaar oud over meepraten. Cathy: “Ik liep al langer met het idee rond om een co-housing project te starten, in het bijzonder gericht op alleenstaande ouders, waarbij hun woon- en werkplek in hetzelfde gebouw zouden zijn. Zo zouden deze ouders zorgtaken en werk makkelijker kunnen combineren. Ik was toen nog getrouwd, maar mijn huwelijk liep op de klippen en ineens behoorde ik zelf tot de doelgroep van mijn project.”

Nog geen jaar later zette Cathy haar idee om in realiteit. Samen met goede vriendin en single mama Karine runt ze een co-working space, die tegelijk een thuis is voor hun twee gezinnen. Cathy: “Een goede beslissing, blijkt nu. Karine en ik delen zorg voor de kinderen, werken samen en delen kosten. Onze kinderen hebben meer mensen om zich heen en ook ik voel me minder alleen. Doordat ik workshops organiseer in het gebouw, kan ik werk en gezin gemakkelijker combineren.”

“Waarom zou je wachten, en op wat eigenlijk, als je je nu alleen voelt?”

De aankoop van een pand door twee vriendinnen die geen gezin vormen, bleek niet evident. Cathy: “Het was even zoeken naar een notaris die begreep wat we wilden doen, en bij de bank liep het ook niet zo vlot: we moesten een gezamenlijke lening nemen, maar dat wilden we niet. Uiteindelijk vonden we een bank die ons twee aparte leningen wilde geven, maar wel aan een hogere rentevoet. Toen het pand aangekocht was richtten we samen een bedrijf op: het Ondernemersnest. Dit bedrijf verhuurt de co-workingspaces in het gebouw aan andere ondernemers. Daarmee betalen we deels de hypotheek af.”

Naast opgetrokken wenkbrauwen krijgen de onderneemsters ook veel positieve reacties. Cathy: “Waarom zou je wachten, en op wat eigenlijk, als je je nu alleen voelt en nu graag met anderen samen zou willen wonen? Ja, ik ben een alleenstaande moeder, maar ik wil niet dat mijn dochter opgroeit met het beeld dat daar vaak van wordt neergezet. Door creatief na te denken en door te durven ondernemen, wonen we nu in een gênant groot huis (lacht)! Dat is wat ik haar wil meegeven.”

Socioloog Klinenberg bevestigt dat landen met gebrekkige sociale voorzieningen en minder toegankelijke gezondheidszorg – zoals de VS – een nog sterkere rush in het spitsuur van het leven kennen dan wij in België. “In mijn interviews met Amerikaanse vrouwen van eind dertig en begin veertig, kwam telkens weer terug dat ze zich voortdurend het hoofd breken over vragen waar weinig Amerikaanse mannen bij stilstaan: hadden ze eerder moeten settelen? Zouden ze gelukkiger zijn geweest als ze hun professionele ambities verlaagd hadden en meer tijd in hun persoonlijke leven geïnvesteerd hadden?”

In landen met goede kinderopvang, familievriendelijk beleid en de mogelijkheid om flexibel met werk om te gaan, ervaren mensen de druk van het spitsuur minder. In Duitsland en Oostenrijk stellen vrouwen de beslissing om kinderen te krijgen uit totdat ze een vast contract hebben, terwijl in Frankrijk en Noorwegen vrouwen aan kinderen beginnen onafhankelijk van het punt waarop zij in hun carrière staan.

“Er wordt vooral naar de markt gekeken voor oplossingen voor jonge mensen die jongleren met werk, relaties en kinderwens.”

Zweedse single vrouwen met een kinderwens zitten ook met zulke vraagstukken, maar voor hen lijkt het vinden van de juiste partner minder stressvol of bepalend te zijn, meent Klinenberg. Dat komt omdat ze weten dat er significante ondersteuning zal zijn als ze zonder partner een kind krijgen: 16 maanden betaald ouderschapsverlof, waarvan de kosten gedeeld worden door de staat en werkgever, zwaar gesubsidieerde kinderopvang, waar families nooit meer dan 3 procent van hun inkomen aan uitgeven, en publieke gezondheidszorg die tot de beste ter wereld behoort.

Waar de verzorgingsstaat in steeds meer landen wordt afgebouwd, wordt er vooral naar de markt gekeken voor oplossingen voor jonge mensen die jongleren met werk, relaties en kinderwens. Er wordt op hun behoeftes ingespeeld met datingapps, eenpersoons kant-en-klaar maaltijden en solovakanties, maar dat doet de drukte in het spitsuur van het leven nauwelijks afnemen – en er is vooralsnog geen app waarmee je je biologische klok op pauze kunt zetten. Als alleenstaande freelancer die haar dertigste verjaardag nadert, hoop ik stiekem zelfs dat iemand een app bedenkt waarmee ik mijn (niet aanwezige) kinderwens voorgoed kan uitschakelen. Maar zoals Sarah en Cathy laten zien zijn er vele manieren om met de druk van het spitsuur om te gaan en is gezinsgeluk ook te vinden buiten de geëffende paden. Misschien kijkt niemand er meer vreemd van op als ik over vijf jaar officieel de plusmama word van het kindje van een goede vriendin.

Lees de hele reeks Relaties Anno Nu hier
Meer lezen over de liefde? Bestel nu ons 5e bookzine dat helemaal in het teken staat van de liefde! Koop het in de webshop of in een van deze verkooppunten!
Dit artikel kwam tot stand met steun van een projectsubsidie Mediabeleid van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, Afdeling Cultuur en Media.

Schrijf je reactie

1 reactie
  • Mercedes Mentens says:

    Best dapper. Als ik terugkijk op de perikelen rond de geboorte van mijn kleine meid, dan denk ik niet dat het me gelukt was zonder partner aan mijn zijde. More power to ya.

Selma Franssen is freelance journalist en auteur van 'Vriendschap in tijden van eenzaamheid' (uitgeverij Houtekiet, 2019). Haar werk verscheen onder meer bij Charlie Magazine, OneWorld, De Morgen, De Standaard, The New Statesman, VPRO en Vice. Ze volgde het postgraduaat Internationale Onderzoeksjournalistiek, ontving een beurs van het Fonds Pascal Decroos voor haar werk en presenteert journalistieke lezingenreeks 'Moeilijke Dingen Makkelijk Uitgelegd'.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen