Sekswerkers in Malawi zelf belangrijkste wapen in strijd tegen hiv

Hoewel sekswerkers in Malawi veelgevraagd zijn, worden ze nog te vaak gestigmatiseerd waardoor ze aan de rand van de samenleving moeten leven. Daar krijgen ze weinig toegang tot gepaste medische zorg, zoals hiv-testen en behandelingen, waardoor het risico op soa’s en ongewenste zwangerschappen vijf keer hoger ligt dan bij de rest van de bevolking.

Artsen Zonder Grenzen geeft niet alleen de nodige medische zorgen, het leidt sekswerkers ook op tot community health workers die andere kwetsbare vrouwen in de gemeenschap kunnen bereiken opdat ook zij de weg vinden naar preventie en behandeling van hiv, andere soa’s en algemene gezondheidszorg.

In hun kwetsbare positie krijgen sekswerkers te maken met verschillende soorten geweld, door de politie, klanten, eigenaars van de bar en zelfs door hun eigen partners. Terwijl velen dit zien als een onderdeel van hun job dat ze er maar bij moeten nemen, zorgt de empowering van sekswerkers ervoor dat hun gezondheid niet (meer) wordt geschaad.

Bernadette: “Dankzij de informatie die ik nu heb, sta ik steviger in mijn schoenen en kan ik met mijn klanten onderhandelen over het gebruik van voorbehoedsmiddelen.”

Bernadette* is een sekswerkers die in een populaire bar werkt in Dedza. Daar ontvangt ze op regelmatige basis mannen. Op hoogdagen zelfs zeven à acht klanten per dag. “Op een dag kwamen de community health workers van Artsen Zonder Grenzen langs in onze bar om voorlichting te geven over allerlei soa’s, waaronder hiv. AZG deelde condooms uit en vertelde ons over het one-stop-center waar we ons makkelijk en snel konden laten controleren om na te gaan of we een risico hadden opgelopen. Voordien wist ik amper iets over hiv en seksuele gezondheid in het algemeen. Knowledge is power. Ik voel me nu bevrijd en empowered. Dankzij de informatie die ik nu heb, sta ik steviger in mijn schoenen en kan ik met mijn klanten onderhandelen over het gebruik van voorbehoedsmiddelen en mezelf zo  beter beschermen.”

Adeline: “Als community health worker kan ik de kennis die ik opdeed nu delen met andere vrouwen in onze community.”

Adeline* startte in 2015 als community health worker. “Op 16 februari 2015 om precies te zijn. Die datum staat in mijn geheugen gegrift omdat het mijn leven voorgoed veranderde. Ik was al sinds 2005 aan de slag als sekswerker. De werkloosheid in Malawi was groot, dus het was moeilijk om aan de bak te komen. Als gescheiden vrouw met twee kinderen kon ik op weinig financiële steun rekenen van mijn ex-man. In het sekswerk kan je snel veel geld verdienen, al zijn er uiteraard veel risico’s aan verbonden. Dankzij de informatie die AZG me kon verschaffen, wist ik veel beter hoe ik mezelf kon verzorgen. Als community health worker kan ik de kennis die ik opdeed nu delen met andere vrouwen in onze community.”

Adeline geeft een gezondheidszorgsessie aan een aantal sekswerkers. Zo geeft ze hen voorlichting over veilig vrijen en hiv-preventie, maar ook over geweld tegen vrouwen, hygiëne en baarmoederhalskanker.

Artsen Zonder Grenzen werkt samen met het Ministerie van Gezondheid om de juiste service te bieden die voldoet aan de specifieke noden van sekswerkers. Om de kwetsbare vrouwen in steden als Dedza, Mwanza, Zalewa en Nsanje te bereiken, werden verschillende sekswerkers opgeleid tot community health workers. Door de ervaring die deze community health workers delen met andere sekswerkers kunnen ze hen makkelijker en discreter bereiken. Ze begrijpen de specifieke noden en gevoeligheden van sekswerkers beter waardoor ze gepaste medische adviezen kunnen geven.

Tijdens gezondheidszorgsessies komen de community health workers langs met een overladen rugzak met onder meer condooms, zowel mannen- als vrouwencondooms, glijmiddel, de noodpil en PEP. PEP is een middel dat je kan innemen na risicovol seksueel contact. Het pilletje bevat hiv-remmers die de kans op besmetting drastisch verlaagt. Tijdens de sessies krijgen sekswerkers ook voorlichting over gezinsplanning en seksueel geweld.

Een sekswerker rust samen met haar kinderen uit in een huurkamer waar ze ook klanten ontvangt.

Ketisha: “Door mijn piepjonge leeftijd ben ik een makkelijker slachtoffer. Klanten profiteren van mij door mij minder te betalen dan afgesproken, of soms helemaal niet.”

Ketisha* is amper zestien jaar, maar probeert ook al financieel te overleven door mannen te ontvangen in een bar. “Ik geraakte zwanger van mijn vriendje. Even zag het er nog naar uit dat hij zijn verantwoordelijkheid zou opnemen, maar uiteindelijk nam hij alsnog de benen waardoor ik er alleen voor stond. Door mijn piepjonge leeftijd ben ik een makkelijker slachtoffer. Klanten profiteren van mij door mij minder te betalen dan afgesproken, of soms helemaal niet. Sommigen zetten mij onder druk om zonder condoom te vrijen.

Als ik protesteer, slaan ze me in elkaar of dreigen ze me te vermoorden. Daardoor heb ik al vaak seks gehad zonder bescherming. De community health workers komen af en toe langs om ons zoveel mogelijk te adviseren en info te verschaffen, zonder ons de les te spellen. Ze zijn onze ware bondgenoten. Er is veel solidariteit en ‘sisterhood’ onder de vrouwen hier.”

Twee sekswerkers zijn onderweg naar de bar waar ze werken en wonen. Er heerst een sterke ‘sisterhood’ tussen de vrouwen die samen werken en leven.

Mede dankzij het project van Artsen Zonder Grenzen en de verschillende community heath workers krijgen steeds meer vrouwen toegang tot hiv-testen en algemene (seksuele) gezondheidszorg. Bovendien neemt het stigma rond sekswerkers in Malawi beetje bij beetje af. “Vroeger zagen mensen ons als beesten, maar die perceptie is veranderd”, zegt Margaret*. “Men begint stilaan te beseffen dat hiv veel meer mensen treft dan men denkt. Het is noodzakelijk om taboeloos over hiv te kunnen praten om zo de nodige maatregelen te treffen. Eens dat lukt, zijn we een stap dichter bij de erkenning die wij, sekswerkers verdienen. Want ondanks de opvallende verschillen blijven wij ook gewoon maar mensen.”

*De namen van de vrouwen werden gefingeerd.

Foto’s: Isabel Corthier