Onlangs moest ik twee keer kijken toen ik een event voorbij zag komen op Facebook. Het event draait namelijk helemaal rond vrouwvriendelijke koffie. Ik ben thuis in de wereld van muziek en mode wat gendergelijkheid betreft, maar vrouwvriendelijke koffie? Mijn nieuwsgierigheid won en ik ging – ja hoor – op de koffie bij Melanie Nunes, koffie-expert en de eerste vrouwelijke Belgisch Kampioene Barista.
Melanie, wat doe jij precies in de koffiewereld?
“Ik ben barista en coffee consultant. Je kan mijn job vergelijken met een koffiesommelier of –specialist. Ik ben op de hoogte van verschillende zetmethodes, soorten koffie, de landen van koffieproductie enzovoort. Als barista ben ik de laatste stap in de koffieketen: ik voel het als mijn verantwoordelijkheid om het beste te halen uit de koffiebonen die door zoveel handen zijn gegaan. Via coffee consulting leid ik andere barista’s en ondernemers op om datzelfde respect voor koffie te tonen.”
Vanuit je expertise zet je je in voor vrouwvriendelijke koffie, samen met de ngo Trias. Wat ís vrouwvriendelijke koffie eigenlijk?
“Koffie is vrouwvriendelijk als hij komt van een plantage waar vrouwen even veel kansen krijgen als mannen. Dat is meestal niet het geval: op veel plantages plukken enkel vrouwen de koffiebessen. Dat is ongelofelijk intensief werk. In de hitte en volle zon staan ze acht uur lang op een steile bergflank te plukken. Intussen hangt een mand rond hun middel, die kilo’s weegt.”
“De mannen, daarentegen, mogen het andere werk doen. Zij kunnen wél terecht in leidinggevende functies, mogen naar de vergaderingen, staan in voor de verkoop of administratie en zorgen voor het transport. Zij ontvangen de centen.”
“Koffie is vrouwvriendelijk als hij komt van een plantage waar vrouwen even veel kansen krijgen als mannen.”
Dat kan anders, denk jij dan?
“Dat móet anders! Koffie is een tropisch product en komt vooral uit landen die rond de evenaar liggen. Daar zit de balans tussen mannen en vrouwen vaak nog erg scheef. Soms ligt dat aan de wet, zoals in Ethiopië waar vrouwen geen grond of huis op hun eigen naam mogen bezitten. Maar nog vaker is het cultuurgebonden: de man is de leider van het gezin. De vrouw neemt het arbeidsintensief werk op zich. Koffie plukken en verwerken, dus. Daarnaast neemt ze ook nog het huishouden en de kinderen voor haar rekening. De werkdagen zijn extra lang voor haar.”
Onze kop koffie kent dus hard labeur. Hoe kom jij op het pad van ethische koffie terecht?
“Toen ik tien jaar geleden begon als barista, kreeg ik veel interesse in de oorsprong van koffie. Ik las erover, ging naar koffiebeurzen waar grote spelers waren en las blogs over koffieplantages. Daarna ging ik samenwerken met Oxfam Wereldwinkel om fairtrade koffie in de kijker te zetten, dat is koffie waarvoor de arbeider een eerlijk minimumloon krijgt. Maar ik had snel door dat er ook andere facetten in de koffieketen zijn die beter kunnen, op ecologisch vlak.”
Je bezocht de voorbije jaren verschillende koffieplantages.
“Mijn eerste bezoek aan een plantage was in Jamaica. Ik ben half Belgisch-half Jamaicaans, vandaar de keuze. Daar viel mij vooral de ongelijkheid op tussen ongeschoolde arbeiders en rijke grootgrondbezitters van de plantage. Ik voelde de geschiedenis van kolonisatie en plantages nog hangen. Maar ik merkte ook dat koffie daar niet de draaischijf van de economie is. Dat zat anders in El Salvador. De koffie-export is daar van groot belang, met alle gevolgen nadien.”
Kon je daarover praten met de vrouwen van de plantage?
“Ja, ik verbleef enkele dagen bij een gastgezin dat bestond uit een alleenstaande moeder met twee kinderen en de grootmoeder. De man was er niet. Hij was waarschijnlijk zoals veel andere mannen gevlucht van het platteland om elders een beter leven te zoeken. De jonge moeder plukt halftijds koffie en neemt alle zorgen op zich. Ze heeft het financieel moeilijk. Met haar loon weet ze niet of haar kinderen hogere studies kunnen volgen. Dat is pijnlijk: ze wil een betere toekomst voor hen maar kan er niet voor zorgen.”
Melanie in Los Pinos, El Salvador
Wat is de beste oplossing om haar situatie te veranderen?
“Met Trias organiseren we op veel coöperaties workshops voor vrouwen en mannen apart. We leren vrouwen dat ze zelfverzekerder mogen worden en ambities mogen uiten. Intussen leren we, dat is heel belangrijk, aan de mannen dat ze hun vrouwen de ruimte moeten geven om hun stem te gebruiken. Het werkt, want na een tijd komen vrouwen in andere functies terecht. Mooi om te zien. Op de plantage Los Pinos waar ik te gast was, is er nu zelfs een vrouwelijke vicepresident.”
“Koffie is eigenlijk iets super menselijks. Daarom denk ik dat koffie er altijd zal zijn.”
Weten de koffieboeren waar hun koffie terechtkomt?
“Via sociale media zien ze dat de koffiecultuur hier heel groot is en dat barista bijvoorbeeld een hip beroep is. In El Salvador ontmoette ik Benitez, een jonge gast die uitkeek naar mijn komst. Hij droomde ervan barista te worden. Maar bij hem thuis werd er geen enkele koffiezetmethode gebruikt. Dus leerde ik Benitz zetmethodes en gaf hem een introductie in de latte art. Daarna vroeg hij me: “En Aeropress, hoe werkt dat?”(lacht). Het werd zijn eerste eigen zetmethode.”
Genieten ze er zelf ook van een cappuccino?
“Heel gek, maar de lokale bevolking drinkt er amper koffie, tenzij slechte oploskoffie. Het is een luxeproduct dat ze bewaren voor de export. Bovendien hebben ze geen toestel om koffie te zetten. Verrassend. Vergelijk het met Australië, ook een koffieland… Daar is de koffiecultuur zo groot!”
Denk je dat onze westerse koffiecultuur een hype is die zal ‘passeren’?
“Je ziet inderdaad meer experimenten opduiken, met latte art en allerlei technische aspecten. Maar ik vind koffie iets totaal anders dan pakweg de gin- of advocadohype. Je mag niet onderschatten hoeveel mensen dagelijks koffie drinken, mensen uit alle lagen van de bevolking: zowel fabrieksarbeiders als een rijke CEO worden wakker met koffie. Koffie is eigenlijk iets super menselijks. Daarom denk ik dat er altijd koffie zal zijn. Dus is het zeker de moeite om actie te ondernemen.”
Een kritische koffiedrinker dus.
“Ik raad mensen aan om’ speciality koffie’ te kopen. Die is anders dan de commerciële koffie uit de supermarkt, maar niet veel duurder. Voor 1 kilo ‘specialty koffie’ betaal je zo’n 20 à 35 euro. Uit 1 kilo kan je 100 kopjes halen, dus een ethische en vrouwvriendelijke koffie kost je hoogstens 30 cent.”
“Mensen hebben één grote kracht, hun koopkracht.”
“Er is nog wel een klein probleem, waarmee ook ik worstel: het ontbreekt in de koffie-industrie aan labels. Het label ‘fair trade’ bestaat, maar we stellen ons er vragen bij omdat rijke koffieboeren in de praktijk zo’n label kunnen kopen. Bij ‘specialty koffie’ wordt de boer beloond als zijn oogst van een goede kwaliteit is. En daar situeren we ons ook met de Trias-werking.”
“Wat je wel kan doen is specialty koffie kopen bij een lokale branderij. Zo steun je ook de lokale economie. Beslis met jouw centen welke duurzame bedrijven en producenten jij wilt steunen. Als je weet vanwaar je producten komen, kan je macht uitoefenen. Mensen hebben één grote kracht, hun koopkracht.”
Schrijf je reactie