Ik ben geboren in 1995 en dus een digital native. Toch heb ik als enige in mijn vriendengroep geen smartphone. Dat is uit principe, want met een smartphone ben je altijd en overal bereikbaar en dat handige apparaatje eist ook steeds je aandacht op. Tijdens mijn studies onderzocht ik phubbing: het negeren van onze gesprekspartner ten voordele van onze mobiele telefoon. Professor Mariek Vanden Abeele deed er onderzoek naar. Ik vroeg haar: waarom vinden we die telefoon interessanter dan onze vrienden, en wat kunnen we daaraan doen?
Om te beginnen: wat is phubbing? Het woord is een samentrekking van de Engelse woorden phone en snubbing. Het omschrijft de situatie waarbij één van beide gesprekspartners plots zijn of haar smartphone bovenhaalt om een binnengekomen sms-bericht te beantwoorden, even zijn of haar Facebooknotificaties te checken, vlug een Twitterbericht de wereld in te sturen of een foto op Instagram te plaatsen. Door deze ogenschijnlijk onschuldige actie wordt de gesprekspartner even aan de kant geschoven, wat best frustrerend kan zijn.
“Er bestaat angst dat phubbing zou leiden tot een beschadiging van het sociale weefsel van de samenleving.”
Volgens professor Vanden Abeele is phubbing meer dan even afgeleid zijn. “Als een nieuwe technologie in de samenleving komt, zijn er in het begin veel bezorgdheden dat die technologie bepaalde fundamenten van de samenleving zou aantasten. Bij de invoering van de gsm was dat niet anders. Als het gaat om smartphones, bestaat er angst dat phubbing zou leiden tot een beschadiging van het sociale weefsel van de samenleving. We hebben bepaalde waarden en normen om te bepalen wat een kwalitatieve interactie is. Die interactie verandert nu doordat er heel vaak een telefoon bij aanwezig is. Wij onderzoekers stellen ons dan de vraag: is dat ten goede, ten slechte, of maakt het eigenlijk niet veel uit?”
Waarom doen we aan phubbing?
Mariek Vanden Abeele: “De smartphone is iets heel persoonlijks: we hebben onze telefoon altijd bij ons. Deze technologie geeft ons nieuwe mogelijkheden, wat heel positief is, maar tegelijkertijd onderbreekt hij ons ook continu omdat er allerhande berichten binnenkomen. Veel applicaties werken met notificaties die ons voortdurend verleiden om die telefoon vast te nemen. Het is een soort van genotsdoos die ons brein telkens beloont met een nieuw bericht. Checken hoe laat het is, is in zekere zin een prikkel die voor onze hersenen werkt als een beloning. Ik neem het woord verslaving niet graag in de mond, maar door de voortdurende cyclussen van checken en belonen, lokt de telefoon wel uit dat we hem graag en dus vaker checken.
Daarom doen we dat ook terwijl we een gesprek voeren met anderen. In de eerste plaats omdat er notificaties kunnen binnenkomen die de interactie onderbreken. Ten tweede zijn we zo gewend aan die beloningen, dat we door een bepaalde trigger, zoals zien dat iemand anders in de ruimte zijn telefoon checkt, ook zelf weer onze telefoon willen checken. Soms komt het natuurlijk ook gewoon voort uit verveling.”
Wat zijn de gevolgen van phubbing?
“Enerzijds heb je gevolgen op het vlak van impressievorming. Tijdens elke interactie vormen we een indruk van onze gesprekspartner. Omdat het gebruik van je gsm tijdens een interactie als negatief wordt gezien, kan dat ook een negatieve impact hebben op het beeld dat andere mensen van jou ontwikkelen.
“Het is een feit dat we niet goed kunnen multitasken. Vooral als de twee activiteiten die we combineren sterk op elkaar gelijken.”
Anderzijds is er bezorgdheid dat de kwaliteit van onze sociale interacties eronder zou lijden, omdat aandacht hebben voor je gesprekspartner gezien wordt als een component van een kwaliteitsvolle interactie. Het is een feit dat we niet goed kunnen multitasken. Vooral als de twee activiteiten die we combineren sterk op elkaar gelijken. Een sociale interactie offline en online voeren, appellereert aan dezelfde hersenfuncties. Dat maakt het moeilijk om aandachtig te zijn in beide gesprekken, wat de kwaliteit van beide gesprekken omlaag haalt.”
Wat zijn de voornaamste bevindingen uit jouw onderzoek?
“Het effect op impressievorming is onmiskenbaar aangetoond. Mensen worden als minder beleefd, aandachtig en attent gezien als zij hun gsm gebruiken tijdens een interactie. De manier waarop je aan phubbing doet, speelt een belangrijke rol. We hebben bijvoorbeeld proefpersonen laten interageren met een onderzoeker die zich voordeed als student. Deze persoon moesten ze leren kennen in een gesprek van 10 minuten. Tijdens dat gesprek gebruikte de onderzoeker al dan niet zijn telefoon en als hij dat wel deed, was dit ofwel proactief en nam hij dus zelf zijn gsm vast, ofwel reactief en kwam er eerst een berichtje binnen. In dit onderzoek hebben we gezien dat je negatiever wordt beoordeeld als je proactief je gsm vast neemt, dus zonder dat je voorafgaand notificaties hebt ontvangen, dan wanneer er heel duidelijk notificaties zijn binnengekomen en je hierop reageert.
In een ander experiment hebben we gekeken of het probleem ligt bij de onderbreking an sich, of echt bij het gebruik van de gsm. Bij dit experiment lieten we de onderzoeker in een situatie zijn telefoon gebruiken, en in de andere lieten we hem op een afgesproken moment het gesprek stilleggen om zijn portefeuille te zoeken. Daaruit bleek dat ook de onderbreking zonder gsm een negatief effect had op impressievorming, maar niet op relatievorming.
“Mensen worden als minder beleefd, aandachtig en attent gezien als zij hun gsm gebruiken tijdens een interactie.”
Vooroordelen ten opzichte van onze gesprekspartner hebben ook een sterke invloed. Als je verwacht dat de persoon heel leuk is, ben je meer tolerant ten opzichte van phub-gedrag, dan wanneer je verwacht dat de persoon eigenlijk helemaal niet leuk is.
Verder blijkt de mate waarin we oogcontact blijven houden tijdens het phubben een belangrijke factor. De impact is groter als je non-verbale gedrag toont dat je aandacht volledig opgeslorpt wordt door je telefoon. Ten slotte zullen mensen die al een negatieve attitude hebben tegenover phubbing ook harder oordelen.”
Hoe zit het met de gevolgen voor romantische relaties?
“Er zijn studies uitgevoerd de het effect op romantische partnerrelaties onderzochten. Ook daar zien we negatieve effecten. Zo bewees een studie uit 2014 dat 70 procent van de 143 participanten al eens een aanvaring had gehad met de partner vanwege mobiel telefoongebruik. Partnerrelaties leiden er ongetwijfeld onder als een van de twee partners voortdurend op zijn gsm zit, al blijft het altijd een beetje de kip of het ei. Ligt het dan echt aan die telefoon, of zijn er al relatieproblemen en zoek je daarom toevlucht in je telefoon?”
Phubben we allemaal?
“We hebben een studie uitgevoerd waarin we studenten hebben geobserveerd tijdens een gesprek van 10 minuten. In dat korte gesprek, zagen we dat er in 60% van de interacties gephubt werd. Dat wil zeggen dat een aanzienlijk deel van ons geen 10 minuten kan doorbrengen in een gesprek zonder op zijn telefoon te kijken. Volgens een Duits onderzoek zou de gemiddelde smartphonegebruiker zo’n 88 keer per dag op zijn of haar scherm kijken. Al verschilt dat sterk per persoon en van dag tot dag.
“Phubben verloopt bijna onbewust, maar als we er bewust over nadenken, veroordelen de meesten van ons dit gedrag.”
Steeds meer mensen beginnen een smartphone te gebruiken, ook oudere generaties. Toch zijn er heel grote verschillen tussen de jongere generatie digital natives die zijn opgegroeid met mobiele telefoon en de ouderen, die op latere leeftijd hebben moeten leren omgaan met deze nieuwe technologie. Bij jongeren verlopen sociale interacties veel meer via allerhande chatkanalen. Aangezien ze zelf dagelijks geconfronteerd worden met het fenomeen, staan ze er ook vaak toleranter tegenover. Al moet gezegd worden dat jongeren, als je het hen vraagt, over het algemeen heel erg negatief zijn over phubbing. Het phubben verloopt bijna onbewust, maar als we er bewust over nadenken, veroordelen de meesten van ons dit gedrag.”
Denk je dat dit fenomeen uniek verbonden is met de smartphone?
“Het is niet ongewoon om met andere dingen bezig te zijn tijdens een interactie. Tijdens dit gesprek verwacht ik een belangrijke e-mail, dus ik ben al twee keer kort gaan kijken of die e-mail er al is. Naast mij ligt de weekendkrant en als dit geen interview zou zijn, maar een gewoon gesprek, kan ik mij best voorstellen dat ik ondertussen even in de krant kijk. Het feit dat je je aandacht verdeelt tijdens een gesprek is op zich niet nieuw. Het probleem met de gsm is dat je er echt mee interageert. Je voert twee gesprekken tegelijk. Dat is iets anders dan even naar de krant kijken. Misschien ervaren we juist dat als kwetsend: je gesprekspartner heeft niet alleen minder aandacht voor je, maar je concurreert met een andere persoon die jouw gesprekspartner via de gsm benadert.”
Maak jij je ook schuldig aan phubbing? Hoe probeer je dit te vermijden?
“Wij onderzoekers zeggen heel vaak: research is me-search, om aan te geven dat we onderzoeken waar we zelf slecht in zijn. Dat geldt ook voor mij. Ik ben echt heel erg verknocht aan mijn gsm en aan mijn chatapplicaties. Ik ben het soort persoon dat terugrijdt om zijn gsm op te halen als ik hem vergeet. Mijn notificaties heb ik al uitgeschakeld zodat ik me beter kan concentreren. Ik phub dus, maar ik denk ook wel dat ik goed aanvoel wanneer het wel en niet kan.”
Is er een oplossing voor phubbing?
“De technologie en de problemen die we zien zijn nieuw, dus we zijn dit nog aan het leren. Ik denk dat er twee routes zijn die we kunnen bewandelen. De eerste route is dat onze verwachtingen en normen over wat een conversatie is zich aanpassen. Phubben zal deel uit beginnen maken van een normale interactie. Als je zelf phubt, voel je ook gewoon aan wanneer het niet comfortabel is en de ander het niet oké vindt dat je op je gsm zit. Ik denk dat we daar op termijn beter in worden. Wat we niet mogen vergeten, is dat de interacties online vaak ook deel worden van de interacties offline. Geregeld lezen we iets online en delen dat meteen ook als gespreksonderwerp. Dus in die zin hoeft het niet altijd problematisch te zijn.
De tweede route is dat we zelf veel meer in weerstand gaan en allerlei strategieën ontwikkelen om phub-gedrag te vermijden. We zouden bijvoorbeeld afspraken kunnen maken dat er geen gsm’s mee aan tafel komen. Steeds meer mensen schakelen ook de notificaties van hun applicaties uit. Dit zijn kleine strategieën die mensen ontwikkelen om die voortdurende onderbrekingen stop te zetten, wat uiteraard ook een impact heeft op ons phub-gedrag. Deze routes zullen zich denk ik naast elkaar ontwikkelen.”
2 reacties
en wederom zit ik op mijn gsm: dit artikel te lezen 🙂
bij ons thuis zijn gsm’s al verboden aan tafel, volledig akkoord met het artikel en goed geschreven!