Geluk zit in de kleine dingen

Van Merksplas naar Turnhout, van Turnhout naar Leuven en van Leuven naar Brussel. En dat hele traject weer terug. Op zijn enige dag penitentiair verlof legt Erik de weg naar de strafrechtbank af met de bus. Dat kost hem 7 euro en een volledige dag. Met de trein zou hij voor 29 euro en veel sneller in Brussel gestaan hebben, maar voor een gevangene die 175 euro per maand verdient, is dat een gigantische som.

Bussen naar Brussel lijkt mij regelrechte tijdverspilling, maar voor Erik was het een zaligheid. ‘Ik heb me goed geamuseerd, hoor!’ vertelt hij enthousiast. Hij sloeg een babbeltje met een meisje dat naast hem zat. Ze schatte hem tien jaar jonger. Erik straalt. Geluk zit in de kleine dingen.

Wat mij regelrechte tijdverspilling lijkt, was voor Erik een zaligheid.

Ook Jan komt binnen met een goed humeur. Binnenkort komt hij vrij en mag hij aan de slag als administratief bediende in Gent. Dan kan hij eindelijk ook echt samenzijn met zijn vriendin. Hij leerde haar kennen toen hij al in de gevangenis zat; ze is de moeder van een voormalige celgenoot. ‘Geef mij haar adres maar eens’, zei hij tegen de jongen. Van brieven kwam een relatie. En zij moest voor beide bezoeken maar één keer naar de gevangenis.

Mardan

Vandaag vraag ik de mannen of ik hun echte naam mag gebruiken in deze geschreven reeks. ‘Dan ben ik wel Valentino’, knipoogt Tony. ‘Ik ben J.P.’, zegt Victor. ‘Noem mij maar vedet’, grapt Guido. We kijken naar Mardan, een Koerdische film over een man die met zichzelf en zijn verleden worstelt. In één van de eerste scènes wordt een jongetje door een groepje militairen verkracht. Het broertje van de jongen, hoofdpersonage Mardan, slaat in paniek en laat het gebeuren. De jury reageert luid verontwaardigd. Mimoun slaat de handen voor zijn ogen.

De vraag of zijn eigen gevangenisstraf dan eerlijk is, stel ik niet.

In de rest van de film is Mardan een veertiger. We zien hem louche deals sluiten en geld aftroggelen, maar hij krijgt het ook zwaar te verduren. Volgens Victor gaat dit drama over karma. Mensen krijgen iets slechts terug, wanneer ze iets slechts hebben gedaan. De vraag of zijn eigen gevangenisstraf dan eerlijk is, stel ik niet.

Abdelkarim en Nourdine missen hun thuisland Marokko en haar natuur. Net daarom zijn ze fan van de weidse beelden in deze film. Er is ook levendige muziek. De juryleden deinen van links naar rechts op hun stoel, hun handen en voeten tikken de maat.

Volgens Sadek gaat dit verhaal over schuldgevoelens. Mardan voelt zich schuldig over wat er met zijn broertje gebeurde en draagt dat de rest van zijn leven mee. De discussie verscherpt want Alfred vindt schuldgevoelens onzin. Hij is er ook van overtuigd dat de meeste gevangenen geen schuldgevoelens kennen. Uit zijn verdediging deduceer ik dat Sadek zich wél schuldig voelt dat hij in de gevangenis zit, ten opzichte van zijn ouders, familie en kinderen. Alfred niet. ‘Fouten maak je heel bewust en negentig procent van de gevangenen hier hervalt’, zegt hij, ‘dan moet je achteraf niet afkomen met schuldgevoelens.’ De cijfers kloppen niet, maar zijn woorden stemmen tot nadenken.

De juryleden worden één voor één opgehaald en ik begin aan mijn tocht naar vrijheid. Geklik van zeven sloten vooraleer de Kempense buitenlucht me toewaait. Ik wandel buiten, zij achter slot en grendel. Doorgaans voelt dat wrang, maar niet vandaag. De bijzondere getuigenissen vanuit een afgesloten wereld die niet de mijne is, overheersen. Geluk zit in de kleine dingen.

Meer info: www.mooov.be
Foto’s: Griet Hendrickx