Interview

Roddelen is niet zo slecht als we denken

Roddelen is niet zo slecht als we denken

Heb jij het al gehoord? Charlotte De Backer, doctor in de communicatiewetenschappen en expert in roddelgedrag, beweert dat roddelen gezond is. Bovendien valt 70 procent van ons dagelijks taalgebruik onder de noemer roddelen. Dat is nogal wat. Redactrice Fleur vroeg Charlotte De Backer waarom we zo graag roddels vertellen.

Roddelen, wat is dat eigenlijk?
Charlotte De Backer: “Volgens evolutionair psycholoog Robert Dunbar, die de werking van sociale groepen onderzoekt, valt zo’n 70 procent van ons dagelijks taalgebruik onder roddelen. Met roddelen wordt dan bedoeld dat we over andere mensen praten, waarbij we een moreel oordeel vellen. Als ik tegen jou zeg dat mijn collega elke dag haar tanden poetst, dan is dat geen roddel. Als ik zeg dat ik een collega heb die nooit zijn tanden poetst en non-verbaal laat merken dat ik dat vreemd vind, dan geef ik een moreel oordeel. Zo’n praatje is dus een roddel. Om te bepalen of iets een roddel is, maakt het niet uit of de uitspraak waar is of niet: het gaat om het geven van een moreel oordeel. Alles bij elkaar genomen komen we al snel aan die 70 procent.”

“Ook met positief geformuleerde roddels kun je mensen manipuleren.”

Ik blijf dat een waanzinnig getal vinden. Waarom roddelen we zo graag?
“Roddelen vervult vier belangrijke sociale functies, die maken dat we het zo vaak doen. We roddelen om te manipuleren, omdat het voor groepsbinding zorgt, omdat het ons entertaint en om informatie uit te wisselen. Roddelen heeft een slechte reputatie en dat is niet vreemd: veel van die functies zijn negatief. Als we roddelen om te manipuleren, beïnvloeden we de reputatie van anderen zodat onze reputatie beter lijkt. We manipuleren niet alleen door anderen zwart te maken, trouwens. Ook met positief geformuleerde roddels kun je mensen manipuleren. Als je bijvoorbeeld opschept over je zus, geliefde of een bekende persoon in je vriendenkring, hemel je indirect ook jezelf op.”

En die andere sociale functies, zijn die ook allemaal negatief?
“Niet per se. Roddelen zorgt ook voor groepsbinding: als we roddelen voelen we ons verbonden met elkaar. Evolutionair psycholoog Dunbar haalt dat in zijn werk ook aan. Als mensen zijn we door de eeuwen heen in steeds grotere gemeenschappen gaan leven. Als de groep zo groot wordt dat direct contact tussen alle leden niet meer mogelijk is, dan is roddelen een uitgelezen middel om ervoor te zorgen dat iedereen toch nog weet wat er in de levens van anderen speelt.”

“Als we praten over anderen die iets verkeerd hebben gedaan, leggen we daarmee groepsnormen vast”

“Groepen worden bovendien in stand gehouden door wat cheater detection genoemd wordt, een subvorm van roddelen. Als we praten over anderen die iets verkeerd hebben gedaan, leggen we daarmee groepsnormen vast en dat is ook in de huidige maatschappij nog steeds van groot belang. In veel bedrijven worden de beslissingen in de wandelgangen genomen, nog voor dat de officiële vergadering begint. Je hebt roddelen nodig om te delen met elkaar wat men niet altijd op papier durft zetten of in grote groep durft uit te spreken. Op het individuele niveau is dat allesbehalve leuk, maar als jij constant groepsnormen overschrijdt, breng je de groep in gevaar. Roddelen beschermt de groep dus, doordat het grenzen duidelijk maakt en mensen weten dat er over hen gesproken zal worden als ze die grenzen overschrijden.”

Als ik mijn beste vriendinnen op restaurant op de hoogte breng van de recente nieuwtjes, dan doe ik dat om de groep te versterken?
“Ja, dat kan, maar het kan ook verklaard worden door de entertainment-functie. Dan roddelen mensen met elkaar puur omdat het leuk is. Zeker onder vrienden of vriendinnen. Ze roddelen dan niet om iemand in een slecht daglicht te plaatsen of omdat ze de groepsband willen versterken. Heel veel evolutionair gedrag moet gewoonweg plezierig zijn. Daarom worden roddelboekjes zoveel gelezen. Die staan ook boordevol positief nieuws, trouwens. Nieuwe relaties, zwangerschappen en exotische vakanties van beroemdheden. Ook daar zijn mensen fan van.

“We informeren elkaar met roddels over potentiële successen of gevaren.”

Maar stel nu dat jouw vriendin die avond vertelt over een jongen die ze onlangs leerde kennen en je weet dat hij tijdens zijn vorige relaties een behoorlijke charlatan was. Dan ga je roddelgedrag gebruiken om je vriendin te waarschuwen. Dit is de informatiefunctie van roddelen. Ken je de katern ‘Beroemd & Bizar’ van De Standaard? Van beroemde mensen wil je zaken weten over hun reputatie, maar ‘Bizar’: welke verhalen zijn dat? Wanneer een onbekende man uit Gent over straat wandelt, een dakpan op zijn hoofd krijgt en sterft, bijvoorbeeld. Wie dat was, doet er niet toe. Je leert er een les uit. We informeren elkaar met roddels over potentiële successen of gevaren.”

Roddelt iedereen?
“Nee, mensen met een heel hoge vorm van een autismespectrumstoornis roddelen niet. Om te kunnen roddelen moet je jezelf kunnen verplaatsen in de gedachten van iemand anders. Wie een hoge vorm van een autismespectrumstoornis heeft, kan dat vaak niet.”

Maar mensen zonder autisme, die roddelen dus wel.
“Ja, zij roddelen. Allemaal!”

Laten we er een vooroordeel bijhalen: vrouwen roddelen meer dan mannen.
“Nee hoor. De schaarse studies die dat onderzocht hebben, hebben geen verschil tussen de seksen gevonden wat betreft de tijd die aan roddelen besteed wordt. Sinds de 19e eeuw wordt er een negatieve connotatie gegeven aan roddelen en vanaf dat moment werd roddelen ook gelinkt aan vrouwen. Dat hangt samen met de opkomst van het feminisme. Vrouwen verenigden zich, mannen vonden dat eng. They’re gossiping again, klonk het dan. De functies van roddelen zijn nochtans even belangrijk voor vrouwen als mannen.”

“Roddelen gebruiken op een manipulatieve manier is een vorm van indirecte agressie.”

“Wel roddelen vrouwen vaker om te manipuleren dan mannen. Mannen zullen eerder roddelen om anderen te informeren of om de groep te versterken. Roddelen gebruiken op een manipulatieve manier is een vorm van indirecte agressie. Mannen kiezen vaker voor directe confrontatie: ze stellen zich fysiek kwetsbaarder op dan vrouwen. Indirecte agressie is veel veiliger, want je blijft in het beste geval anoniem. Het is wel net zo gemeen, of gemener zelfs.”

Hoe sta jij als experte zelf ten opzichte van roddelgedrag?
“Ik heb een armband waarin een quote van Oscar Wilde staat gegraveerd. ‘Er is maar één ding erger dan dat er over je wordt geroddeld, en dat is dat er niet over je wordt geroddeld‘. Natuurlijk vindt niemand het leuk als er achter zijn of haar rug geroddeld wordt, maar er zijn gradaties. Ik heb zelf vooral een hekel aan leugens, maar als mensen roddelen en de waarheid spreken, heb je ofwel iets gedaan dat niet door de beugel kan, ofwel zijn die mensen jaloers. Dan gaat het principe van hoge bomen vangen nu eenmaal veel wind op. In dat opzicht slaat Oscar Wilde de nagel op de kop.”

“Er zal voor iedereen wel eens een moment zijn dat er achter de rug iets negatief verteld wordt. Laat het gewoon passeren. Het is normaal dat mensen informatie over anderen ventileren tegen elkaar. Ik weet dat er over mij roddels verteld worden, maar ik heb het liever zo dan dat ik de reputatie van een grijze muis heb.”

Voor haar studies werkte Charlotte De Backer drie jaar lang als kassière bij papierwaren AVA in Gent. Op een dag besloot ze toch maar om een kijkje te nemen in de faculteit aan de overkant van de straat. Ze vond haar passie bij interpersoonlijke communicatie. Dat resulteerde in een succesvol doctoraat en een boek met de gepaste titel ‘Roddelen’. Momenteel geeft ze les aan de Universiteit van Antwerpen.
Foto: Istock

Schrijf je reactie

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen