Topgriet

Illustratrice Fatinha Ramos: “Tekenen heeft mijn leven gered”

Illustratrice Fatinha Ramos: “Tekenen heeft mijn leven gered”

Veertien jaar lang had Fatinha Ramos (40) een knipperlichtrelatie met een ziekenhuisbed in Coimbra, Portugal. Haar glazenbottenziekte dwong haar om aan het tekenen te slaan, een passie die haar nooit meer zou loslaten. Vier jaar geleden besloot ze om haar dromen niet langer op pauze te zetten en werd ze fulltime illustratrice. Een openhartig gesprek met de Frida Kahlo van Antwerpen. Foto’s: Sarah Stragier

Toen ze zeventien jaar geleden naar België verhuisde, ging Fatinha Ramos aan de slag als art director en nog later als grafisch ontwerper. Beide artistieke beroepen, maar toch kon ze haar passie er niet helemaal in kwijt. “Ik heb altijd mijn droom uitgesteld. Ik hield mezelf twaalf jaar voor dat ik na het project waar ik op dat moment mee bezig was mij echt aan het tekenen zou wijden. Het punt van alles stopzetten en opnieuw beginnen kwam pas nadat ik een soort crash meemaakte. Het is een cliché, maar soms moet je diep in de put vallen en omringd worden door duisternis om het licht te kunnen zien.” Hierna besloot Fatinha om geen tijd meer te verspillen aan projecten waar ze niet volledig achterstond. “Toch heb ik geen spijt van die twaalf jaar. Door een heel parcours te doorlopen, heb ik fantastische mensen leren kennen en veel geleerd. Maar nu heb ik mijn plaats gevonden. Het leven is te kort om het niet te spenderen aan wat je gelukkig maakt. Bij mij is dat tekenen.”

En sindsdien gaat het bijna vanzelf. Fatinha schrijft haar succes toe aan de kosmos. “Vanaf het moment dat je kiest voor jezelf en de dingen waar je van houdt, valt alles op zijn plaats. Ik geloof in de love attraction: als je goede vibes de wereld instuurt, zullen die goede vibes altijd naar je terugkomen. We moeten wat meer vertrouwen op de flow van de wereld. Dankbaarheid en focussen op het kleine geluk zijn twee dingen die ik hoog in het vaandel draag. Dat het vandaag zonnig is, is bijvoorbeeld iets waar ik enorm van kan genieten.”

Fatinha Ramos won de prestigieuze Global Illustration Award in de categorie Theme Illustration. Fatinha maakte de prijswinnende tekening op vraag van Festival van de Gelijkheid als illustratie over discriminatie. Vergelijk de Illustration Awards gerust met “de Oscars van de illustratiewereld”.

Die positieve houding typeerde haar als kind ook al. Ondanks dat ze tot haar veertiende lange periodes in het ziekenhuis verbleef, keek Fatinha met een extra laag liefde en aandacht naar de wereld. “Tekenen heeft daar een grote rol in gespeeld. Of mijn botten nu gebroken waren of niet, ik stond te tekenen. De verpleegsters hadden me een plank gegeven waar ik op een intensieve en obsessieve manier elke dag achter stond. Toen noemden ze me al de kleine Frida Kahlo; zij heeft ook veel geschilderd in haar ziekenhuisbed. Net als bij haar heeft tekenen mijn leven gered.”

“Ik geloof in de love attraction: als je goede vibes de wereld instuurt, zullen die terugkomen.”

Volgens Fatinha worden we allemaal als creatieve personen geboren, maar zorgen verantwoordelijkheden en angsten ervoor dat we die passie ontgroeien. “Bij mij was die drang om te tekenen te groot om te ontgroeien. Ik bleef elke dag tekenen en maakte mijn eigen verhalen. Net zoals nu waren het verhalen voor kinderen. Ik verveelde me met de weinige kinderboeken die in het ziekenhuis beschikbaar waren. De enige twee die me konden boeien, waren ‘De kleine prins en ‘Where the Wild Things Are’.”

Twee verhalen waarin verborgen werelden en de fantasie van kinderen centraal staan. Wanneer Fatinha illustraties maakt voor kinderboeken, probeert ze die facetten erin te verwerken. “Kinderen zijn het moeilijkste en meest kritische publiek. Zij letten op alle kleine details, zijn heel sensitief en eerlijk. De verantwoordelijkheid is ook groter. Als je iets wil betekenen voor kinderen, op een of andere manier hun leven of blik op de wereld kunt beïnvloeden, dan moet je het anders aanpakken dan bij volwassenen. Kinderen zijn onze toekomst. Daarom verdiep ik mij graag in personages van kinderboeken, die vragen om net iets meer aandacht omwille van die verantwoordelijkheid.”

Door de jaren heen heeft Fatinha haar eigen unieke stijl ontwikkeld. Ze heeft bewust nooit trends gevolgd of een bepaalde illustrator proberen te kopiëren. Zoals schilder Paul Cézanne al zei: ‘he who follows, will always be behind’. Fatinha: “Toen ik die quote las, heb ik voor mezelf de keuze gemaakt dat ik nooit de tweede beste versie van iemand anders wil zijn. Ik wil de beste versie van mezelf zijn. Dat is niet gemakkelijk – ik heb in mezelf moeten graven om die eigen stijl te kunnen ontwikkelen. Een Amerikaanse art director vertelde me ooit dat ik in mijn werk heel goed gevoelens visueel kan verwerken. Dat is exact wat ik wil bereiken: gevoelens omzetten naar een universele taal. Als mensen naar mijn werk kijken en die gevoelens herkennen, ben ik in mijn opzet geslaagd.”

“Ik wil nooit de tweede beste versie van iemand anders zijn, maar de beste versie van mezelf.”

Waar taal soms tekort schiet, probeert kunst de gaten op te vullen. Die universele kracht is ook in de liefde terug te vinden. Toen ze 22 jaar oud was, werd Fatinha verliefd op een Vlaamse jongen die op Erasmus was in Porto. “Toen hij weer naar huis moest, vroeg hij of ik met hem mee wilde komen. Ik wist toen niet eens waar Antwerpen lag. Nu woon ik er al 17 jaar!” Toch blijven de Portugese roots een belangrijk deel van haar. Fatinha: “Ik probeer de leukste dingen van beide culturen te combineren. Als ik naar Portugal ga, merken mensen dat niet helemaal Portugees meer ben, en in Vlaanderen merken ze natuurlijk hetzelfde. In België heb ik geleerd om op tijd te komen, in Portugal zijn de mensen veel relaxter en kijken ze niet zo nauw op vijf minuten.”

Die relaxte roots verwerkt ze tot op vandaag in haar illustraties. “Ik gebruik vaak warme kleuren en bijna al mijn personages hebben lang golvend haar. Hun dansende lokken zijn een verwijzing naar Aveiro, het dorp waar ik opgegroeid ben, omdat de wind daar altijd aanwezig was. Die mis ik soms in Antwerpen.”

“Mijn vader zei me: ‘Fatinha, je hebt al zoveel meegemaakt, en nu wil je nog kunstenaar worden ook?’”

Toch verliet Fatinha Aveiro al eerder, toen ze besloot om in Porto grafisch ontwerp te studeren. Ze wilde verder in de wereld van het tekenen, maar zoals bij veel jonge kunstenaars twijfelden haar ouders aan haar carrière als kunstenaar. “Mijn vader zei me: ‘Fatinha, je hebt al zoveel meegemaakt, en nu wil je nog kunstenaar worden ook? Maak het jezelf nóg wat moeilijker!’ (lacht) Hij raadde me daarom aan om eerst een studie te volgen waarmee ik zeker een job zou vinden. Daarna mocht ik kunstenaar zijn zoveel ik wilde.”

Spijt van haar studie grafisch ontwerp in Porto heeft Fatinha niet. Toch gelooft ze niet dat een diploma de weg naar eeuwige kunstenaarsroem betekent. “Er heeft nog nooit iemand naar mijn diploma gevraagd. Veel goede illustrators hebben zelfs nooit iets gestudeerd dat met illustratie te maken heeft. In creatieve beroepen moet je vooral met je hart werken, jezelf willen blijven ontwikkelen en je intuïtie volgen.”

Illustratie uit het boek ‘A Life of Color’, die ook in het Museum of Modern Art in New York te bezichtigen zijn.

Voor wie een traditioneel huisje-tuintje-kindje-scenario de ultieme droom is, kan het wispelturige kunstenaarsleven daarom niet all that zijn. “Naarmate ik ouder werd, ondervond ik meer en meer dat zo’n scenario niet bij me paste. Door officieel illustratrice te worden, was ik eerlijk met mezelf. Dat ik iets wat ik mezelf altijd beloofd had om te doen. Het is de moeite waard om alle risico’s van het vak erbij te nemen, want ik word elke dag wakker met een smile on my face. Dat is onbetaalbaar.”

Fatinha is haar ouders daarom heel dankbaar voor hun steun. “Het kan voor hen niet makkelijk geweest zijn, je dochter op haar 22ste naar het buitenland zien verhuizen. Maar ik geloof dat als iemand van je houdt, dat die je ook zal kunnen loslaten. Want die zullen ‘go for it’ zeggen en je niet willen tegenhouden.”

“Als ik ooit stop met bijleren, kan ik beter sterven.”

Een ander teken van liefde is ook het beste voor jezelf willen en jezelf soms op de eerste plaats zetten. “Dat is ook belangrijk in de wereld van de illustraties en kunst,” beaamt Fatinha. “Anders had ik nooit de stap naar illustratrice durven zetten of mijn eigen stijl kunnen vinden. Met de impact van sociale media zou je het soms vergeten, maar jezelf blijven is het beste dat je kan doen. Die eigenheid vinden blijft een proces, een continue beweging. Wie ‘ik weet genoeg, ik stop met bij te leren’ zegt, staat stil. Als ik ooit zo ga denken, kan ik beter sterven. Niet meer evolueren zou me een verlammend gevoel geven.”

Fatinha maakte ook al prachtige illustraties voor Charlie Magazine, zoals deze in bookzine 4.

Waarnaar wil Fatinha dan nog evolueren? “Een eigen kinderboek is mijn ultieme droom, waarbij ik zowel de illustraties als de tekst zelf zou maken. Maar dat is nog niet voor nu, ik moet nog veel leren. Dat altijd onderweg zijn, is belangrijk voor iedereen, denk ik. Ik ben al heel mijn leven bezig met tekenen en heb toch het gevoel dat er nog zoveel te ontdekken is. Mijn werk is nooit echt ‘klaar’.”

Haar main goal was om haar rekeningen te kunnen betalen door fulltime illustraties te maken. Dat punt is ze ondertussen ver gepasseerd. Met verschillende prijzen en een plekje in het MoMa, mag Fatinha meer dan trots zijn op zichzelf. “Ik heb al heel wat van mijn bucketlist kunnen schrappen; mijn illustraties zijn groter geworden dan mezelf. Ik hoop dat ik mensen kan inspireren om net als ik hun dromen te volgen. Er is niets mooier dan iemand die zijn job graag doet en met plezier aan het werk gaat. Ik heb nog veel plannen en geloof niet dat dat snel zal veranderen. Op m’n 95e zal ik waarschijnlijk nóg meer plannen hebben!”

Dit jaar is Fatinha opnieuw te gast op het Festival van de Gelijkheid in december in Gent. Hier lees je wanneer precies, en kun je jouw plekje (gratis!) reserveren.

Foto’s: Sara Stragier
Illustraties: Fatinha Ramos
Gepubliceerd op 1 maart 2018, bijgewerkt op 10 oktober 2018. 

Schrijf je reactie

Van kindsbeen af kijkt studente Journalistiek Sara Stragier (22) naar alles wat beweegt. Voor haar zijn die beelden en de wereld een weerspiegeling van elkaar, waarin diversiteit niet te ontkennen valt. Met sociale ongerechtigheid als drijfveer en humor als wapen voelt ze zich geroepen om een platform te creëren om verhalen te belichten die anders in het duister zouden blijven.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen