Geek rubriek

Mag je een slaapwandelaar wakker maken?

Mag je een slaapwandelaar wakker maken?

Wetenschapsliefhebster en fulltime nieuwsgierigaard Stephanie Dehennin zoekt dingen uit die ons allemaal bezig houden, zodat jij dat niet hoeft te doen.

Slaapwandelen komt meer voor dan je zou denken. Bijna een op drie volwassenen heeft ooit geslaapwandeld. Zo’n drie procent onder ons slaapwandelde minstens een keer in het afgelopen jaar. De kans is dus groot dat je je wederhelft of nageslacht ooit ‘s nachts aantreft in licht verwarde staat met een glazige blik. Er wordt vaak gezegd dat je hem of haar nooit mag wakker maken, maar wat is daarvan aan?

Wat we weten

Slaapwandelen komt voor wanneer onze hersenen commando’s geven aan onze spieren tijdens bepaalde slaapfases. Normaal gezien wordt motorische activiteit onderdrukt tijdens onze slaap, gelukkig maar. Als dit niet zou gebeuren, zou je alles wat je droomt, ook effectief uitvoeren. Soms blijkt dit mechanisme te falen, en gaan we alsnog bewegen in onze slaap. We weten precies wanneer dat gebeurt: in de laatste fase van de niet-REM slaap.

De meeste slaapwandelaars zijn vrij onschuldig in hun nachtelijke activiteiten.”

Tijdens onze slaap gaan we ongeveer vijf keer door een aantal slaapfases. De eerste vier zijn niet-REM slaap (NREM) en gaan van inslapen naar lichte slaap naar twee diepe slaapfases en weer terug. Daarna komen we in de REM-slaap, de fase waarin we dromen. Samen vormen zij 1 slaapcyclus, die ongeveer anderhalf duurt. Wanneer mensen slaapwandelen, gebeurt dit net aan het einde van de NREM-fase.

Bevroren donuts en nachtelijke escapades

De meeste slaapwandelaars zijn vrij onschuldig in hun nachtelijke activiteiten. Ze lopen wat rond, rommelen wat aan of hebben nonsensicale conversaties met hun eventuele partner of huisgenoot. Een fijn voorbeeld is dat van een Redditer die door zijn roommate gevonden werd in de keuken terwijl hij een diepgevroren donut verorberde. Toen de huisgenoot hem vroeg wat hij in godsnaam aan het doen was, antwoordde hij: “Bemoei je met je eigen zaken en ga terug naar Peru!” De roommate was nog nooit in Peru geweest.

Slaap-eten blijkt trouwens niet uitzonderlijk te zijn onder slaapwandelaars. Vervelend is het zeker, wanneer ze ‘s ochtends de restanten aantreffen van hun nachtelijk gesnack en er zich niets meer van kunnen herinneren. Gevaarlijk wordt het wanneer ze effectief overgaan tot bakken en braden. Hoewel slaapwandelaars schijnbaar weten wat ze aan het doen zijn, is er geen enkele garantie dat ze kookplaten en ovens ook weer afzetten.

Sommige slaapwandelaars trekken zelfs het huis uit, al dan niet in een voertuig. Zo las ik over een man die op een nacht wakker werd van zijn eigen gebons op de deur van zijn ouderlijk huis, 15 kilometer van zijn eigen woonplaats. Zijn auto stond op de oprit, maar hij herinnerde zich niets van zijn nachtelijke rit.

Gaba Gaba Hey

Het is maar goed dat kinderen geen auto rijden, want slaapwandelen komt relatief veel voor bij jonge koters. Zowat een vijfde van alle kinderen slaapwandelt, met een piek rond de 12 jaar. Daarna neemt het slaapwandelen normaal gezien af.

Neuroloog Antonio Oliveiro denkt hierin een mogelijke verklaring te zien voor het fenomeen. Tijdens normale slaap zorgt de neurotransmitter GABA ervoor dat activiteit in ons motorisch systeem wordt tegengehouden. Bij kinderen is dit mechanisme nog niet helemaal ontwikkeld en blijven hun kleine breintjes vaak commando’s geven aan hun lichaam om te bewegen. Oliveiro’s hypothese is dat het mechanisme bij sommige volwassenen onderontwikkeld blijft, met slaapwandelen tot gevolg.

Bleek dat de slaapwandelende vrouw ‘s nachts het huis verliet en random seks had met vreemde mannen.”

Bepaalde vormen van slaapwandelen bij volwassenen kunnen behoorlijk problematisch worden. Zo was er een gelukkig getrouwde Australische vrouw die regelmatig gebruikte condooms aantrof rond haar huis. Samen met haar man stonden ze voor een raadsel, tot de echtgenoot op een nacht alleen in bed wakker werd. Gealarmeerd ging hij op zoek naar zijn vrouw, en trof hij haar aan op straat. Bleek dat de slaapwandelende vrouw ‘s nachts het huis verliet en random seks had met vreemde mannen.

Het kan, wat had je gedacht, nog erger. In 1987 stapte ene Ken Parks in zijn wagen en reed hij naar het huis van schoonouders. Daar wurgde hij zijn schoonvader tot ‘ie bewusteloos was en sloeg hij zijn schoonmoeder neer met een bandenlichter alvorens haar neer te steken met een keukenmes. Vervolgens reed hij naar een politiekantoor, waar hij verward binnen wandelde met doorgesneden pezen in zijn handen, zonder dat hij pijn leek te lijden. Dit vreemde schouwspel en het feit dat een aantal van Parks’ familieleden gekende slaapwandelaars waren, leidde tot zijn vrijspraak.

“Het wekken van een slaapwandelaar kan leiden tot hoogst verward en zelfs gewelddadig gedrag.”

Scott Falater had minder geluk. Deze vrome Mormoon nam op een avond in 1997 zonder aanleiding een jachtmes en stak zijn vrouw neer met 44 messteken, waarna hij haar naar hun zwembad sleepte en haar hoofd onder water hield tot ze stierf. Tijdens zijn rechtszaak probeerde hij zich te verweren met zijn slaapwandel-stoornis, maar de jury geloofde er weinig van. Het feit dat het moordwapen samen met zijn bebloede kleren gevonden werden in een verstopte Tupperware-doos, speelde daar een grote rol in. De jury was er niet van overtuigd dat zorgvuldig verbergen van bewijsmateriaal iets is wat men al slaapwandelend zou kunnen uitvoeren.

Mag je een slaapwandelaar wakker maken?

Urban legends vertellen ons dat het levensgevaarlijk is om een slaapwandelaar wakker te maken. Wanneer de slaapwandelaar in kwestie rondloopt met een jachtmes, lijkt enige voorzichtigheid me sowieso een strak plan. Daarnaast moet je altijd in acht nemen dat het wekken van een slaapwandelaar kan leiden tot hoogst verward en zelfs gewelddadig gedrag. Het is verstandiger om de slaapwandelaar zachtjes weer naar bed te begeleiden.

Slaapwandelende avonturiers doen er goed aan deuren en ramen van een stevig slot te voorzien en de autosleutels buiten bereik te houden. Eventueel gealarmeerde echtgenote(s)(n) hoeven niet meteen in een blinde paniek te schieten, de meeste slaapwandelaars doen geen vlieg kwaad. Maar zoals altijd: when in doubt, see a doctor.

Nieuwsgierig naar meer? Lees het antwoord op andere vragen in de Geek Rubriek
Je hoort redactrice Stephanie ook elke maand in de podcast van Nerdland. Haar illustratief werk vind je hier: www.poodlesoup.be
Foto boven: Istock

Schrijf je reactie

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen