Mindfood

“Scheiden is geen taboe meer. Samenblijven na bedrog, dat is het nieuwe taboe”

Esther Perel kijkt naar moderne relaties door de lens van ontrouw

“Scheiden is geen taboe meer. Samenblijven na bedrog, dat is het nieuwe taboe”

Twee jaar geleden kocht ik het boek ‘Weg van liefde’ van Alain de Botton. Ik kon niet stoppen met lezen en tegelijkertijd was ik doodsbang om verder te lezen. Ik was in de ban van het boek omdat ik wist dat er op een bepaalde bladzijde iets zou gebeuren dat onoverkomelijk was. Doodnormaal en tegelijkertijd een nagel aan de doodskist van de verheerlijking van de liefde.

Ik wist dat de man, die zielsveel van zijn vrouw hield, het toch met iemand anders zou doen. Ik wist dat dat geen betekenis had en tegelijkertijd zo vol betekenis zat. Ik las dat hij die fantastische ervaring zo graag met zijn vrouw wilde delen, want ze deelden immers alles. Maar dat kon niet. Dat zou alles verpesten. Alles wat ze waren, alles wat ze zijn, en alles wat ze worden. Het bleef dus een geheim, waarvan je als lezer even moet slikken. Je blikt even terug op je eigen leven en vraagt je ineens af hoeveel geheimen daar ronddwalen.

De meningen van vriendinnen zijn verdeeld als we bediscussiëren of we het zouden willen weten als onze eigen partner ontrouw is. Niet weet niet deert, klinkt het bij sommigen dapper. “Tenzij iedereen het weet behalve ik,” zegt iemand. We knikken met zijn allen, voor zover lijkt dat ons één van de pijnlijkste gevolgen van bedrog. Medelevende blikken, zonder dat we weten waar het precies om gaat, omdat de liefde je soms een blinde mol maakt.

“Relatietherapeute Esther Perel heeft een missie: een blik op moderne relaties werpen door de lens van ontrouw.”

Het thema ontrouw laat me sindsdien niet meer los. Omdat het boek van Alain de Botton mij probeerde duidelijk te maken dat het die romantisering van de liefde is die ervoor zorgt dat we niet meer rationeel over ontrouw en liefdespijn kunnen nadenken. Dat we het niet meer door de vingers kunnen of willen zien. Ik ben duidelijk niet de enige persoon die er het fijne van wil weten, merk ik op als ik tussen een leger relatietherapeuten sta aan te schuiven om naar Esther Perel te luisteren op een studiedag in Antwerpen georganiseerd door de school voor relatietherapie op 8 juni 2018.

Ontrouw anders bekeken

Still uit haar TedTalk ‘The secret to desire in a long-term relationship’.

Esther Perel is een van de bekendste relatietherapeuten ter wereld met een missie: een blik op moderne relaties werpen door de lens van ontrouw. In 2017 kwam haar boek Liefde in verhouding uit. Ze heeft het over ontrouw. Over onze misconcepties rond ontrouw. Ze leert je om weer zonder (voor)oordeel naar ontrouw te kijken. Dat je meerdere relaties met éénzelfde persoon hebt. En dat vrouwen meer moeite hebben met monogamie dan mannen. Jawel, dat lees je goed. Ze gebiedt ons om meer aan contextueel denken te doen als het gaat om ontrouw. Ik vind het fascinerend en confronterend tegelijkertijd.

De zaal is rijkelijk gevuld. We wachten met zijn allen ongeduldig tot ons idool het podium opgewandeld komt. Ze vliegt er meteen in, het is een dame die er geen doekjes om windt. “Elke crisis heeft het potentieel om iets goed te brengen.” Ze start haar relaas met een metafoor die ik van haar boek herken. Ze vergelijkt ontrouw met ontdekken dat je kanker hebt. Hoe dat je kijk op het leven verandert, dat het je leert om de kleine dingen in het leven (weer) te appreciëren. Een nieuwe vorm van genieten. Puur.

“We hebben alle vrijheid van de wereld, waarom zou je er dan voor kiezen om bij iemand te blijven die je zo gekwetst heeft?”

“Net zoals je niemand kanker toewenst, zo wens je niemand ontrouw toe, maar wat als we het nu eens zien als een crisis die je relatie kan redden in plaats van het zo te verafschuwen dat het zonder twijfel het einde van de relatie moet betekenen?” Ze pauzeert even om haar woorden te laten nazinderen. “Scheiden is geen taboe meer. Samenblijven nadat je partner je bedrogen heeft, dat is het nieuwe taboe geworden.” In de zaal wordt er driftig geknikt. We hebben immers alle vrijheid van de wereld, waarom zou je er dan bewust voor kiezen om bij iemand te blijven die je zo gekwetst heeft? Het is vaak iets onbegrijpelijk voor de buitenwereld en dat kan ervoor zorgen dat je je schaamt wanneer je zoiets meemaakt. Zo raken koppels die samenblijven na bedrog vaak geïsoleerd van de rest van de wereld.


Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken

Je kan ontrouw vanuit verschillende standpunten bekijken of meemaken. Je kan het kind zijn van een ouder met een affaire, of je kan een kind zijn dat het resultaat is van een affaire. Je kan de vriend(in) zijn van iemand die ontrouw was en daardoor draag je mee de verantwoordelijkheid voor het geheim. Of je kan rechtstreeks betrokken zijn in de affaire, als dader, slachtoffer of derde persoon. Wanneer Esther Perel vraagt of iedereen die zich ooit in één van die voorgenoemde posities bevond wil rechtstaan, springt heel de zaal van zijn stoel. We zijn allemaal bang voor ontrouw, maar met deze oefening illustreert Esther dat er niet aan te ontkomen valt.

“Een niet-monogame persoon wordt gezien als iemand die geen controle heeft over de situatie.”

Ze neemt vervolgens een pen en een blad papier. “Wat komt er in je op als je aan ontrouw denkt?” Iemand in de zaal roept luid “man” en we beginnen te lachen. Het aantal mannen in de zaal is haast op één hand te tellen. Een van die mannen roept dan ook maar dapper “vrouw” en dan gaat de bal aan het rollen. “Bedrog.” “Verdriet.” “Eenzaamheid.” “Verlangen.” “Liefde.” “Schaamte.” “Passie.” “Schuldgevoel.” Ook “Tinder” passeert de revue. Esther noteert ijverig alle woorden die ze hoort.

Unieke pijnpunten

“Onze maatschappij heeft een bepaalde narratief over ontrouw,” vertelt ze dan. “Monogamie is de norm. We spreken vaak in termen van dader en slachtoffer. Een niet-monogame persoon wordt gezien als iemand die geen controle heeft over de situatie, geen respect heeft voor de partner, niet waardeert wat hij of zij heeft. In die narratief is hij dus de dader. De monogame persoon wordt gezien als iemand die heel toegewijd is, controle heeft over zijn verlangens en deze zelfs moeiteloos weet te onderdrukken of negeren. Dat is een eigenschap geworden waar we trots op zijn. Deze persoon krijgt vaak de rol van het slachtoffer toegewezen. Maar in de werkelijkheid is monogamie een continuüm. Die monogamie wil je vooral in de realiteit, in het hier en nu. Mensen durven dan wel eens te vergeten dat het er niet was in het verleden, en dat het er al zeker niet is in hun fantasie.”

Dan heeft ze het over unieke pijnpunten. Bij ontrouw gaat het lang niet altijd om het feit dat je partner seks had met iemand anders. Het gaat om het feit dat die partner er zo lang niets over gezegd heeft. Of jou afwijst wanneer je seks probeert te initiëren. Over het feit dat je partner geen tijd had voor jou, maar wel tijd wist vrij te maken voor die andere persoon. Over dat jullie al zo lang sparen voor jullie droomhuis, maar je partner ineens duizenden euro’s verspilde aan gezellige uitjes met die andere persoon.

Het gaat erom dat je partner spontane, speelse energie had die ervoor zorgde dat jullie relatie spannend bleef, maar nu ineens al die energie op een andere persoon stort. Het gaat om zoveel meer dan de seksuele ontrouw en vaak is er tijd nodig en de wil om het onder ogen te durven zien. Maar eens dat een optie is, eens dat mensen naar hun eigen pijnpunten durven kijken, dan kan het zelfs dat het koppel dichter naar elkaar toegroeit, ondanks of misschien zelfs dankzij de ontrouw.

Een reis voor jezelf of een boodschap voor de ander

Iemand die met zijn eigen ogen getuige was van het verdriet dat zijn vader zijn moeder aandeed, zwoer dat hij zelf nooit ontrouw zou zijn. Iemand die twaalf jaar lang al haar verlangens opgekropt heeft, verzekerde zich ervan dat zo’n gedachte zelfs nooit in haar op zou komen. En toch gaan óók of zelfs die mensen ineens vreemd. Tegen de verwachtingen van iedereen, inclusief zichzelf in.

“Soms kan het dat je je gewoon dood voelt vanbinnen. Dat de passie uitgedoofd is.”

Hoe kan zoiets, vragen we ons dan af. Die personen zitten vast met een soort trauma, denken we bij wijze van verklaring. Of er wordt gezocht naar iets dat in de relatie of in de partner tekort schoot. Je krijgt als persoon gedurende heel je leven zoveel kansen om ontrouw te zijn, waarom ga je er dan al die tijd niet op in en dan plots ineens wel?

“De context is zo belangrijk,” herhaalt Esther nog eens. “De achtergrond. Daarom vraag ik vaak of de persoon iemand verloren heeft in de afgelopen drie jaar. Ervaringen die ons dichter bij de dood brengen, die doen ons ineens alles in vraag stellen. Is dit het nu? Of soms kan het dat je je gewoon dood voelt vanbinnen. Dat de passie uitgedoofd is. Dat je verlangt naar bevestiging dat er niets mis is met je. En dat vind je soms in een affaire, in een reis voor jezelf.”

De schuld van monogamie?

Het is verbazingwekkend stil in de zaal. Onze ogen zijn op Esther gefixeerd en we durven amper ademhalen omdat we niets van haar betoog willen missen. Esther overloopt een paar passages van haar podcast Where Should We Begin (een echte aanrader!) met ons. Dit zijn levensechte verhalen van levensechte koppels die bij Esther in therapie gingen. Esther merkte de laatste jaren op dat koppels zich steeds vaker geïsoleerd voelen wanneer het mis gaat in de relatie. Met haar podcast hoopt ze om hier meer transparantie rond te creëren, om meer verhalen naar de mensen te brengen, zodat ze er aan herinnerd worden dat elk huisje zijn kruisje heeft, maar ook dat er voor alle kruisjes een oplossing is. Ze wil koppels samenbrengen, niet enkel in hun geluk, maar ook in hun miserie.

“Ontrouw is niet iets wat enkel binnen een monogame relatie voortkomt.”

Tijdens de lezing bespreekt ze een stukje uit haar podcast waarin de man een affaire had, de vrouw zich enorm gekwetst voelde en ze enkel nog samenblijven voor de kinderen. “Wil iemand hier iets over kwijt?” vraagt ze. Voor ik het goed en wel besef vliegt mijn hand in de lucht en komt de microfoon mijn richting uit. Ik heb niet eens nagedacht hoe ik mijn vraag nu juist moet formuleren, dus ik begin wat stuntelig. Dat het eigenlijk niets te maken heeft met dit specifieke voorbeeld maar dat ik haar toch nog graag een algemene vraag stel. Dat ik haar boek heb gelezen en dat ik ook vandaag een gelijkaardige redenering naar boven hoor komen: dat het de schuld is van onze ideeën rond monogamie dat onze relaties mislukken. “Moeten we de schuld dan bij onze ideeën rond monogamie leggen? Is monogamie gewoon iets dat we niet meer mogen verwachten binnen een relatie?”

Ik weet niet of ik klaar ben voor haar antwoord. Mentaal probeer ik me alvast voor te bereiden op het feit dat met wie ik ook samen zal zijn, er op een gegeven moment wel sprake van ontrouw zal zijn. Als de passie en lust stilaan plaats maken voor het gewone, het vertrouwde, de rust.

“Wat is monogamie voor jou?” vraagt Esther me heel direct. “Euhm,” stamel ik. “Dat je elkaar emotioneel en fysiek trouw bent.” “Herhaal je vraag nog eens duidelijker, ik ben niet zeker of ik hem goed begrijp.” Ik bedenk me snel hoe ik de vraag anders kan stellen. “Hoe zie jij de toekomst van monogamie? Is het een idee dat we moeten opgeven, misschien iets dat meer plaats moet maken voor polyamorie?”

Niet meer verlangens dan vroeger

“Ontrouw is niet iets wat enkel binnen een monogame relatie voortkomt,” antwoordt Esther. “Ook polyamoureuze koppels komen bij mij terecht omdat één van de twee ontrouw was. Binnen al die relatievormen zijn er – niet altijd uitgesproken – regels over ontrouw. In een polyamoureuze relatie zeg je misschien dat je het mag doen met iedereen in dit stuk van de zaal. Maar gewoon niet met die ene persoon daar.” Ze wijst lukraak iemand in het publiek aan. “En dan besluit jij om het net met dié persoon te doen. Dat kwetst. Dat doet pijn.”

“We scheiden omdat we denken dat we gelukkiger kunnen zijn.”

Op dat moment kan ze niet dieper ingaan op mijn vraag en belooft ze om er later die dag nog op terug te komen. Tegen het einde van de studiedag prent ze ons het volgende in: no one size fits all. “We hebben onze familievormen het afgelopen decennium serieus aangepast. Er zijn zoveel nieuwe vormen, je hebt het klassieke gezin, het éénouder gezin, het nieuwe samengestelde gezin, de adoptie-ouders, pleegouders, homoseksuele ouders. Maar waarom zijn we dan toch in een klassiek patroon voor die koppels blijven steken? Als het niet goed gaat, dan scheid je. En als je scheidt, dan ging het niet goed. Maar dat is niet altijd zo. Iedereen heeft issues die je moet verwerken. Tegenwoordig scheiden we niet meer per sé omdat we ongelukkig zijn. We scheiden omdat we denken dat we gelukkiger kunnen zijn. Het is niet zo dat we vandaag de dag meer verlangens hebben dan onze grootouders. Het is gewoon de eerste keer dat we ervan overtuigd zijn dat we er recht op hebben.”

Ik heb nog veel stof om over na te denken, besluit ik op het einde van de studiedag. Ik ben er nog niet helemaal uit wat de toekomst van monogamie dan wel mag of kan zijn, maar misschien is dat ook het belangrijkste niet. Ik heb geleerd om mijn eigen gedachtenpatroon uit te dagen, vastgeroeste ideeën rond ontrouw te resetten.

Ontrouw is nu eenmaal een van de meest voorkomende plots in de boeken die we lezen of in de films die we zien; geen wonder dat we er negatieve gevoelens en vooroordelen bij hebben. Maar gelukkig durft Esther Perel te illustreren dat je er ook met een versterkende gedachte naar kan kijken, dat het soms zelfs je relatie kan redden.

 

Illustraties: Istock

Schrijf je reactie

Liefde is geen sprookje. Dat ontdekte ook Elisabeth Timmermans. Boeken, films, sociale media, dating apps… Ze creëren even veel verwachtingen als teleurstellingen. Daarom onderzoekt ze als communicatiewetenschapper op welke manieren de media onze relaties beïnvloeden. En wat je daar dan aan kan doen. Of juist niet mag doen. Ondertussen verscheen haar boek ‘Liefde in tijden van Tinder’ bij uitgeverij Lannoo. Meer over haar onderzoek, boek en andere hersenspinsels op www.liefdeintijdenvantinder.com

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen