Ik las het stuk van Evelien Chiau over Youp van ’t Heks column en, verdorie, Youp. Wat ben ik blij dat uit je redenering en woorden blijkt dat je zelf niet in aanraking gekomen bent met trauma’s die een diepgeworteld en doortastend effect hebben gehad doorheen je leven. Want, besef goed: iedereen komt in zijn of haar leven in aanraking met traumatische gebeurtenissen, of loopt op zijn minst het risico daartoe. Wat een opluchting om te lezen dat je buiten schot gebleven bent, wat dat betreft.
Sta me even toe van wal te steken met een disclaimer. Ik ben op geen enkele manier bevoegd om gegronde, psychologisch-goedgekeurde verklaringen en toelichtingen te geven, maar ik ken trauma. Ik ken trauma, hoewel het eerlijker lijkt om te zeggen dat trauma mij kent. Ik ken vooral geschikte en minder geschikte omgangsvaardigheden, en de veelheid aan mentale vangnetten die een mens kan opgooien om te kunnen overleven.
Een getuigenis (trigger warning: zelfdoding, geweld):
“Zoals Chiau schrijft, werken herinneringen niet altijd zoals je zou denken.”
Enkele jaren geleden stond ik oog in oog met een gesloten deur, met aan de andere kant daarvan iemand die dreigde zichzelf van kant te maken. Deze persoon had mijn telefoon bij zich, waardoor ik niemand kon inschakelen om ons uit die situatie te helpen. Deze persoon zei dat hij me buiten westen zou slaan, zodat ik, wanneer ik bijkwam, aan ‘iedereen’ kon gaan uitleggen hoe ik verantwoordelijk was voor diens overlijden.
Zoals Chiau schrijft, werken herinneringen niet altijd zoals je zou denken. Enerzijds nam de adrenaline mijn lichaam destijds over. Het is opvallend hoe doeltreffend een mens zelfs in de moeilijkste situaties kan functioneren op automatische piloot, en ik denk dat er herinneringen zijn die ik daardoor zelfs nooit ‘gemaakt’ heb; aspecten van dat voorval die mijn hersenen niet eens geregistreerd hebben.
Intussen ben ik erachter gekomen dat die dingen wel degelijk een indruk hebben nagelaten, maar dat besefte ik dus veel later pas. Anderzijds heb ik getracht te vergeten, en ik heb daar heel erg mijn best voor gedaan. Hier komen de minder geschikte omgangsvaardigheden: ik voelde me een tijdlang opgejaagd en wilde verder met mijn leven. Het probleem is echter, in mijn geval, dat ik helemaal niet wilde dat dit een voorval uit mijn leven was. Anders dan met, bijvoorbeeld, een diefstal of een auto-ongeluk, ervaarde ik mijn situatie als iets surrealistisch.
Trauma is trauma en er is in principe geen graad van ernst, maar dat kon ik mezelf destijds niet uitleggen. Mijn herinneringen van die situatie werden daardoor erg filmisch, alsof het een verhaal was. Voor een lange tijd heb ik afstand genomen. Ik heb de filmrol gearchiveerd en weggestopt. Done and dusted.
“Weet je wat moeilijk is? Aan jezelf toegeven dat zoiets vreemds, zoiets onwezenlijks, echt gebeurd is.”
Weet je wat moeilijk is? Aan jezelf toegeven dat zoiets vreemds, zoiets onwezenlijks, echt gebeurd is. En daarna, aan jezelf toegeven dat je dat ervaren hebt. En daarna, aan jezelf toegeven, met woorden, dat de situatie levensbedreigend was en intens angstaanjagend. En, lieve hemel, dat het je getraumatiseerd heeft. Dat zijn woorden die je niet snel verbindt aan je eigen dag-in-dag-uit. Dat zijn ook gewoon dingen die uit een film lijken te komen.
Ik heb jarenlang kunnen vermijden dat ik aan mezelf moest toegeven dat dat echt gebeurd is. Ik praatte erover toen het net gebeurd was, maar dan vertelde ik het verhaal en stond ik mezelf nooit, nog voor geen seconde, toe om de emoties die eraan vasthangen te verkennen.
En dan sta je plots, op een ander punt in je leven, oog in oog met het grote besef. Ik ontdekte dat ik een trigger had, en toen kwam ik erachter dat al die affecten en emoties nog steeds een plaats hadden binnenin mij. Intussen razen ze door mij heen als een wervelwind. Post-traumatische stress zonder vangnet. Weet je wat de slapeloze nachten en angstaanvallen met zich meebrengen? Fragmenten, gebeurtenissen, woorden en blikken, stukjes herinneringen waarvan ik niet wist dat ik ze had.
“Ik moest onder ogen komen dat mijn hersenen een speciale ‘achter de schermen’-ervaring voor me in pacht hadden.”
Ik speelde die situatie een maand lang dagelijks meerdere keren af, ongewild, en iedere keer wist mijn brein me nieuwe informatie te verschaffen. Bepaalde details staken plots de kop op. Ik ontdekte dat er helemaal geen chronologie in de flashbacks zat, of in mijn logisch opgebouwd verhaal. Het is een allegaartje van stukjes en beetjes en, intussen, emoties.
Zelfs al besef je dat je herinneringen onvolledig kunnen zijn; om de angst, de misselijkheid en de paniek die je ervaart, kan je gewoonweg niet heen. Het was moeilijk om te ontdekken dat ik niet alleen jarenlang tegen mezelf gelogen had dat ik eroverheen was, maar ook dat ik op een nieuw punt in mijn leven, jaren later, alles herleefde tegen mijn wil. Ik moest onder ogen komen dat mijn hersenen een speciale ‘achter de schermen’-ervaring voor me in pacht hadden van een avond die jarenlang een jammerlijk verhaal was kunnen blijven.
In mijn geval is trauma een impasse. Je moet iets toegeven aan jezelf (en, soms, de buitenwereld) waarvan je zo ontzettend graag zou willen dat het niet bestond. Tegelijk dwingen je lichaam en je geheugen je om het door te maken. Je kan er echter niet over nadenken of praten, tenzij op een manier die ofwel extreem dissocieert (met woorden, zonder gevoel, cf. dit stuk dat ik enkel kan opschrijven omdat ik het niet aan het voelen ben), ofwel je jezelf er weer helemaal middenin plaatst (met gevoel, zonder woorden, en er lijkt nooit een geschikt moment te zijn voor puur gevoel).
“Ik ben blij om te zien dat ze niet wegrent van haar verhaal.”
Ik zag Fords getuigenis. Ik ben trots op haar. Ze heeft meer tijd gehad dan ik, wat evenwel geen garantie is dat ze haar ervaringen beter heeft kunnen plaatsen (dankzij de valkuil van vangnetten en ongeschikte omgangsmechanismen). Ik hoop van harte dat de tijd haar geholpen heeft om de maelstrom in te tomen waar trauma je middenin plaatst.
Ik ben blij om te zien dat ze niet wegrent van haar verhaal, en de balans gevonden lijkt te hebben tussen woorden en gevoelens. Dat is op een bepaalde manier geruststellend. Ik ben bezorgd omdat ze zichzelf opnieuw in een bedreigende situatie plaatst, want toegeven aan jezelf dat je een trauma meemaakte is zwaar, maar er op deze manier mee naar buiten komen is dat evenzeer. Waarom dat zo is, heeft de column van Youp maar weer eens aangetoond.
Schrijf je reactie