Gezond kunnen ademen een basisrecht? Deze 5 mensen vinden van wel.

Op veel plaatsen in Vlaanderen is de lucht niet gezond. Burgerorganisatie stRaten-generaal berekende op basis van officiële Vlaamse cijfers dat de luchtkwaliteit op 1 op 3 Vlaamse locaties voor kinderen slecht is. Ook Greenpeace toonde in het onderzoek ‘Mijn lucht, mijn school’ aan dat bij zes op de tien scholen de lucht te veel stikstofdioxide NO2 bevat, een stof die in Vlaanderen vooral van verkeer en in het bijzonder van dieselwagens komt. En niet enkel in drukke steden boet de lucht aan kwaliteit in, maar ook in kleinere gemeenten is de situatie slecht. De Europese Unie legt als bovengrens 40µ/g als norm op. Greenpeace en andere organisaties ijveren echter voor een halvering tot een concentratie 20 µ/g per m3.

Want tal van studies tonen het aan: hoe meer je wordt blootgesteld aan ongezonde lucht, hoe groter het risico op allergieën, astma, longinfecties en – op lange termijn – kanker. De longen van kinderen zijn bovendien nog kwetsbaarder omdat luchtvervuiling de maximale groeicapaciteit van de longen verhindert. Bij sommige baby’s van moeders die tijdens de zwangerschap vervuilde lucht inademden, werd al voor de geboorte DNA-schade vastgesteld. Cijfers genoeg over de nadelen voor onze gezondheid.

Wij zelf, maar ook onze kinderen leven, lopen en sporten in een erg vervuilde lucht. Hoe kunnen we dat nog tolereren?, vragen propere lucht-strijders Annekatrien Verdickt, Lotte Stoops, Tim Cassiers, Habiba Temsamani en Lies Craeynest zich af. Elk op hun eigen manier voeren ze actie voor een gezonder leefklimaat.

Annekatrien

“Sinds 16 maart houd ik met Filter Café Filtré actie. Elke vrijdag sluiten we een halfuur voor de scholen starten de straat af. De kinderen kunnen er spelen en voor de volwassenen is er koffie. Op die manier protesteren we tegen het vervuilende verkeer. Wij willen meer leefbare steden. Meer mobiliteit, maar minder auto’s. Als een stad als Kopenhagen dat kan, waarom zouden we dat hier dan niet kunnen?

De confrontatie met vervuilde lucht is voor mijn gezin dagelijkse kost. Daar ben ik me al lang van bewust. We wonen in Sint-Jans-Molenbeek aan een brede boulevard met twee rijbanen, vier parkeerstroken en een tram, zonder fietspaden. We kwamen in actie toen de Pano-reportage uitkwam. Ik was geschokt over de vreselijke luchtkwaliteit. We besloten te protesteren aan de schoolpoort en haalden daarmee de media. Nu doen al 55 scholen mee, ook in Gent, Antwerpen, Oostende… Er is een gevoelige snaar geraakt. Burgers worden wakker geschud.

“Als een stad als Kopenhagen dat kan, waarom zouden we dat hier dan niet kunnen?”

Ook ik begon naar mijn eigen leven te kijken. Ik geef toe dat sommige trajecten sneller en efficiënter zijn met de auto, maar ik neem tegenwoordig de tijd om alles uit te stippelen met het openbaar vervoer of met de fiets of te voet. Het resultaat? Onze auto staat al drie weken ongebruikt in de garage. En we hebben hem echt niet gemist hoor. Ook mijn kinderen beseffen het: de auto nemen is niet altijd nodig. Ik ben ervan overtuigd dat milieubewustzijn iets is dat je aanleert. Dat zie je al bij onze generatie, die heel anders denkt dan de meeste zeventigers.

Dus gaan we tot de verkiezingen verder met het afsluiten van straten om zowel kinderen en ouders als politici te sensibiliseren. We willen blijven confronteren met het thema, zodat iedereen bij zichzelf nadenkt en beseft dat er alternatieven zijn voor de wagen. Dat wordt aanpassen, maar eigenlijk is niemand gelukkig nu: noch de automobilist in de file, noch de fietsers en voetgangers, noch de stadsbewoners die in een ongezonde omgeving leven. De vraag is nu: hoelang gaan we daarmee wachten?”

Lotte

“Een half jaar geleden was voor mij en andere ouders van Sint-Ursula in Laken de maat vol. Wij wonen op maar 500 meter van de school. Ideaal om met de fiets of te voet naar school te gaan, zou je denken. Niet dus. Hoewel wij een korte woon-werkafstand hebben, kunnen mijn kinderen niet met de fiets naar school want dat is te gevaarlijk. Er is geen bus of tram. Veel ouders zijn verplicht om allemaal op hetzelfde tijdstip hun kinderen met de auto te brengen. En daar moet ik met mijn twee kleine kindjes voorbij wandelen of fietsen. Het is niet enkel onveilig, maar uiterst ongezond.

Mensen die buiten Brussel wonen, vragen vaak of het wel verantwoord is om mijn kinderen hier te laten opgroeien. Ik merk het probleem inderdaad aan kleine dingen, zoals de verkoudheden bij mijn kinderen die langer duren dan normaal en de hoestbuien. Eerlijk? Ik heb erover nagedacht om te verhuizen, ja. Maar dat is weglopen van het probleem. En dus: actie!

“Mijn kinderen kunnen niet met de fiets naar school want dat is te gevaarlijk.”

Het begon met een Sinterklaas-actie om op een ludieke manier het tekort aan openbaar vervoer in de aandacht te brengen. Met Sinterklaas op de fiets maakten we een symbolische bus die het verkeer vertraagde. We beseften snel dat het niet alleen om onze school gaat, maar dat ook elders bezorgdheid is. Zo zijn we een werkgroep gestart, Mobilution BXL. We zochten partners op individueel niveau en praatten met organisaties die zich voor hetzelfde inzetten, waaronder De Kleine Ring, Greenpeace en De Fietsersbond.

Mobilution heeft sindsdien verschillende projecten op poten gezet, zoals Vlag en Wimpel, waarbij vlaggenmasten gevaarlijke punten zullen aanduiden. We zijn ook op zoek naar een symbool dat we allen kunnen delen én waar een belofte aan vasthangt, zoals een naam voor iemand die zoveel mogelijk de wagen laat staan. Het is te vergelijken met de BOB-campagnes, maar ditmaal is het niet de overheid die de burgers sensibiliseert, maar de burger die zegt wat de politici zouden moeten doen.”

“Ik kan gewoon niet meer toekijken van de zijlijn. Er zijn zoveel experten en verenigingen die met oplossingen staan te zwaaien en toch krijgen die nauwelijks gehoor. Politici moeten meer luisteren naar burgers. Dus ik ga gewoon zelf in de politiek en zal een lans breken voor al die mondige burgers. (lacht) Ik durf na te denken over onze hoofdstad binnen 20 jaar: hoe willen we dat die eruit ziet: ongezond, gevaarlijk en druk? Of groen, veilig en leefbaar?”

Lies

“Ik hou van mijn wijk in Elsene: er zijn kleine buurtwinkels, bakkers, een moskee, tweedehandswinkels… Maar het leefklimaat is er allesbehalve goed. Ik deed zelf testen rond luchtvervuiling in en rond mijn huis en het werd gauw duidelijk dat de waarden voor roet hoog liggen. Ik had het al geroken, hoewel vervuiling vaak een sluipend gif is. De dieselbussen en auto’s rijden voortdurend voorbij ons huis. Mijn dochter knijpt tegenwoordig zelfs haar neus dicht als een auto te dichtbij komt.

Toen in Brussel een consultatie bezig was rond het lucht- en energieklimaat, kwam ik meer te weten daarover. Het werd pijnlijk duidelijk dat Brussel de Europese waarden niet haalt. Omdat we niet stil konden blijven zitten, richtten een paar vriendinnen en ik in 2015 Schone Lucht BXL (Clean Air BXL) op. Al bijna drie jaar lang houden we vreedzame protesten, schrijven we brieven en verzamelden we al 10.000 handtekeningen van mensen die ons steunen. Dankzij de recente media-aandacht spreken ook andere verontruste ouders zich uit. De politiek kan het niet meer van zich afschudden nu. De bal is nu echt aan het rollen.

“Ik geloof dat het mogelijk is het tij te keren. Brussel moet de Europese richtlijnen halen.”

Gelukkig is er al vooruitgang geboekt. De lage-emissiezones die sinds januari 2018 van start gingen, zijn een voorbeeld van een politiek structureel optreden. Toch is dat maar een babystap als je kijkt naar de dieselban in sommige steden in Duitsland en het plan van Parijs, dat alle voertuigen op fossiele brandstoffen tegen 2030 zal bannen. Maatregelen rond belastingen, indien de politieke wil er is, kunnen er heel snel doorkomen en een onmiddellijke impact hebben.

Ik geloof dat het mogelijk is het tij te keren. Brussel moet de Europese richtlijnen, die zelfs al dubbel zo hoog liggen als wat de Wereldgezondheidsorganisatie aanbeveelt, halen. Ik span momenteel ook samen met Clientearth een rechtszaak tegen het Brusselse Gewest aan omdat niet correct wordt gemeten en we dus geen juiste informatie hebben. Nu voel ik me elke dag schuldig als mijn kleine kinderen door de NO2-wolken naar school lopen – dat is toch niet oké?”

Tim

“Via Bral Brussels ijver ik voor een duurzaam Brussel. Ik heb altijd in het Brusselse gewoond en heb dus nooit van mijn leven in gezonde lucht geleefd. Nu ik kinderen heb, is mijn bewustzijn daarover echter veranderd: ik maak me zorgen over hun gezondheid, zeker wanneer ik in mijn omgeving kinderen zie die moeten puffen. Mijn dochter van vijf fietst op een kinderfiets op kniehoogte, zij ademt alle uitlaatgassen van de auto’s rechtstreeks in. Dat is toch vreselijk?

Akkoord, we kunnen onszelf beschermen tegen vuile lucht. Je kan bijvoorbeeld je ruimtes verluchten langs de achterkant en je kan drukke straten vermijden. Maar dan nog kan je blootstelling aan vuile lucht niet vermijden. Daar knelt het schoentje: we hebben maatregelen nodig die de burger beschermen. Daarom is er een debat nodig over onze luchtkwaliteit en moeten we de aandacht trekken van beleidsmakers.

“Als je een stad maakt voor auto’s, krijg je ook auto’s. Maak echter een stad voor mensen en je krijgt mensen.”

Alles in dit verhaal begint met bewustzijn. Bral Brussels probeert mensen de juiste informatie te geven over de lucht die zij inademen. Daarvoor doen we vaak metingen en sporen we iedereen aan om zelf fijnstof te meten. Met die gegevens doen we lobbywerk en engageren we gemeenschappen. Als je cijfers hebt, is luchtvervuiling immers niet meer onzichtbaar. Hoewel de lage-emissiezones een tijdje terug een oplossing leken, begrijpen ministers nu dat het niet voldoende is.

Ik vind wel dat we niet te absoluut mogen zijn. Ik pleit niet voor een verbod op de auto. De auto heeft nog altijd een rol binnen de stedelijke mobiliteit. Ik heb zelf een auto die ik 1 à 2 keer per week gebruik om zware dingen te vervoeren of om naar verdere plekken te gaan die niet altijd bereikbaar zijn. Toch is de auto zo dominant dat onze openbare ruimtes ervoor ingericht zijn. Als je een stad maakt voor auto’s, krijg je ook auto’s. Maak echter een stad voor mensen en je krijgt mensen, die wandelen, fietsen, in het park zitten… Onlangs was ik in Rotterdam en de ruimte die de fietser er heeft is ongelofelijk. Het is een stad op maat gemaakt voor haar inwoners.”

Habiba 

“Ik ben altijd gevoelig geweest voor luchtvervuiling. Ik heb last van een zeldzame erfelijke ademhalingsziekte. Mijn ziekte zorgt ervoor dat de luchtkwaliteit in Brussel geen abstract probleem blijft want ik word er zelf fysiek door getroffen, elke dag opnieuw omdat ik hier leef en werk.

In november 2016 wendde ik me tot de organisatie Bral Brussels voor meer informatie over verontreinigingspieken in de lucht. Die komen immers steeds meer voor. Ik deed mee aan een proef om 5 dagen lang de lucht te meten die ik inademde. Daarvoor kreeg ik een klein apparaat mee dat overal metingen uitvoerde. Toen de resultaten van die proef binnen waren, bleek dat zelfs de lucht in mijn appartement vervuild is met gassen van op straat, waaronder Black Carbon (‘roet’).

“Het is zo belangrijk om als burger in actie te komen.”

Daar schrok ik enorm van en ik wilde het delen met alle mensen, om te beginnen met de mensen van Schaarbeek waar ik sinds 2005 woon. Ik publiceerde voor de krant Ezelstad het artikel ‘Qui ne dit mot consent’ (‘Wie zwijgt, stemt toe.”) Ik engageer me sindsdien voor projecten en werk mee aan een kaart waarop de meest vervuilde straten in Brussel worden weergegeven. Dat zijn er ongelofelijk veel.

Het is zo belangrijk om als burger in actie te komen. Het probleem is er – dat weten we allemaal – één van heel onze planeet. Het is een ecologische uitdaging, maar net zozeer een menselijke uitdaging. Een dringende en cruciale uitdaging. We moeten ons gedrag veranderen en daarvoor verschillende hulpmiddelen krijgen die het ons mogelijk maken onze mobiliteit te behouden als we de wagen laten staan. Financiële steun om een elektrische auto of fiets aan te schaffen, bijvoorbeeld.

Ik hoop dat ik uiteindelijk niet meer thuis zal moeten blijven wanneer ze op bepaalde dagen waarschuwen voor een verhoogde luchtverontreiniging. Ik droom ervan dat mijn ziekte niet erger wordt wanneer ik in mijn eigen stad wandel. Ik droom van meer convivialité.”