Find me in Kakuma: een search app voor vluchtelingen

Regisseur Lieven Corthouts woonde meer dan vier jaar in het Keniaanse vluchtelingenkamp Kakuma. De naam betekent letterlijk ‘nergens’, en toch wonen hier meer dan 200.000 mensen, waaronder veel kinderen zonder ouders. Waar regisseurs gewoonlijk vooral documenteren, besloot Corthouts zich te engageren om kinderen in het kamp in staat te stellen hun familie te vinden.

Het project The Invisible City [Kakuma] bestaat uit een film en een interactieve documentaire, maar ook een mobile search app ‘Find me in Kauma’. De app stelt de bewoners van het kamp in staat hun familieleden op te sporen. Achter dit bijzondere project staan regisseur Lieven Corthouts en Emmy Oost, producer bij Productiehuis Cassette for Timescapes.

Was het de bedoeling om 4 jaar in Kakuma te verblijven?
Lieven: “Ik filmde eerder documentaires in Ethiopië en hoorde daar over Kakuma, een vluchtelingenkamp dat al twintig jaar bestaat. Wat me intrigeerde is dat het eigenlijk een kleine metropool is: er wonen 14 verschillende nationaliteiten. Bovendien kon ik er redelijk ongestoord filmen. Ik gaf er les en werkte in een telefoonwinkel. Op die manier leerde ik de bewoners kennen en zij mij, waardoor het gemakkelijker was mensen te vinden die ik kon filmen.

In een documentaire moet natuurlijk iets gebeuren, bovendien wilde ik een compleet verhaal brengen. In vluchtelingenkampen zitten mensen echter zonder enig perspectief vast, vaak jaren lang. Ook daarom bleef ik er langer dan de twee jaar die ik aanvankelijk gepland had. Het was wachten op het moment dat de jongeren die ik filmde een volgende stap konden nemen en bijvoorbeeld uit het kamp konden vertrekken.”

Hoe ontstond het idee om de search app Find me in Kakuma te ontwikkelen?
Lieven: “Vaak weten kinderen niet wat er met hun ouders gebeurd is, bijvoorbeeld doordat de ouders politieke vluchtelingen zijn en in de gevangenis belanden. Soms blijken vluchtelingen zonder het te weten familieleden in het kamp te hebben. Claude, die ik uitgebreid filmde, bleek een zus in Kakuma te hebben. Daar kwamen we achter toen Claude een keer naar de kapper ging, die de zus bleek te kennen. Mensen vinden elkaar dus wel, maar het duurt vaak maanden. In Kakuma wordt administratie op papier gedaan, er wonen 200.000 mensen. Zoeken is dus niet evident. Er is een prima 3G-netwerk en veel kinderen hebben toegang tot een smartphone. Daardoor ontstond het idee om een app te maken zodat ze elkaar sneller kunnen vinden.”

Hoe zijn jullie te werk gegaan?
Lieven: “We hebben de tieners zoveel mogelijk bij het proces betrokken, zodat de app hen aanspreekt en aansluit bij wat zij nodig hebben. Zo is het concept van een achternaam veel mensen in Kakuma vreemd. Ze identificeren zich aan de hand van hun voornaam, de naam van de grootvader en vader, hun land en dorp en hun telefoonnummer. Als de app een match vindt, krijgt de gebruiker een sms en kan hij of zij kiezen om contact te leggen. Zo proberen we de privacy van de kinderen te beschermen.”

Naast documentairemakers werden jullie ineens ook app-ontwikkelaars en ondernemers.
Emmy: “Een documentaire maken betekent vaak dat je je beelden maakt, uitbrengt en af en toe bespreekt met een publiek. Maar het kan veel meer zijn dan dat. Deze documentaire maakt een probleem zichtbaar. We weten niet hoeveel kinderen er wereldwijd in vluchtelingenkampen zitten. We weten al helemaal niet hoeveel kinderen er zonder hun ouders zitten. Toch is dat belangrijke informatie. Wie nog een heel leven voor zich heeft en geen familie meer heeft, heeft niets te verliezen. Omdat vluchtelingenkampen nauwelijks perspectieven bieden, zijn tieners bereid hun leven te riskeren en de gevaarlijke reis naar Europa te ondernemen. Dat is wat we met de documentaire onder de aandacht willen brengen. We kunnen dat probleem niet oplossen, maar doordat Lieven langer in Kakuma bleef dan menig ngo-medewerker, had hij wel de kans om een oplossing te bedenken voor in elk geval één van de vele struikelblokken die de kinderen daar tegenkomen. Dus besloten we een stap verder te gaan en die tool gewoon te ontwikkelen. iMinds heeft de app gratis ontwikkeld en nu hebben we een functionerend prototype met 3000 gebruikers.“

Wat moet er gebeuren om de app verder te ontwikkelen?
Emmy: “Het bedrijf Thoughtworks gaat de volgende fase ontwikkelen en we zoeken daarvoor een financier. Ook zoeken we een partij die ervoor kan zorgen dat de app ook op andere plekken gebruikt kan worden. We denken aan het Rode Kruis; zij hebben de connecties en de expertise om de app naar de mensen te brengen die ‘m nodig hebben. Zo kunnen we ook jobs creëren voor vluchtelingen in de kampen, die de app in de kampen bekend kunnen maken.”

Deze kinderen worden vaak ten onrechte als volwassenen gezien en behandeld. Maar hoewel ze veel meegemaakt hebben en erg volwassen zijn, blijven het kinderen.

Wat kunnen mensen doen die geïnspireerd zijn door jullie verhaal?
Emmy: “Ga de documentaire zien, help ons de problematiek van niet-begeleide minderjarigen op de kaart te zetten. Deze kinderen worden vaak ten onrechte als volwassenen gezien en behandeld, die er zelf voor gekozen hebben de gevaarlijke reis te ondernemen. En hoewel ze veel meegemaakt hebben en inderdaad erg volwassen zijn, blijven het kinderen. Ze hebben zorg en aandacht nodig, net zoals Europese kinderen die vermist raken.”

Lieven: “We worden ook graag uitgenodigd door scholen. Ik merk vaak dat jongeren geen duidelijk beeld hebben van de vluchtelingenproblematiek. Ik wil dat jongeren begrijpen hoe het leven van leeftijdsgenoten op de vlucht eruit ziet, dat die kids net zo goed een smartphone hebben. Ik vind het tof om op scholen te spreken, jongeren durven me ongeremd allerlei vragen te stellen, zoals ‘Hebben inwoners van een vluchtelingenkamp wel veilige seks?’, ‘Waarom eten ze met hun handen?’ en vooral: ‘Waarom mogen ze niet gewoon naar hier komen?’”

Zou je ooit…
Lieven: “Nee. Ik weet al wat je gaat vragen. De kans dat ik ooit ‘gewoon’ een documentaire ga maken, zonder maatschappelijke betrokkenheid, is heel erg klein. Ik denk niet dat ik dat nog zou willen.”

Meer info: www.theinvisiblecitykakuma.com

Foto’s: Sarah Van Looy 

Deze reportage kwam tot stand met steun van Start it @Kbc. Onze redactrices kozen inspirerende mensen uit de Start It community. Samen willen we mensen die met hun bedrijf of organisatie meebouwen aan een betere wereld in de kijker zetten.