We lopen onze exen tegen het lijf op Facebook, gaan op zoek naar een nieuwe relatie via Tinder en communiceren via onze smartphone de hele dag door met iedereen die ons lief is. Wat doen sociale media met onze relaties? Communicatiewetenschapster en Charlie-redactrice Elisabeth Timmermans schreef er het boek ‘Liefde in tijden van Tinder’ over. Hier lees je een voorproefje!
In 2017 schreef Esther Perel het boek Liefde in verhouding, dat niet enkel een nieuwe kijk bood op verhoudingen, maar ook de enorme impact van technologie op ontrouw erkende. Esther Perel daagt haar lezers uit om opnieuw na te denken over wat we nu precies definiëren als ontrouw binnen onze relaties en dat bespreekbaar te maken.
Ik besluit mijn vriendenkring eens als testpubliek te gebruiken. Wanneer ik vraag of porno ontrouw is, luidt het verdict: porno is helemaal oké. Maar wat als die porno eigenlijk een vorm van cyberseks is? Je betrapt met andere woorden je partner terwijl hij live communiceert met een vrouw aan de andere kant van het scherm die haar lichaam in allerlei sexy poses wringt. Het antwoord laat dit keer wat langer op zich wachten; er wordt gediscussieerd, de unanimiteit is zoek en bepaalde contexten dienen plots als pro- of contra-argumenten. Ik kan nog wel een tijdje doorgaan: wat als iemand vertelt dat je partner een profiel heeft op een datingapp en jij wist van niets? Wat als je toevallig ziet dat je partner weer bevriend raakt met een ex via Facebook en ze flirterige berichtjes plaatsen bij elkaars publieke foto’s? Wat als je partner regelmatig seksueel getinte foto’s stuurt naar vrienden via Snapchat? Wat als een onbekende persoon ineens bij de favoriete WhatsAppcontacten van je partner staat?
“Veel zaken die we vroeger misschien nooit geweten zouden hebben, komen nu veel sneller aan het licht.”
Esther Perel laat ons met andere woorden zien dat technologie onze definitie van ontrouw uitdaagt. Ze pleit ervoor om dat openlijk met je partner te bespreken. Ook belangrijk: onze moderne communicatietechnologieën zorgen ervoor dat de bedrogen persoon de ontrouw tot in de kleinste details kan herbeleven. Vroeger vond je hoogstens een paar brieven en had je als bedrogen partij geen keuze: je moest het verhaal van de bedrieger geloven. Vandaag ontpoppen we ons als ware detectives: sms-conversaties worden tot op de letter geanalyseerd en gelezen, computers worden uitgekamd om bewijsstukken te verzamelen en het verhaal van de bedrieger te ontkrachten. Veel zaken die we vroeger misschien nooit geweten zouden hebben, komen nu veel sneller aan het licht.
Je zou daaruit kunnen afleiden dat ontrouw vandaag minder makkelijk onontdekt blijft. Een andere vraag is: zetten sociale media ook aan tot méér ontrouw? Ontrouw bestaat al zolang als het concept van monogamie bestaat. Bepaalde bedrijven spelen daar handig op in. Een van de bekendste voorbeelden is de beruchte website AshleyMadison.com, die getrouwde mensen lokt met een slogan à la ‘Het leven is kort, begin een verhouding’. Maar ook Facebook en andere sociale media zorgen er ongetwijfeld voor dat mensen vreemdgaan, bijvoorbeeld omdat ze plots weer in contact komen met een langvervlogen vlam, of omdat ze maandenlang ongemerkt kunnen blijven chatten met een man die ze op een feestje hebben ontmoet. Ook op datingapps lijkt ontrouw een terugkerend thema.
‘Als je op Tinder gaat, denk je meteen dat heel Nederland vreemdgaat.’ Ik luister naar de ervaringen van Kim, een 41-jarige vrouw die haar partner via Tinder vond. ‘En ze zijn er niet allemaal eerlijk over, hoor’, verklapt ze dan. ‘Het heeft bij een van mijn Tindermatches maanden geduurd voor hij eindelijk durfde toe te geven dat hij een relatie had. En dan volgt een zielig verhaaltje; dat zijn vrouw erg ziek is, dat de zorg voor haar hem zwaar valt en dat hij nood had aan een seksueel avontuurtje.’ Ze rolt verveeld met haar ogen. ‘Hoe kwam je er dan achter?’ vraag ik. ‘Kleine aanwijzingen in de twee maanden dat we afspraken met elkaar. Bij onze eerste ontmoeting vroeg ik hem bijvoorbeeld waarom hij een trouwring droeg. Hij had me op de chat verteld dat hij gescheiden was. Hij reageerde wat ongemakkelijk en zei dat hij de ring niet meer af kreeg.’
“Bij onze eerste ontmoeting vroeg ik hem waarom hij een trouwring droeg.”
Kim besefte op dat moment heus wel dat het een excuus was. Ze zou zelf nooit ontrouw zijn, maar in dit geval vond ze dat de verantwoordelijkheid bij hem lag en dat hij zelf maar moest weten wat hij deed. ‘Een tijdje later verkocht hij wat meubels. Er zat onder andere een make-uptafeltje bij en hij vroeg of ik interesse had. Ik vroeg hoe hij aan zo’n make-uptafeltje kwam. Hij woonde toch alleen in het huis dat hij na zijn scheiding had gekocht? Toen kwam de aap uit de mouw en biechtte hij alles op. En natuurlijk zette hij zichzelf in de slachtofferrol.’ Ze slurpt nog eens van haar koffie en vertelt me dat het contact uiteindelijk wel uitdoofde. Ze vond het niet jammer.
Hij was niet de enige getrouwde man waar Kim regelmatig mee afsprak, zo blijkt. Ze vertelt me over een van haar eerste ontmoetingen toen ze pas Tinder gebruikte. Ze was midden in de dertig toen, kwam net uit een scheiding en leerde de app kennen dankzij een televisieprogramma. Ze maakte een account aan, swipete, en was verbaasd over het aantal matches dat ze in een mum van tijd verzamelde. Ze had een leuk gesprek met een charmante man die vrijwel meteen toegaf dat hij getrouwd was. ‘Wat een leuke vent was het!’ zuchtte ze verrukt. ‘Ik was echt verliefd op hem, het ging zo goed tussen ons. Het ging niet goed in zijn huwelijk, dat had hij natuurlijk wel door, maar hij kon niet meteen in een nieuwe relatie springen.’ Ze vertelt me nog een paar keer hoe geweldig hij wel niet was, dat het contact uiteindelijk verbroken werd, en dat ze hem onlangs nog eens via Facebook had gecontacteerd, maar dat er geen antwoord op kwam.
“Na Kims eerste, positieve ervaring met een getrouwde man, is het alsof ze er achteraf juist meer naar op zoek gaat.”
Volgens Esther Perel stellen mensen die met ontrouw te maken hebben hun percepties erover bij. Na Kims eerste, positieve ervaring met een getrouwde man, is het alsof ze er achteraf – al dan niet bewust – juist meer naar op zoek gaat. Ze heeft er alleszins geen problemen meer mee om met getrouwde mannen te daten: ze schuift de verantwoordelijkheid af op hen en blijft voor zichzelf bij de overtuiging dat zijzelf zo’n fout nooit zou maken in haar eigen relatie.
Marlies en Sylvie, beiden jonge dertigers en op zoek naar een lief, vertellen mij een andere kant van het verhaal. Allebei gingen ze al eens op date met iemand die een relatie had, maar dat op de chat in alle talen verzweeg. Pas tijdens de date kwam het er op een ongemakkelijke manier uit. ‘Ineens vertelde hij dat hij eigenlijk een relatie had, maar er sterk aan twijfelde. Hij had Tinder geïnstalleerd om te kijken wie er tegenwoordig zoal single is en met wie hij zou kunnen matchen. En dan voegde hij er ook nog zo arrogant aan toe dat zijn date met mij een extra reden was om zijn huidige relatie te beëindigen.’ Marlies snuift verontwaardigd. ‘Ik ben meteen vertrokken, wat een klootzak.’
Sylvie bleef wel zitten toen haar date met een gelijkaardig verhaal kwam. ‘Ik zei dat ik hem heel tof vond en dat, als hij single was, ik zeker nog eens met hem wilde afspreken. Ik vond het natuurlijk wel vervelend dat hij een vriendin had, want het klikte echt wel goed. Daarom ben ik ook blijven zitten, denk ik. Uiteindelijk zijn het ook maar twee of drie uurtjes die je met zo’n date doorbrengt, hè.’
“Ik wil het heel graag aan mijn vriendin vertellen, maar ze hebben net een tweede kindje samen.”
Marlies vertelt me ook wat ongemakkelijk over een vervelende situatie waarin zij verzeild raakte. ‘Ik zag op Tinder ineens de foto van het lief van een goede vriendin van mij. Hij had er een andere naam bij gezet. Ik heb er screenshots van genomen, maar ik weet niet zo goed wat ik er nu mee moet. Ik wil het heel graag aan mijn vriendin vertellen, maar ze hebben net een tweede kindje samen. Ik heb raad gevraagd aan andere vriendinnen, en zij zeggen me dat ik de man in kwestie ermee moet confronteren. Om hem zo aan te sporen verantwoordelijkheid voor zijn eigen fout te nemen.’ Ze prutst gegeneerd aan het draadje van haar mouw dat zich een weg wist te banen uit de naad van haar vest. Ze lijkt mij zonder woorden te vragen wat ze het beste kan doen. Ze heeft zelf kennelijk al een aantal hypotheses overwogen. Misschien hebben zijn vrienden voor de grap dat profiel aangemaakt en de mogelijke gevolgen daarvan onderschat? Wat als een onbekende persoon zijn foto gebruikt heeft om een vals profiel aan te maken? Ze heeft hem niet geliket, dus misschien is het gewoon een account dat niet actief gebruikt wordt? Misschien was die man gewoon een beetje nieuwsgierig? Dat komt wel vaker voor bij mensen in een relatie die geen idee hebben hoe Tinder eigenlijk werkt, toch? Misschien. We zullen het waarschijnlijk nooit weten.
Ook mannelijke datingappgebruikers krijgen met ontrouw te maken. Hendrik, een man van 54, gebruikt Tinder enkel wanneer hij op zoek is naar seksuele avontuurtjes. Hij raakt aan de praat met een vrouw van vooraan de dertig. Na wat heen-en-weergechat staat ze een week later aan zijn deur. ‘Het was klaar en duidelijk wat er zou gebeuren’, vertelt Hendrik. ‘Op mijn profiel maak ik al meteen duidelijk dat ik enkel op zoek ben naar seks. Al dat geleuter over elkaar beter leren kennen en de ware vinden, dat hoeft van mij niet. Zij was getrouwd en wilde al lang een kind, maar zij en haar partner hadden vruchtbaarheidsproblemen. Door heel dat proces raakten ze natuurlijk vervreemd van elkaar en de magie in de slaapkamer was helemaal verdwenen. Ze kwam die dus zoeken bij mij.’
“Meestal staan die vrouwen waar ik seks mee heb een week later weer voor mijn deur, hoor.”
Ik vraag hem wat meer details over deze seksuele ontmoeting. ‘We hebben elkaar eigenlijk maar één keer gezien.’ Hij grinnikt wanneer hij de herinnering weer in zijn hoofd oprakelt. ‘Het is best wel een bizar verhaal. Een week later stuurde ze me ineens dat ze zwanger was. Ik schrok wel even.’ Ik weet dat ik hem beter laat uitspreken, maar ik wil ook goed kunnen inschatten wat dat nieuws bij hem teweegbracht. ‘Vond je dat positief of negatief?’ vraag ik op de man af. ‘Wel, voor haar positief, want ze probeerde natuurlijk al een tijdje zwanger te raken. Gelukkig wezen de onderzoeken bij de dokter uit dat het kind onmogelijk van mij kon zijn, dus al bij al had de affaire nog een goede afloop. Zij had goede seks gehad én blijkbaar nu ook een kind. Het sprak voor zich dat we elkaar niet meer zouden zien. Maar meestal staan die vrouwen waar ik seks mee heb een week later weer voor mijn deur, hoor.’
Ik kan het niet laten mezelf af te vragen of hij overdrijft, het voelt alsof ik terug in de tijd gekatapulteerd word en een puber voor me heb staan die mij graag wil overtuigen van zijn succes bij het andere geslacht. ‘Alleen verdwijnen ze weer wanneer ze doorhebben dat er een andere vrouw hoger in de hiërarchie staat. Ik heb een vriendin, zij weet ook dat ik niet meer met maar één vrouw voor de rest van mijn leven hetzelfde bed wil delen. Maar we zijn ondertussen wel al drie jaar samen en het gaat nog altijd goed, dus zij is voor mij wel belangrijker dan die vrouwen waarmee ik seksuele avontuurtjes beleef. En daar is die laatste groep niet altijd even gelukkig mee, vanaf het moment dat ze dat beseffen, vertrekken ze weer.’
In de beginfase van mijn onderzoek, toen ik nog niet goed wist welke kant ik uit wilde gaan, vertelde iemand mij het eerste verhaal rond datingapps en ontrouw. Het deed me beseffen hoe groot de impact kan zijn als de singles bar vanaf je gsm altijd bereikbaar is. Het verhaal gaat over een koppel dat al jaren samen was en zelfs een huis had gekocht. Zij komt op een gegeven moment thuis en vertelt hem enthousiast over een vriendin die tegenwoordig een datingapp gebruikt, ‘Tinder of zo’. Met het vriendinnengroepje hebben ze diezelfde avond nog de app uitgetest en er goed om gelachen. ‘Wat je daar wel niet allemaal tegenkomt, ongelooflijk.’
Een week later ziet ze dat haar vriend met zijn duim de typische swipebeweging maakt; blijkbaar heeft hij de app ook geïnstalleerd. Verbaasd spreekt ze hem erop aan, hij haalt zijn schouders op met het lullige verwijt: ‘Jij gebruikte het toch ook?’ Ze discussiëren er even over, maar ze wil er geen woorden meer aan vuilmaken en maakt zichzelf wijs dat het niet zoveel betekent. In de weken die volgen merkt ze op hoe hij steeds afstandelijker wordt en wanneer hij zijn smartphone even op de keukentafel vergeet, maakt ze van de gelegenheid gebruik om toch even te checken wat er gaande is. Ze moet niet veel moeite doen, want de WhatsAppnotificaties laten weinig aan de verbeelding over. Hij heeft intieme gesprekken met een zogenaamde V. Ze krijgen een oorverdovende ruzie, ze voelt zich gekwetst en wil weten wat er aan de hand is. Ze hebben elkaar via Tinder leren kennen, zo blijkt, en met die bekentenis zet hij haar ineens ook met haar spullen op straat. Het klikte supergoed, V. kon hem kennelijk iets bieden wat hij in zijn huidige relatie miste en hij had besloten om voor haar te kiezen. Zomaar, bam, een relatie van zeven jaar die ontspoort.
“Zomaar, bam, een relatie van zeven jaar die ontspoort.”
Zo’n verhaal is natuurlijk van alle tijden. Wie vreemd wil gaan, heeft daarvoor Tinder niet nodig. Een verliefdheid kan je ook gewoon op je werk overkomen. De ervaringen van singles op datingapps tonen zelfs aan dat het lang niet zo simpel is om online een goede connectie te vinden en dat het vaak voor heel wat frustraties zorgt. Wat dan weer wel anders is, is dat je niet langer je huis uit hoeft om de verleiding op te zoeken. Je kunt gewoon, lekker comfortabel, vanuit je luie stoel door de catalogus bladeren en zo een glimp opvangen van hoe de vrijgezellenmarkt er tegenwoordig uitziet. Je kunt swipen en nieuwsgierig je matches afwachten, om te testen hoe goed je nog in de markt ligt. Je kunt voorzichtig gesprekken aanknopen en wanneer het écht klikt met iemand, stiekem toch eens afspreken. Dat kan allemaal terwijl je je comfortabel in je huidige relatie nestelt: als het toch niet lukt of je matches op een teleurstelling uitdraaien, is dat lang niet zo erg. Je hebt immers altijd iemand thuis om op terug te vallen. Tenzij de ander erachter komt, natuurlijk.
Riet slaat haar handen voor haar ogen. ‘Dit is echt zo erg, zoiets doe ik normaal niet.’ Ze kijkt me aan tussen haar vingers door. Ik verzeker haar dat ik er niet zit om te oordelen. Ze staart naar haar koffiekop terwijl ze haar geheim opbiecht: ‘Het ging al een tijdje niet meer goed tussen ons en ik had al verschillende keren gemerkt dat hij tegen me loog. Ik heb toen zijn e-mails gecheckt, ik wilde gewoon weten wat er aan de hand was.’ Ze zucht en checkt nog eens voor de zekerheid door haar wimpers of ik haar echt niet veroordeel. ‘Ik zag dat er een e-mail van Tinder tussen zat, om zijn betaald lidmaatschap te bevestigen. De reden daarvoor was natuurlijk dat anderen hem dan niet kunnen zien. Je kunt via de betaalde account bijvoorbeeld instellen dat anderen jou alleen kunnen zien als jij hen geliket hebt, zo kon hij lekker blijven swipen zonder dat iemand uit onze omgeving erachter zou komen. Ik twijfelde natuurlijk wel eventjes, misschien was het spam en trok ik te snel conclusies. Maar omdat ik het heel moeilijk vond om hem nog te vertrouwen – het was namelijk niet de eerste keer dat hij vreemdging – moest ik het voor mezelf wel echt zeker weten.’
Ze pauzeert even en vervolgt dan: ‘Ik heb online opgezocht of je ergens kunt controleren of iemand op Tinder zit. En toen heb ik een site gevonden, Swipebuster, waar je 5 euro moet betalen om twee namen in te geven. Dan checkt de website voor jou of die personen al dan niet een account hebben aangemaakt op Tinder. De site bevestigde dat mijn vriend dat wel degelijk had gedaan. Hij ontkende natuurlijk in alle talen, maar ik had genoeg bewijs. Ik heb er dan ook een einde aan gemaakt.’ Ze haalt opgelucht adem, alsof met deze bekentenis een zware last van haar schouders valt.
“Volgens onderzoekers aan de New Mexico State University hebben sociale media en datingapps een negatieve invloed op huwelijken.”
Volgens een Amerikaanse website zou in 2015 ongeveer 40% van de Tindergebruikers getrouwd zijn. Het is niet duidelijk waar deze cijfers vandaan komen en hoe geloofwaardig ze zijn. In het Rutgers Rapport, een nationaal representatieve studie in Nederland die de seksuele gezondheid van de bevolking onderzoekt en waaraan 17.000 Nederlanders deelnamen, gaven 4% van de mannelijke respondenten en 2% van de vrouwelijke respondenten toe een datingapp of datingwebsite te gebruiken terwijl ze een serieuze relatie hadden.
De cijfers van academische studies liggen ook een stuk lager dan het Amerikaanse voorbeeld: tussen de 18 en 25% van de Tindergebruikers heeft een relatie terwijl ze Tinder gebruiken. Opvallend is dat de grote meerderheid (63,9%) van de gebruikers al eens iemand gespot heeft op Tinder waarvan bekend was dat die persoon een serieuze, exclusiever relatie had. Daarnaast bleek 73,1% van de deelnemers aan deze studie een mannelijke vriend te hebben die Tinder gebruikte terwijl hij een relatie had, en 56,1% kende een vrouwelijke vriendin die dat deed. Volgens onderzoekers aan de New Mexico State University hebben sociale media en datingapps een negatieve invloed op huwelijken. Aan de hand van Google Search en informatie van het U.S. Census Bureau toonden de onderzoekers aan dat datingwebsites en apps zoals Hinge, Bumble en Plenty of Fish, en zelfs sociaalnetwerksites als Facebook, geleid hebben tot meer scheidingen. Volgens de onderzoekers gaven deze media meer mogelijkheden om een affaire te starten en maakten mensen daar gretig gebruik van. Daarnaast zouden gebruikers van match.com hun huwelijk steeds vaker uitstellen, omdat ze steeds meer mogelijkheden hebben om een nieuw iemand te leren kennen.
“Tindergebruikers in een relatie die hoger scoren op narcisme, gebruiken Tinder dan weer vaker als ego boost.”
Moet je dan meteen in paniek schieten wanneer je ziet dat je partner een datingapp gebruikt? Niet onmiddellijk. Niet-singles gebruiken een datingapp als Tinder ook omdat ze nieuwsgierig zijn en omdat ze denken dat iedereen de app gebruikt. Dat zijn eerder passieve redenen, die niet meteen gelinkt zijn aan daadwerkelijk afspreken met anderen. Vergeleken met singles zijn mensen in een relatie minder vaak op zoek naar een relatie via Tinder (oef!), maar wel even vaak naar casual seks (help!).
Ook hier speelt persoonlijkheid een belangrijke rol. Mensen in een relatie die Tinder gebruiken, zijn doorgaans minder vriendelijk, minder doelgericht, neurotischer en psychopathischer. Tindergebruikers die een relatie hebben en hoog scoren op het persoonlijkheidskenmerk psychopathie, zijn ook vaker geneigd om Tinder te gebruiken voor casual seks. Tindergebruikers in een relatie die hoger scoren op narcisme, gebruiken Tinder dan weer vaker als ego boost, om te kijken hoe goed ze nog in de markt liggen dus. De bevindingen van onze studie wijzen dus uit dat een Tinderprofiel hebben niet meteen wil zeggen dat je ook daadwerkelijk ontrouw zult zijn. Dat je lief sowieso op zoek is naar seks wanneer hij of zij een datingapp gebruikt, klopt dus niet. Er zijn nog veel andere factoren die een rol spelen, onder andere de persoonlijkheid van je partner.
Schrijf je reactie