“Seksles kan best leuk zijn”

Robrecht geeft interview na interview voorafgaand aan de les. Het is zijn eerste keer. Vier jongens, twee meisjes en drie leerkrachten nemen ondertussen plaats op de schoolbanken. Drie cameraploegen en een half dozijn journalisten zwermen rond de groep. Leerkrachten en leerlingen schommelen wat ongemakkelijk op hun stoel. Wat zal dit allemaal geven? De directeur geeft iedereen een laatste bemoedigend schouderklopje. En dan is het voor echt. De bel galmt, de les begint.

Robrecht vuurt een salvo aan ja/nee-vragen af op de groep. “Wie heeft zich al onzeker gevoeld over zijn lijf? Wie heeft een goede band met zijn ouders? Wie kent een holebi? Wie vindt masturbatie ok?” En zo zitten we, voor we het goed en wel beseffen, helemaal in de seksles.

Robrecht werd op voorhand gecoacht door Sven Spreutels, die werkt voor de vzw Jong & Van Zin. Sven weet hoe je jongeren aan de praat krijgt over seks en relaties. Hij hoopt dat de leerkrachten inzien dat een seksles ook fijn kan zijn. Wannes Magits, seksuoloog bij Sensoa, sluit zich aan bij die kijk. ‘Als leerkracht moet je je bij relationele- en seksuele vorming altijd wat in het diepe smijten. Het is de eerste stap die vaak moeilijk is. Ik hoop dat de leerkrachten ervaren dat praten over seks niet zo confronterend of persoonlijk hoeft te zijn. Je kan het, zoals Robrecht, speels aanpakken. Laten we daar dan ook op inzetten.’

Recent heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het belang van seksualiteit en gezonde relaties voor onze gezondheid nog maar eens onderstreept. Als jongeren leren dat ze aan hun relatie of seksuele zorgen kunnen werken, zijn ze beter gewapend om problemen op dat vlak op te lossen in hun latere leven. Scholieren zijn vragende partij: ze willen een ruime en positieve benadering van seks, gender en seksuele geaardheid. Dat bleek onlangs nog uit een enquête bij 17.000 studenten door de Vlaamse Scholierenkoepel. Ze willen strengere eindtermen voor relationele en seksuele vorming. En seksuele of relationele ontwikkeling stopt echt niet aan de schoolpoort. Het is hun recht om dit te krijgen. Laten we het hen ook geven.

Goede seksuele- en relationele vorming is dus hoognodig. Robrecht: “Ik ken mensen die geen jota over seks en relaties leerden op school. Dat is toch niet meer van deze tijd? Nee, wat wij vandaag doen, is thema’s uit een hele brede waaier aanbrengen, waar veel jongeren vragen over hebben. Leerkrachten gaan vaak moeilijke ethische kwesties, zoals seks en religie of seksuele oriëntatie, uit de weg. Waarom neemt minister Crevits dat niet in de eindtermen op? Want hoe een baby ter wereld komt of hoe een menstruatiecyclus in elkaar zit, weten we intussen wel. Seks is zoveel meer dan biologie.” Een medeleerling beaamt dit. “Op school wordt vooral aandacht besteed aan de praktische kant van de zaak. Vorig jaar zagen we iets over SOA’s, maar de beleving is ook van belang. En als een leerling de les geeft, verdwijnt er toch weer een drempel. We zijn hier onder ons. Dat praat gemakkelijker.”

Sommige leerkrachten voelen de bibber als ze het moeten hebben over seks. Een gesprek over seks verloopt vaak moeizaam en ook dit uurtje had zijn stiltes. Net daarom is het belangrijk dat leerkrachten weten dat ze het speels kunnen aanpakken. Daarvoor kunnen ze de expertise van Sensoa of de hulp van een externe begeleider van Jong & Van Zin inroepen.

Maar is een seksles door een leerling ook relevant? Zeer zeker. Dat ondervond de leerkracht biologie aan den lijve. Toen niemand kon uitleggen wat het maagdenvlies precies is, nam hij plichtbewust het woord. “Het maagdenvlies is een dun membraan dat zich in de vagina bevindt en tijdens de eerste keer seks wordt doorprikt.” Robrecht corrigeerde: “Het maagdenvlies zit aan de zijkanten van de vagina en kan door heel wat activiteiten loskomen, niet enkel door seks.” En zo leerde de leerkracht biologie ook wat bij.

In deze les is er maar weinig tijd voor de biologische kant van de zaak. Des te meer voor de psychologische aspecten van seks, seksuele mythes, oriëntatie en relatievorming. Het zijn vooral de leerlingen die aan het woord zijn. Heel wat pertinente vragen volgen zich in sneltempo op in het uur dat zo voorbij was. Kan je seks los zien van een relatie? Wanneer is seksueel gedrag grensoverschrijdend? Wanneer is er toestemming?  Wat is panseksualiteit? En is dat ok, mannen die make-up dragen?

Daarna komen we uit bij homoseksualiteit. Omdat Robrecht weet dat dit een controversieel thema is, laat hij iedereen associaties over homoseksualiteit op het krijtbord schrijven. Hij vraagt zich af waarom iemand roze op het bord schreef. Een leerlinge zegt dat roze altijd geassocieerd wordt met meisjes. “Maar dat is fout. Want het is niet omdat een jongen van roze houdt, dat hij verwijfd is.” Maar wat is dan dé definitie van een man en een vrouw, vraagt Robrecht zich af. “Is voetballen voor mannen? Ballet?” De meningen zijn verdeeld. Een leerkracht vertelt dat alle goede dansers die zij kent, toch homo’s zijn. “Maar zijn alle homo’s dan dansers,” vraagt Robrecht zich af. “Nee toch?”

In de lerarenopleiding zou het goed zijn om een module te hebben die specifiek over relationele en seksuele vorming gaat: wat kan je geven, welk materiaal bestaat er en hoe pak je zo’n vorming het best aan? Daar zou seksles door en voor leerlingen een onderdeel van kunnen zijn. Want het is even wennen, maar of deze methode zinvol is? Ja. Relevant? Zeer zeker.

Seksuele educatie is geen wonderpil, maar wel een noodzakelijk redmiddel. Het lost geen zorgen op, maar biedt ruimte voor gesprek. Als je het mij vraagt, elk schooljaar minstens één keer. De school vormt een schoot waarin dit gesprek veilig kan gedijen. Door samen over seks te praten kunnen leerlingen thema’s die ze belangrijk vinden verder verdiepen. Het zou goed zijn mochten scholen dat faciliteren in hun lessen. Want seks is zoveel meer dan een nummertje.