Na het succes van Netflix’s 13 reasons why, kon HBO natuurlijk niet achterblijven en waagde het zich aan zijn eerste tienerreeks: Euphoria. Ook in België is Euphoria serie te volgen op Telenet Play en veelbesproken om z’n expliciete scenes. Als kijker kan je het niet laten af en toe te huiveren. En je af te vragen of het er écht zó aan toegaat in de tienerwereld.
Euphoria is deels geïnspireerd op de eigen jeugd van Sam Levinson, de producer van de serie, die al op jonge leeftijd zwaar drugsverslaafd was. In acht afleveringen gidst Rue, het hoofdpersonage dat last heeft van een angststoornis en haar comfort zoekt in harddrugs, de kijkers doorheen tienerlevens en hun problemen anno 2019: van seksualiteit en genderidentiteit tot mentale gezondheid en alcohol- en drugsproblematiek.
Wie goed oplet beseft ook dat sociale media en smartphones een hoofdrol spelen in deze serie. Sexting, pornografie, datingapps en sociale media dragen zo elk hun steentje bij aan de horrorverhalen van deze tieners. Communicatiewetenschapper Elisabeth Timmermans, die zich specialiseerde in technologie en relatievorming, nam de serie onder de loep. Want zijn sexting, porno, online dating en dating agressie echt zo problematisch voor tieners anno 2019 als Euphoria ons doet geloven? (waarschuwing: spoilers ahead)
SEXTING
“I know your generation relied on flowers and father’s permission, but it’s 2019, and unless you’re Amish, nudes are the currency of love. So stop shaming us.” Met deze prachtige quote slaat Euphoria’s hoofdpersonage Rue de nagel op de kop. Ze wijst ons eindelijk op een foute denkwijze waaraan zelfs onderzoekers ten prooi vielen: we moeten niet zozeer focussen op de mensen die naaktfoto’s versturen, maar juist wel op de mensen die anderen chanteren om naaktfoto’s te versturen en die vervolgens zonder goedkeuring van de desbetreffende persoon zomaar doorsturen naar anderen.
Voor mijn boek Liefde in tijden van Tinder sprak ik met collega Joris van Ouytsel, die aan de universiteit van Antwerpen al jarenlang onderzoek doet naar sexting bij jongeren. Hij bevestigt dat sexting inderdaad een veelvoorkomend fenomeen is. Wereldwijd zou zo’n 15% van de jongeren tussen twaalf en zeventien jaar al eens een sextingbericht gestuurd hebben, en ongeveer een kwart van de jongeren heeft al eens een sextingbericht ontvangen. Sexting is met andere woorden ‘gewoon’ een bijkomende manier waarop jongeren hun seksualiteit beleven.
“Sexting is ‘gewoon’ een bijkomende manier waarop jongeren hun seksualiteit beleven.”
“Het probleem is niet dat jongeren aan sexting doen, maar dat ze onder druk worden gezet om aan sexting te doen en dus tegen hun zin seksueel getinte berichten versturen”, beaamt Joris Van Ouytsel. “Omdat ze zich bijvoorbeeld verplicht voelen of omdat ze denken dat iedereen het doet. Sommige jongeren denken dat ze nooit aan een lief zullen raken als ze niet aan sexting doen.” En het grote risico bij sexting is natuurlijk dat die intieme berichten, foto’s en video’s makkelijk verspreid en doorgestuurd worden. Volgens een meta-analyse die de belangrijkste academische studies rond sexting in kaart bracht, heeft 12% van de jongeren al eens een sext doorgestuurd zonder dat hij of zij daar toestemming voor had en heeft 8,4% van de jongeren al eens meegemaakt dat een sext van hem of haar door iemand doorgestuurd werd zonder dat hij of zij daar toestemming voor had gegeven.
Maar waarom sturen jongeren die sexts dan zomaar door naar anderen? Volgens Joris Van Ouytsel blijft dat nog steeds een groot vraagteken en dus voer voor vervolgonderzoek, maar hij weet wel al dat ‘kunnen opscheppen tegen vrienden’ en ‘wraak’ redenen zijn om sexts door te sturen naar anderen.
“Uit een Britse studie bleek bijvoorbeeld dat sommige jongens sexting zagen als een vorm van maturiteit. Porno was volgens hen voor kleine kinderen, zij waren al zo stoer dat ze foto’s van echte meisjes konden krijgen. Maar een sext kan achteraf ook als een soort van afpersingsmechanisme worden gebruikt om de partner in de relatie te houden of tot seks te dwingen.” Beide thema’s komen ook zeer duidelijk aan bod in de serie Euphoria. Zo zie je hoe een groep tienerjongens zich vermaakt met foto’s van Cassie die circuleren. Wat verderop in het seizoen zie je hoe Nate het transgender personage Jules chanteert met naaktfoto’s die ze naar hem stuurde zonder te weten dat hij het was.
In de serie Euphoria vermaakt een groep tienerjongens zich met naaktfoto’s van Cassie die circuleren.
OH – OH – PORNO
Maar het gaat in Euphoria nog een stapje verder dan vrouwen die hun foto’s hebben verstuurd en vervolgens voor schut gezet of gechanteerd worden. Het personage Kat voelt bijvoorbeeld best wel druk om seks te hebben nadat ze meermaals gevirginshamed wordt. Wanneer ze uitgedaagd wordt door een groepje jongens, heeft ze slechts twee keuzes: of ze is ‘preuts’ of ze is een ‘slet’.
Dit hele spel leidt ertoe dat ze wordt ontmaagd terwijl twee anderen toekijken. Wat ze niet weet is dat die toeschouwers alles vastleggen op hun smartphone. Het filmpje gaat niet enkel rond op school, maar op het hele world wide web. Het verhaal neemt een heel andere wending dan je op dat moment verwacht, want uiteindelijk neemt Kat het heft in eigen handen door haar lichaam en seksualiteit te vieren als begeerde cam girl.
“Euphoria laat zien dat seks en intimiteit in het ‘echte leven’ andere koek zijn dan mainstream porno ons wil doen geloven.”
Bij HBO series zijn expliciete seksscenes eerder de regel dan de uitzondering. Toch lijkt het alsof het bij Euphoria verder gaat dan enkel shockeren en lijken ze de kijker daadwerkelijk iets te willen bijleren. Wie met computers en smartphones opgroeide, heeft een grote kans om op een gegeven moment met porno of expliciete seksuele beelden geconfronteerd te worden. Die beelden zijn vaak allesbehalve realistisch en besteden weinig tot geen aandacht aan het seksuele genot van de vrouw.
Een studie aan de Universiteit van Amsterdam analyseerde verschillende studies die in de laatste 20 jaar gepubliceerd werden rond adolescenten en pornogebruik. Tieners die regelmatig naar porno keken hadden sterkere genderstereotiepe geloofsovertuigingen, meer casual seks en waren meer seksueel agressief. Dit wordt ook duidelijk geïllustreerd in Euphoria. In een van de eerste afleveringen ben je getuige van de eerste seksuele interactie tussen Cassie en haar vriendje McKay. Wanneer ze naakt voor elkaar staan, duwt hij haar ruw op bed, grijpt haar bij haar nek en penetreert haar daadkrachtig.
Als kijker bekruipt je de angst dat je getuige bent van een gruwelijke verkrachtingsscene, maar gelukkig grijpt Cassie vrijwel meteen in, gooit ze McKay van zich af en vraagt ze hem al roepend waar hij in godsnaam mee bezig is. McKay kijkt haar verward en ietwat bedroefd aan. “Ik dacht dat je dit leuk vond?” stamelt hij. Niet dus. Hoera voor Euphoria om te laten zien dat seks en intimiteit in het ‘echte leven’ wel degelijk andere koek zijn dan mainstream porno ons wil doen geloven. En nog een extra hoera dat vrouwelijke personages echt wel voor hun eigen plezier mogen opkomen. Al laat de serie ook meermaals scenes zien waarin de mannelijke personages duidelijk geen idee hebben hoe ze hun vrouwelijke sekspartners kunnen plezieren zonder dat het vrouwelijke personage voor haar eigen genot opkomt.
“Wie met computers en smartphones opgroeide, heeft een grote kans om op een gegeven moment met porno of expliciete seksuele beelden geconfronteerd te worden.” Still: Euphoria
ONLINE DATING DANGER
Ik schreef al een artikel over de gevaren van online dating naar aanleiding van een 17-jarige jongen die in Nederland vermist was en uiteindelijk dood teruggevonden werd nadat hij via Grindr met iemand had afgesproken. Datingapps brengen ons nu eenmaal in contact met mensen waarvan we niet altijd weten wie ze zijn of welke bedoelingen ze hebben. In Euphoria volg je hoe transgender vrouw Jules via een datingapp op zoek gaat naar ruwe seks en met mannen afspreekt die ze niet kent. Wanneer ze voor het motel staat waar ze afgesproken heeft, zie je als kijker dat ze even twijfelt en voor de zekerheid toch nog even vraagt in een smsje of hij echt geen moordenaar is. Hij verzekert haar dat ze zich geen zorgen moet maken en stuurt een foto van de champagne die op haar te wachten staat.
“In landen waar homoseksualiteit nog als strafbaar gezien wordt, kan de politie zich voordoen als een andere gebruiker.”
Wanneer je niet binnen het heteroseksuele plaatje past, is het veel moeilijker om gelijkgezinden te vinden en kunnen datingapps een handig hulpmiddel zijn om te vinden wie of wat je zoekt. Maar daar schuilt tegelijkertijd ook het gevaar. Doordat de maatschappij bijvoorbeeld nog altijd niet helemaal openstaat voor de LGBTQ+ community (een thema dat ook meermaals in de serie aan bod komt), is het binnen deze kringen normaal dat je niet staat te springen om je ware identiteit te tonen op datingapps.
Profielfoto’s bestaan vaker uit lichaamsdelen dan dat ze een gezicht laten zien. Omdat we online anoniem kunnen zijn, is de kans om iets als catfishing mee te maken natuurlijk ook veel groter. Dit is precies waar Jules aan ten prooi valt wanneer ze verliefd wordt op Tyler, een fictieve persoon die haar klasgenoot Nate blijkt te zijn. Wanneer Jules erachter komt dat Tyler eigenlijk Nate is, is het kwaad al geschied. Ze heeft naaktfoto’s van zichzelf naar Nate gestuurd en die chanteert haar daar inmiddels mee. Hoewel het hier om een klasgenoot gaat, kan het in de realiteit nog veel verder gaan dan dat. In landen waar homoseksualiteit bijvoorbeeld nog als strafbaar gezien wordt, kan de politie zich zelfs voordoen als een andere gebruiker. Daarom eist journalist Norman Shamas in een artikel op Slate dat dating apps gericht op holebi’s de identiteit van hun gebruikers beter moeten beschermen.
Wat is ontrouw in deze digitale tijden? Ook de relatie van Nate en Maddy gaat in Euphoria niet over rozen wanneer Maddy dingen ontdekt op Nates smartphone.
DATING AGRESSIE
‘Have you gone through his phone? I’ve never not gone through someone’s phone’, zegt Cassie tegen Maddy wanneer Maddy haar vertelt wat ze stiekem op de smartphone van Nate gezien heeft toen hij zich aan het douchen was. Deze informatie is eigenlijk niet voor haar bedoeld, maar wanneer ze merkt dat Nate obsessief met zijn smartphone bezig is, kan ze het niet laten om toch even te checken. Een scenario dat voor vele kijkers waarschijnlijk wel bekend voorkomt.
Ik schreef al eerder een stuk over Facebook-jaloezie. Hoe onze smartphones en sociale media een beetje vervormen tot publieke dagboeken waar we makkelijk toegang toe hebben en daardoor regelmatig negatieve gevolgen voor relaties heeft. Een wetenschappelijk studie waarin tieners vertelden over hun ervaringen met sociale media en relaties bevestigt dat adolescenten regelmatig jaloezie ervaren door hun socialemediagebruik. Een studie aan de Universiteit van Antwerpen toonde aan dat Vlaamse tieners het doodnormaal vinden om hun wachtwoord te delen met hun partners, ze zien het als een teken van liefde en vertrouwen wanneer je partner zijn of haar wachtwoorden met je deelt, een extra bevestiging dat hun partner niet ontrouw is. Maar wat is ontrouw precies in deze digitale tijden? Daar worstelt ook Maddy mee wanneer ze door de collectie penissen op Nate’s smartphone scrolt.
“Je kan het gebruik van digitale media haast niet meer wegdenken uit tieners hun ervaringen met seksualiteit en relaties.”
Maar de cijfers over digitaal datinggeweld (waar dus ook naaktfoto’s doorsturen zonder toestemming onder valt) zijn hallucinant: meer dan een kwart van de Amerikaanse tieners zou al het slachtoffer geweest zijn van digitaal datinggeweld. De geslachtsverschillen tussen jongens en meisjes zijn hier wel opvallend. Terwijl tienermeisjes zich vaker schuldig maken aan bezitterig gedrag zoals Facebookjaloezie en Instagram lurking, dreigen tienerjongens vaker om gênante digitale informatie over hun partner te verspreiden.
Euphoria mag dan wel een serie over tieners zijn, door de vele gruwelijke scenes die op je afvliegen vraag je je af of die serie wel geschikt is voor tieners. Ondanks dat het een Amerikaanse serie is die we dus af en toe met een korreltje zout moeten nemen, kan het je wel helpen om de hedendaagse tienerwereld en diens uitdagingen beter te begrijpen, want sommige aspecten leunen toch dichter aan bij de realiteit dan je hoopt wanneer je de serie bekijkt. Voor wie aan seksuele voorlichting wil doen of jongeren wil helpen om inzicht te krijgen in relaties, is de boodschap hopelijk duidelijk. Hoe je het nu draait of keert, je kan het gebruik van digitale media haast niet meer wegdenken uit tieners hun ervaringen met seksualiteit en relaties en daar moet dus ook veel meer aandacht naar komen.
Schrijf je reactie