“Nieuwe vrienden maken lijkt op daten”

Dit interview werd gepubliceerd in bookzine 9, dat helemaal in het teken staat van F(r)amily. Je vindt het in onze webshop of in één van deze verkooppunten.

We starten bij het begin. Wanneer ben je vrienden?
“Dat is voor iedereen anders. Om een diepgaande vriendschap met elkaar aan te gaan, zou je volgens de wetenschap zeker tweehonderd uur samen moeten hebben doorgebracht. Stel dat je twee uur met iemand gaat koffiedrinken, dan moet je dat minstens honderd keer herhalen om een soort van basis te hebben. En volwassenen hebben het ­tegenwoordig zo druk dat dat erg lastig blijkt. Zelf heb ik het soms ook te druk om nieuwe mensen te leren kennen of om mijn bestaande vrienden te zien. Ik werk, doe een masterstudie en heb daarnaast dus net dit boek geschreven. Ik voel me niet snel eenzaam, maar afgelopen weekend hield ik het niet meer en heb ik gewoon vrienden gebeld: ‘Oké, dat ­fucking boek is nog steeds niet af en ik zit nog steeds met een deadline, maar ik moet jullie zien!’”

Je boek, over vriendschap en eenzaamheid, komt dus op een bepaalde manier tussen jou en je vriendschappen in te staan?
“Ironisch genoeg wel. Ik zonder me echt af om te schrijven, of ik ga in een koffiebar zitten zodat ik toch wat mensen om me heen heb, maar me wel op mijn boek kan focussen. Je leest tegenwoordig vaak dat er sprake is van een ‘eenzaamheidsepidemie’. Daarom kon ik eigenlijk niet om het onderwerp ‘eenzaamheid’ heen toen ik over vriendschap begon te schrijven.”

“Over het algemeen hebben we allemaal behoefte aan vriendschap.”

Wat maakt iemand voor jou een echte vriend?
“Mensen van wie je weet dat ze voor je klaarstaan als je ze belt. Dat zullen er momenteel tussen de vijf à tien zijn. Dan zit er nog een cirkel omheen met mensen met wie het contact een beetje verwaterd is, of van wie ik voel dat ze vrienden in wording zijn. Daarbuiten heb ik ook nog een hoop kennissen. Ik vind het fijn om veel mensen te kennen om zo mijn horizon breed te houden.”

Heeft iedereen vrienden nodig?
“Tussen individuele mensen zijn er altijd verschillen in persoonlijkheid; zo kan de een veel beter alleen zijn dan de ander. Maar over het algemeen hebben we allemaal behoefte aan vriendschap. Goede vriendschappen maken dat we ons goed voelen. Zelfs op chemisch niveau: door de vriendschappelijke aanrakingen gaat je lichaam oxytocine (ook wel knuffelhormoon genoemd, red.) aanmaken, en sociaal contact zorgt ervoor dat er endorfine (dat voor een geluksgevoel zorgt, red.) vrijkomt. Ook maken we minder cortisol aan als een vriend bij ons is op stressvolle momenten. Die positieve invloed van sociaal contact blijft zelfs nog een hele tijd hangen nadat onze vrienden weer weg zijn.”

Is er een verschil tussen mannen en vrouwen, of juist niet?
“Biologisch gezien verschillen mannen en vrouwen niet als het om hun vriendschapsvermogens gaat. We zien wel dat vrouwen en mannen van jongs af aan anders gesocialiseerd worden. Dat heeft wel invloed op hoe ze zich gedragen in vriendschappen. Meisjes worden aangemoedigd om over emoties te praten, ze worden minder snel afgestraft als ze huilen, ze worden aangemoedigd om hun arm om een verdrietig kind heen te slaan en het te troosten. Jongens wordt verteld dat ze stoer moeten zijn, hun tranen moeten wegslikken, en jongens die elkaar knuffelen krijgen al snel vervelende opmerkingen. Terwijl het tonen van emoties vriendschappen juist helpt te verdiepen en vriendschappelijke aanraking ervoor zorgt dat we ons goed voelen. Het zou fijn zijn als jongens die kant van zichzelf meer mochten ontwikkelen; want zij hebben evengoed behoefte aan goede vrienden.”

“Vriendschappen kunnen qua gevoelens net zo intens zijn als liefdesrelaties.”

Wat is het grote verschil tussen vriendschappen en liefdesrelaties?
“Ik denk dat dat verschil eigenlijk niet zo groot is als we vaak denken. Je zou kunnen zeggen dat seks of intimiteit het verschil maken, maar je hebt ook het gegeven ‘friends with benefits’ waarbij seks komt kijken zonder dat er van een liefdesrelatie sprake is. Een verschil is dat er voor monogame, heteroseksuele liefdesrelaties een uitgewerkt traject bestaat dat we telkens weer zien in films, series en boeken. We hebben een duidelijk beeld van welke activiteiten geliefden ondernemen, dat liefdesrelaties exclusief zijn en dat je die ook expliciet hoort te beëindigen.”

“Vriendschappen zijn veel flexibeler; er bestaan veel minder maatschappelijke conventies over hoe je invulling kan geven aan vriendschap. Een ander opvallend verschil is dat we in liefdesrelaties soms dingen accepteren die we van vrienden nooit zouden pikken. Vriendschappen kunnen qua gevoelens net zo intens zijn als liefdesrelaties, het verschil zit ’m in de plek die we vriendschappen toekennen, vaak na liefdesrelaties en vaak ook nog na familiebanden. Dat verschil in omgang is ons aangeleerd, maar als je erover nadenkt, hebben liefde en vriendschap veel met elkaar gemeen. Om maar een voorbeeld te noemen: als je iemand leert kennen, kan je denken: shit, met die persoon wil ik vrienden zijn. Als een soort verliefdheid. Je draait een tijdje om elkaar heen, wat best spannend is, en op een gegeven moment besef je: yes, we zijn vrienden, cool! Niet heel anders dan daten, dus.”

“Wat doe je met je seksbuddy als je een nieuwe relatie krijgt? Misschien wordt de nieuwe partner wel jaloers.”

Gaan seks en vriendschap samen?
“Ik denk dat seks en vriendschap elkaar niet hoeven uit te sluiten. Ik ken mensen in de BDSM-wereld, voor wie hun BDSM-beleving heel belangrijk is. Binnen dat milieu hebben ze vriendschappen waarin seks een belangrijk element is. Sommige van die vriendschappen houden al jaren stand. Goed communiceren is daarbij super belangrijk. En er zijn genoeg mensen die lange tijd een friends-with-benefitsvriendschap onderhouden.”

“Zodra je seks hebt met iemand, gaan jullie lichamen stofjes aanmaken, waardoor jullie je closer zullen voelen en jullie je aan elkaar gaan hechten. Dus ook al heb je het voornemen om geen gevoelens te krijgen, toch vindt er een chemische reactie in je lichaam plaats, waardoor je dan bijvoorbeeld jaloers kunt worden, wat een obstakel kan vormen in die vriendschap. Daarnaast heb je ook de maatschappelijke verwachtingen. En wat doe je met je seksbuddy als je een nieuwe relatie krijgt? Misschien wordt de nieuwe partner wel jaloers en verbiedt die je die persoon nog te zien. Dat zijn allemaal moeilijkheden op de weg, maar ik denk niet dat het onmogelijk is. Juist omdat vriendschap zo veelzijdig is en op allerlei manieren kan werken.”

“Het is soms hard, maar het kan bevrijdend voelen om een vriendschap te beëindigen.”

Vriendschappen verbreken. Hoe doe je dat?
“Die vraag wordt me de laatste tijd enorm vaak gesteld, wat wel aangeeft dat het iets is dat we niet geleerd hebben. Liefdesrelaties zijn vaak exclusief: als je ze niet beëindigt, beperk je jezelf om nieuwe relaties aan te gaan, terwijl een toxic friend je niet tegenhoudt andere vriendschappen aan te gaan. Vaak vermijden we dat lastige gesprek en laten we de vriendschap stilletjes verwateren.”

“Toch kan een kwakkelende vriendschap die maar blijft aanslepen, in het Engels noemen ze dat een flabby friendship, ook heel storend en stressvol zijn. Ik denk dat het goed is om duidelijk te zijn en uit te leggen waarom je een vriendschap beëindigt, maar dat vraagt wel enorm veel lef. Het is soms hard, maar het kan bevrijdend voelen om een vriendschap te beëindigen. Eerlijk gezegd: ik denk niet dat ik het zelf zou durven.”

‘Vriendschap in tijden van eenzaamheid’ is nu uit bij ­uitgeverij Houtekiet

Meer lezen over vriendschap? Dat kan in bookzine 9, dat helemaal in het teken staat van F(r)amily. Je vindt het bookzine onze webshop of in een van deze verkooppunten.