“Racisme is een ziekte. Je moet het ook behandelen als een ziekte”

Vrijdagavond werd een man in Berchem aangereden. Opzettelijk. En daarna reed de dader nog eens over hem heen. Opzettelijk. Getuigen achtervolgden de wegpiraat en uiteindelijk gaf hij zichzelf aan. Het slachtoffer liep zware verwondingen op, maar is buiten levensgevaar. De dader is aangehouden voor poging tot doodslag na verkeersagressie. Dat is zo ongeveer de samenvatting van de feiten die we in de kranten en op nieuwssites konden lezen. Op zich genoeg om koude rillingen van te krijgen. Ik hou telkens we op de baan zijn en iemand bruuske manoeuvres doet mijn adem in.

Heel lang geleden maakte ik samen met mijn moeder kennis met iemand die last had van road rage. Mijn moeder had te laat beseft dat ze in het foute baanvak stond en stak verontschuldigend de hand op. Een man volgde ons toen drie stoplichten lang, gesticulerend en schreeuwend, tot mijn mama zich aan de kant zette. Hij ook, nog steeds schreeuwend. Ze stapte uit met de handen in de lucht om zich uitgebreid te verontschuldigen. Om de situatie te ontmijnen, omdat ze bang was en haar dochters in de wagen zaten. Toen de man zag dat het om een vrouw met kinderen ging, kalmeerde hij, en stapte hij mompelend terug in zijn wagen.

“Ik ben altijd bang dat het een keer mis zal lopen als mijn man rijdt.”

Wij zaten nog lang na te bibberen in de wagen en beseften dat het heel anders had kunnen lopen. Wat als mijn mama een man was geweest, of ook geagiteerd? Het was waarschijnlijk op een vechtpartij uitgelopen, zo opgefokt was de andere bestuurder. Ik ben altijd bang dat het een keer mis zal lopen als mijn man rijdt. Mensen zijn ook zo gestresseerd in hun wagen. En het verkeer is gewoon gevaarlijk. Een ongeluk is snel gebeurd, en je weet nooit waartoe een ander in staat is.

De vrouw van het slachtoffer van vrijdag heeft echter een heel ander verhaal te vertellen, en dat deelde ze zondagmiddag op Facebook. In een post die ondertussen bijna 1300 keer gedeeld is, vertelt ze haar versie van de feiten. Jasmina Akrich beschrijft het bloedstollende relaas van wat ik niet anders kan omschrijven dan een racistisch gemotiveerd haatmisdrijf. Ze vertelt hoe de man na een eerste gevaarlijke manoeuvre racistische verwijten begon te schreeuwen (“Ietsje verder vroegen we hem of hij het eens wat rustiger aan kon doen. Hij begon te roepen dat wij terug naar ons land moesten gaan waarop ik duidelijk maakte dat we hier zouden blijven en hij er maar mee moest leren leven. “Goed, blijf maar, dan zijn jullie voor iets goed. Om onze appartementen schoon te maken”, zei hij.”).

“Toen haar echtgenoot terug naar zijn eigen wagen liep en terug wilde instappen, reed Tim in volle vaart op hem in.”

Iets verder sneed hij hen nogmaals abrupt de pas af. Jasmina is zwanger, ze voelde de gordel in haar buik duwen. Haar man had er genoeg van. Toen de agressieveling achter hen terechtkwam aan een stoplicht, stapte de man van Jasmina uit om uitleg te gaan vragen. Net zoals mijn mama toen ook uitstapte. Als je geliefden in gevaar gebracht worden reageer je vanuit de buik, op instinct. Tim V., de dader, hield zijn raampje gesloten en reageerde niet. Jasmina was mee uitgestapt, wat ik mezelf ook zie doen in die situatie, al was het maar om mijn man terug te roepen (wat Jasmina ook deed, toen omstaanders riepen dat de politie al gebeld was). Toen haar echtgenoot terug naar zijn eigen wagen liep en terug wilde instappen, reed Tim in volle vaart op hem in. Het slachtoffer kwam tussen de deur terecht die door de impact van de wagen loskwam en werd over de weg geslingerd. De dader stopte door de klap en reed dan NOG eens over het slachtoffer heen, alvorens weg te vluchten.

Later op de avond ging hij zichzelf aangeven. Er waren dan ook veel getuigen, en enkelen hadden hem gevolgd. Jasmina schreef de post op Facebook omdat ze wil dat mensen weten dat het hier niét zomaar een geval van verkeersagressie betrof, maar een aanslag op het leven van haar man, gepleegd door een man die hen niet in dit land wil.

“Het maakt me zo bang, dit verhaal.”

Het verhaal laat me niet los, ik blijf er om huilen. Ik ben zo dankbaar dat Jasmina’s man, een vader van (bijna) vier kinderen, het overleefde. Ik vind het zo moedig van haar dat ze haar kant van het verhaal kenbaar maakt. Het maakt me zo bang, dit verhaal. En ik word eigenlijk nog banger van de reacties van goedbedoelende mensen die me zeggen dat ik niet bang mag zijn. Want ‘er zullen altijd idioten zijn’, en ‘verkeersagressie is een ziekte van onze tijd’, en ‘je mag nooit uitstappen of op een raam tikken’, en ‘je moet hier niet meer van maken dan het is’. En ik word helemaal bang van de reactie van het parket in de media. “Racisme is niet behouden als verzwarende omstandigheid, omdat er geen getuigen van zijn. ‘De andere bestuurder geeft in zijn verklaring een andere versie van de feiten’, zegt het parket.” (dS, 16/9/19).

Want, let’s break it down:

Ten eerste: natuurlijk heeft de andere bestuurder (aka de dader) een andere versie van de feiten. In welk universum was het logisch geweest dat Tim V. zou zeggen: “jup, ik ben een racist en ik wilde deze man doodrijden omdat ik hem uit dit land wil/geen respect heb voor wie er in mijn ogen als een buitenlander uitziet”?

Ten tweede: er waren wél getuigen: Jasmina is een getuige! Ze was er de hele tijd bij en vertelt ons dat dit is wat er gebeurde.

Ten derde: ik geloof in een eerlijk proces en de kans op weerwoord, ook al lijkt het misschien nu alsof ik klakkeloos het relaas van één kant overneem als waarheid. Maar dat eerlijke proces houdt ook in dat je de beweringen van elke partij onderzoekt en serieus neemt. Hoezo wordt de kant van het slachtoffer nu al aan de kant geschoven als niet te bewijzen? Hoezo gaan er al persberichten met een eenzijdige versie de deur uit?

“Is het zo moeilijk om te geloven dat racisme en extremistische haat jegens mensen met migratieroots écht bestaat?”

Ten vierde: vertel mij op welke manier Jasmina baat haalt uit een valse verklaring? De misconceptie dat ‘met de racismekaart zwaaien’ makkelijk is, is zo hemeltergend vaak het narratief. Het is net ontzettend moeilijk om racisme te benoemen. Want je haalt er zo veel haat mee op je nek. Net zoals onder Jasmina’s post op Facebook ook alweer haat te lezen is. Waarom zou een zwangere vrouw, met drie jongere kinderen en een man in intensive care dat in godsnaam doen, als de dader al aangehouden is en een zware beschuldiging geformuleerd is? Tim V. wordt beschuldigd van poging tot doodslag. Haar man gaat het halen. Er is geen enkele reden voor haar om een polemiek te willen starten in deze stressvolle en zware periode, tenzij haar versie van de feiten klopt.

Ik vind het vreemd dat het we in een tijd leven waarin we liever willen geloven dat zij dit post met andere motieven, dan in te willen zien dat dit bestaat, gebeurt en een gigantisch probleem vormt. Is het werkelijk zo moeilijk om te geloven dat racisme en extremistische haat jegens mensen met migratieroots écht bestaat? Is het echt gemakkelijker te geloven dat een slachtoffer van een gruwelijk incident twee dagen na de feiten iets gaat verzinnen om… ja, waarom eigenlijk? Aandacht? Give me a break. Het doet me denken aan hoe we bij vrouwen die slachtoffer werden van seksueel geweld zeggen: believe women, believe victims. Dat principe zou ook écht moeten gelden voor slachtoffers van racisme of racistisch geweld. Voor elke valse beschuldiging zijn er tientallen ongehoorde terechte beschuldigingen. Moet er dan echt een nieuwe Hans Van Themsche opstaan voor we dit serieus nemen?

En tenslotte: mainstream media, waar zitten jullie? Is Dries Van Langenhove al gebeld? Hebben jullie Tom Van Grieken, Filip De Winter, Bart De Wever of Theo Francken al gebeld voor een statement? Heeft iemand zich al gedistantieerd van eender welke beschuldiging? Is er al gepolst hoe hun woorden misschien aanleiding zijn tot deze vormen van extreme agressie? Of doen we dat enkel bij moslims?

“Stel je voor dat exact ditzelfde scenario zich had voorgedaan met een wit koppel in de hoofdrol en een allochtone dader.”

Stel je voor dat exact ditzelfde scenario zich had voorgedaan met een wit koppel in de hoofdrol en een allochtone dader. Stel je voor dat een blonde, blauwogige zwangere vrouw zou beweren dat een donkere man met baard had geroepen: “jullie ongelovigen zijn nergens goed voor!” of iets dergelijk. En dat die daarna haar man had proberen dood te rijden met zijn wagen omdat hij op zijn raampje had getikt. Dat de vrouw een hartverscheurend relaas op Facebook deed over wat er gebeurde. Ik kan nu al met 200% zekerheid zeggen dat dit het hoofditem in elke nieuwsbulletin was geweest. Dat elke politicus met migratieachtergrond, moslim of niet, voor de camera zou worden gesleurd. Dat het opiniestukken zou regenen. En dat iedereen met migratieachtergrond dubbel zou plooien om zich ervan te distantiëren. Ik kan ook met redelijke zekerheid zeggen dat de achtergrond van de dader uitgeplozen zou worden tot in detail. Dat er over deradicalisatie gesproken zou worden. En dat het parket niet zou zeggen: de dader heeft een andere versie van de feiten.

Nu, ik was er uiteraard niet bij, en mijn aanvoelen dat je dit niet zomaar verzint is ook niet meer dan dat: een aanvoelen. Maar het is ontzettend angstaanjagend dat ik dit wél geloof. Dat ik intussen zo veel verhalen heb gehoord van extreem geweld met racisme als motief dat ik eigenlijk gewoon zit te wachten op het eerste zware incident. Moest morgen toch blijken dat de feiten anders zijn, zal ik dat zeker ook wereldkundig maken. Maar het neemt de basis van wat ik kwijt wil niet weg: er is een klimaat gecreëerd waarin het een kwestie van tijd is voordat racistische moorden, aanslagen, geweldplegingen hier zullen gebeuren. Of beter: ze zijn al gebeurd, maar nog niet als dusdanig benoemd. Ja, ik heb daar bewijs van. En ja, ik werk achter de schermen aan enkele van die zaken mee. We moeten als maatschappij wakker gaan worden, en dat zeg ik al vijf jaar. Racisme is een ziekte. Je moet het ook behandelen als een ziekte, met remedies, vaccinaties ter preventie en nazorg.

“Het is een kwestie van tijd is voordat racistische moorden en aanslagen hier zullen gebeuren.”

Eén van mijn favoriete tv-series is ‘The West Wing’: een serie van topscenarist Aaron Sorkin over de president van de VS, verschenen voor Trump het hele ambt voorgoed veranderde. In het tweede (en naar mijn mening belangrijkste) seizoen gebeurt er een aanslag. Een white supremacist schiet op de president en zijn entourage in, omdat de assistent van de president zwart is. In de nasleep van dat schietincident vragen de leden van de staff zich af waarom ze het incident zo moeilijk verwerkt krijgen. “We witnessed a lynching”, is het antwoord.

Dat is, oprecht, het gevoel dat ik krijg bij elk nieuw verhaal van extreme agressie met racistische motieven: we’re witnessing lynchings. En net zoals in de foto’s van lynchings waar je lichamen opgehangen aan bomen ziet bungelen, zijn er mensen die eronder picknicken, alsof er niets aan de hand is.

Wie willen we zijn als maatschappij? Gaan we blijven picknicken?

Foto: Harvey Bouterse