Dat overmatig alcoholgebruik je lever naar de filistijnen helpt, is algemeen geweten. Volgens recente cijfers van de VAD, Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen, is alcohol echter ook de derde grootste oorzaak van een slechte gezondheid en vroegtijdig overlijden in de Europese Unie. Jaarlijks sterven er zo’n drie miljoen mensen ten gevolge van drank. En dan hebben we het niet over leverziektes… De voornaamste oorzaken van alcohol gerelateerde overlijdens in België zijn kankers en hart- en vaatziektes. Tekst: Maxime Aerts
Kanker
Alcohol eist jaarlijks heel wat doden door long- en borstkanker. Verschillende studies tonen aan dat vrouwen bij matige alcoholconsumptie een verhoogde kans op borstkanker hebben. Een consumptie van 6-10 eenheden alcohol per dag, brengt een duidelijk verhoogd risico op orale kankers met zich mee: maagkanker, longkanker en darmkanker. De combinatie van alcohol en roken zorgt voor een grotere kans op keel-, slokdarm-, pancreas- en blaaskanker.
Hersenen
Amper 10 minuten na het consumeren van een drankje, bereikt alcohol de hersenen. Samen met het zenuwstelsel ondergaat het al onmiddellijk de verdovende werking van alcohol. Gevolgen van overmatig gebruik zijn ondermeer het kleiner worden van de hersenen, verlies van neuronen in de frontaalkwabben, enz. Problematische drinkers hebben vaak concentratie- en geheugenstoornissen. Vooral het kortetermijngeheugen krijgt het zwaar te verduren. Op lange termijn uit de inwerking van alcohol op het zenuwstelsel zich in verschillende ziektes. Denk maar aan het Korsakow syndroom, waarbij je serieuze gedragsstoornissen kan vertonen. Een tweede veel verkomende zenuwaandoening is polyneuropathie, een ziekte die bij meer dan 50% van de overmatige alcoholgebruikers wordt vastgesteld. Symptomen kunnen ‘onschuldig’ zijn, van een prikkelend gevoel in de voeten en vingers, tot gevoelloosheid en zelfs verlamming.
Het brein is wel in staat om de door alcohol opgelopen schade gedeeltelijk of soms zelfs volledig te herstellen. Dat blijkt uit onderzoeken van het Amerikaanse National Institute for Alcohol and Alcohol Abuse (NIAAA).
Lever
Alcohol wordt voor 95% door de lever verwerkt. Volgens Frederik Nevens, Hoofd hepatologie aan UZ Leuven Gasthuisberg, is er ook een beetje goed nieuws. “De lever is het enige orgaan dat zichzelf kan herstellen. 50% van de lever kan zichzelf op zo’n manier recupereren dat je er niet echt last van ondervindt.” Maar wat dan met die andere 50%? Professor Nevens licht de risico’s van overmatig alcoholgebruik toe.
Frederik Nevens: “Elk eindstadium van een leverziekte noemen we cirrose (verharding). Dat krijg je na een tiental jaren intensief drinken. Cirrose is een lever die krimpt doordat de levercellen vervangen worden door littekenweefsel. Bij ongeveer 20% van de patiënten met alcoholische cirrose ontstaat er een primaire leverkanker. Deze kan zich jammer genoeg ook nog ontwikkelen bij patiënten die stoppen met drinken. De lever is een kerncentrale die instaat voor bijna alles. Als die in panne valt, ga je dood. Daarnaast vergroot alcohol de kans op een ontstoken pancreas, oftewel pancreatitis. Dat kan uiteindelijk leiden tot pancreaskanker.
Het grote probleem is dat leverziektes pijnloos zijn. Vandaar dat veel mensen te laat tot de vaststelling komen dat ze een terminale cirrose hebben met levensbedreigende complicaties. Pas dan realiseren ze dat de gedronken hoeveelheid te veel was. Die hoeveelheid is afhankelijk van persoon tot persoon en is ook genetisch bepaald. Eén consumptie per dag kan absoluut geen kwaad. Je moet toch al wel vier of vijf glazen per dag ophebben om het risico op terminale leverziektes te verdubbelen.”
Als de lever zodanig hard beschadigd is dat zelfrecuperatie niet meer mogelijk is, moet men naar een laatste hulpmiddel grijpen: een levertransplantatie. Maar verdien je wel een nieuwe lever als je hem zelf om zeep hebt geholpen?
Frederik Nevens: “Wat mij betreft is het eenvoudig: je komt in aanmerking voor een levertransplantatie wanneer er geen alternatief is. We proberen zoveel mogelijk naar andere oplossingen te kijken. Dat is minder belastend voor de patiënt en beter voor de maatschappij. Het is geweten dat bij 50 % van de mensen die stopt met drinken, ook al is er een ernstig eindstadium van levercirrose, de lever recupereert. Transplantatie is dan niet meer nodig.
We zijn het grootste centrum voor transplantaties en een kwart van al onze transplantaties is een rechtstreeks gevolg van alcoholgebruik. Een levertransplantatie na alcoholmisbruik blijft echter een controversieel onderwerp. De mening dat de patiënten met alcoholisch leverlijden zelf schuldig zijn aan hun ziekte en de overtuiging dat, indien ze eenmaal verslaafd zijn geweest aan alcohol, ze steeds zullen blijven drinken, draagt zeker bij tot dit negatieve imago. Levertransplantaties bij deze patiënten worden daarom slechts worden overwogen nadat zij hebben bewezen dat ze zich van alcohol kunnen onthouden. Er is een bepaalde abstinentieduur vereist voordat patiënten op de wachtlijst worden geplaatst. Meestal mikken artsen op zes maanden. De duur blijft betwistbaar. Hoe langer, hoe groter de kans dat de patiënt overlijdt voordat de transplantatie kan worden uitgevoerd. Patiënten die niet verslaafd geweest zijn en sociaal goed omringd zijn, hebben het beste profiel voor een levertransplantatie.
De internationale donorschaarste is eveneens een gevoelige kwestie. Daarom zijn transplantatiecentra terughoudend om patiënten met alcoholisch leverlijden te transplanteren. Bovendien wil de publieke opinie dat donororganen terechtkomen bij patiënten die daar het meest recht op hebben. Volgens onderzoek plaatsen ook de huisartsen en de maag-darmspecialisten terminale alcoholische cirrose nog steeds onderaan op de lijst van patiënten die recht hebben op een levertransplantatie. Van degenen die een transplantatie hebben ondergaan, hervalt alsnog 10% tot 15% in hun alcoholgebruik.”
Het goede nieuws
Volgens specialisten vermindert matig alcoholgebruik de kans op hart- en vaatziektes met 40% tot zelfs 70%. Mensen die geen alcohol drinken hebben dus meer kans op coronaire ziektes dan mensen die occasioneel drinken. Sterker nog, zelfs bij het drinken van grote hoeveelheden alcohol blijven de positieve effecten gelden. Vooral rode wijn zou een gunstig effect hebben op het krijgen van coronaire hartziektes. Bovendien vermindert de kans op een herseninfarct met 40% tot 60% bij drie consumpties per dag ten opzichte van niet gebruikers.
“Alles hangt af van de dosis.” waarschuwt Frederik Nevens. “Bij overmatig alcoholgebruik nemen de gevolgen van andere door alcoholgebruik veroorzaakte aandoeningen sterk toe. Het positief effect op acrosclerose (een huidziekte, nvdr) is één à twee consumpties per dag. Consumeer je er drie, dan ga je er sneller van dood en dat is juist het probleem. Daar schuilt natuurlijk het gevaar. Die derde porto, of dat tweede glaasje witte wijn is er snel bijgenomen en dan heb je toch al een beduidend groter risico op leverlijden. Dus de marge is heel erg beperkt en gaat maar over één of twee glazen.’”
Illustraties: Istock
Schrijf je reactie