In haar nieuwste boek ‘Karola’s Kitchen, elke dag gewoon gezond’, geeft food blogger Karolien Olaerts haar lezers bakken tips, advies en recepten om, je raadt het al, gezonder te gaan eten. Zonder ingewikkelde diëten of onhaalbare doelstellingen. Als biomedische wetenschapper met een specialisatie voedingswetenschappen, blijft Karolien weg van de hypes en laat ze zich niets zomaar op de mouw spelden. Wij lazen haar boek en verzamelden 7 weetjes over gezonde en milieuvriendelijke voeding waar wij van opkeken.
1. Onze supermarkten zitten vol ‘vals eten’
Voedingsjournalist Mark Bittman rekende uit dat ongeveer 40 procent van de producten van de voedingsafdeling van een doorsnee supermarkt in de strikte zin van het woord géén voeding is. Want, zo zegt hij: het ultrabewerkte, valse eten heeft ons lichaam helemaal niets te bieden. Hoe meer bewerkingen voedsel ondergaat, hoe minder het voedsel wordt. Bij elke stap van het productieproces bestaat de kans namelijk dat voedingsstoffen verwijderd worden. Vaak gebeurt dit zelfs met opzet. Bij wit brood en witte pasta wordt bijvoorbeeld elke voedingsvezel geraffineerd. Ook worden er ook allerlei stoffen toegevoegd om het product langer te bewaren en de smaak te verbeteren door extra suiker, zout of synthetische smaakmakers en conserveermiddelen toe te voegen.
En dit geldt niet alleen voor typisch ‘ongezonde’ producten zoals chips en koekjes. Ook voeding die door de producent als ‘gezond’ in de markt gezet wordt, is hier goed in, zoals bepaalde ontbijtgranen en melkproducten. In 2016 won ‘Optimel drinkyoghurt Griekse stijl met honing-walnootsmaak’ zelfs het Gouden Windei, de prijs voor het meest misleidende product uitgereikt door de Nederlandse Organisatie Foodwatch. De drinkyoghurt bevat namelijk geen Griekse yoghurt, geen honing en geen walnoten. Nepper kan bijna niet.
“Uiteraard kunnen verwennerijen af en toe geen kwaad”, zegt Karolien nog, “maar het is verontrustend dat heel wat ultrabewerkte producten een vaste plaats hebben in een gemiddeld westers dieet.”
2. Kaas heeft een grotere ecologische voetafdruk dan kip
We weten intussen dat vlees eten een schadelijke impact heeft op ons klimaat. Minder of geen vlees eten is dus de boodschap. Maar als je denkt je vlees te vervangen door kaas om je ecologische voetafdruk te verkleinen, heb je het mis. Kaas heeft namelijk een grotere voetafdruk. Om 1 kilo kippenvlees te maken, komt 6,8 kilo CO2 vrij in de atmosfeer. Om 1 kilo kaas te maken, 10 kilo CO2 (Bron: Milieu Centraal op basis van cijfers van Blonk Consultants). Dan ben je toch beter af met tofu, seitan of andere eiwitvervangers. “Ben je gek op kaas in je salades, zoals feta en parmezaan, probeer dan eens een deel ervan te vervangen door een handje gehakte noten of pitten,” tipt Karolien. “Een kleinere portie kaas geeft nog steeds erg veel smaak, terwijl de noten je salade een lekkere beet geven en tegelijk plantaardige eiwitten leveren.”
3. De Nutri-score is misleidend
Je kent het symbool op de verpakking van voedsel dat het product een score geeft op haar voedingswaarde intussen wel. Met Nutri-score wil de overheid ons koopgedrag de gezonde richting uitsturen. Er zijn nog maar weinig resultaten bekend, maar het lijkt erop dat de Nutri-score voornamelijk de minst koopkrachtige consumenten helpt bij het maken van voedzamere keuzes.
“Het lijkt me essentieel om het gezonde verstand van mensen te blijven aanspreken.”
Maar als enige leidraad moeten we het systeem toch niet gebruiken. Het algoritme houdt immers geen rekening met portiegrootte, enkel met 100 gram of 100 milliliter van het product. Zo krijgt biologische extra vierge olijfolie bijvoorbeeld Nutri-score D terwijl al vele malen bewezen werd dat dit het gezondste bereidingsvet is. Enkel is 100 milliliter olijfolie drinken niet echt gezond.
Omgekeerd kan de De Nutri-score ook een vals gevoel van voedzaamheid creëren. Zo krijgen bepaalde granola’s die tot 18 procent (!) suiker bevatten Nutri-score A, enkel omdat er ook noten en vezels in zitten. Dit geeft de totaal foute indruk dat een granola die voor bijna een vijfde uit suiker bestaat een heel gezonde keuze is voor je ontbijt. “Het lijkt me dus essentieel om het gezonde verstand van mensen te blijven aanspreken en nog meer in te zetten op de keuze voor pure, onbewerkte producten, aldus Karolien.”
4. Groentesapjes zijn niet zo gezond als ze lijken
Je bestelt een groentesapje in plaats van een Cola Light en je denkt bij jezelf: goed bezig, ikke! Think again. De al dan niet versgemaakte drankjes beloven vaak een boost voor je gezondheid of energieniveau. Ze bevatten inderdaad veel vitaminen en mineralen, maar helaas gaat er tijdens het bereidingsproces een waardevol onderdeel van de groenten verloren: de vezels. En laat dat nu net hetgene zijn wat groenten zo gezond maken. Bovendien wordt er aan de meeste groentesappen vaak fruit toegevoegd, waardoor het suikergehalte weer naar omhoog gaat. “Groenten eten in plaats van drinken is en blijft dus bij uitstek de beste keuze.”
5. Het land van oorsprong van groenten zegt niet alles
Intussen weten we ook dat we zo goed mogelijk moeten letten op waar onze producten vandaan komen. Dat betekent dat we sneller naar Belgische tomaten zullen grijpen dan naar Spaanse als we onze ecologische voetafdruk willen verkleinen. Helaas, zo simpel is het –weeral- niet. Ook de kweek in verwarmde kassen maakt de ecologische voetafdruk van lokale producten een stuk groter. Zo zorgt 1 kilo Belgische kastomaten voor 2,3 kilo CO2-uitstoot, terwijl dat voor Spaanse tomaten slechts een vierde hiervan is. Ook als je voor lokale bewaargroenten en -fruit kiest, die maanden in een koelcel bewaard worden, overstijgt de uitstoot van broeikasgassen al snel die van ingevoerde producten.
“Zoals steen wint van schaar en blad van steen, wint de seizoensfactor het altijd van de lokale factor.”
Als we kijken naar uitheemse producten, kan je best kiezen voor fairtradeproducten. De regel is dat harde fruit- en groentesoorten en fairtradeproducten per boot getransporteerd worden. Kwetsbare soorten als bessen, lychees en asperges gaan met het vliegtuig. Maar ook ananassen en papaja’s komen door de lucht. Producten die met de boot komen, hebben een veel kleinere ecologische voetafdruk. Per ton voedings- middelen en per kilometer stoot een vliegtuig tot 1580 gram CO2 uit, terwijl dit voor een boot slechts maximaal 30 gram is.
Hoe moeten we dan in hemelsnaam kiezen? “Er bestaat echter wel een heel duidelijke richtlijn in het complexe vraagstuk van de ecologische voetafdruk van groenten en fruit,” zegt Karolien. Kies zo veel mogelijk voor seizoensproducten. Zoals steen wint van schaar en blad van steen, wint de seizoensfactor het altijd van de lokale factor. Als je je winkelkar vult met seizoensgroenten en -fruit (bij voorkeur onverpakt en onbewerkt), zit je gegarandeerd oké. Van de Vlamingen zegt 57 procent hier rekening mee te houden. Dat doen we dus al behoorlijk goed!”
6. Wat men ook beweert, van soja krijg je geen borsten of kanker
Je nonkel of collega heeft er vast al eens een grapje over gemaakt, toen je voor de sojaburger koos op de jaarlijkse barbecue. “Ja maar, in soja zit zoveel oestrogeen dat mannen er borsten van krijgen!” Andere roddels gaan dat je er kanker van zou krijgen. Het zijn niet meer dan vervelende broodjes aap. Heel wat toonaangevende instanties doen hun best om alle geruchten rond soja te ontkrachten, maar de kwalijke reputatie blijft jammer genoeg bestaan. De Belgische Stichting Tegen Kanker stelt echter duidelijk ‘… dat de consumptie van soja het borstkankerrisico niet verhoogt. Integendeel, consumptie in de kindertijd zou net bescherming helpen bieden. Ook tijdens en na borstkanker is de consumptie van soja via de voeding geen probleem.’
Nog een tip van Karolien: “Eet je dagelijks meermaals vlees- en zuivelvervangers, wissel dan producten op basis van soja af met andere soorten. Op die manier zorg je voor voldoende variatie, wat altijd gunstig is als je streeft naar een evenwichtig eetpatroon. Zo neem je een ruime waaier aan eiwitten, vitaminen en mineralen op.”
7. Voeding uit blik is milieuvriendelijker dan voeding uit glas
Tegenwoordig is het al glas wat de klok slaat in de marketingwereld omdat dit aanslaat bij een publiek dat graag steeds ecologischere keuzes maakt. Op de één of andere manier vinden we glas vaak aantrekkelijker dan blik. Beiden kunnen inderdaad gerecycleerd worden, maar toch is de milieu-impact van glas groter dan van blik. Dat komt omdat blikjes veel lichter zijn, waardoor dat in the end minder CO2-uitstoot oplevert dan glas. (Met uitzondering van glas dat hergebruikt wordt, zoals statiegeldflessen.)
3 reacties
Maar wat dan met de bpa of andere hormoonverstorende stoffen in de ‘lining’ van de blikjes? Onze eigen gezondheid afwegen tegen de milieu-impact van glas, dat trouwens ook oneindig gerecycleerd kan worden – van blik weet ik dit niet zeker… Hoe doe je dat?
Dank voor dit overzicht Karolien, weer een pak wijzer! Een vraag als ik mag, omdat je het ook over soja hebt. Door de recente hetze tegen de ‘melk doodt’ campagne waarbij een veganistische vzw onder de aandacht wou brengen dat vele duizenden kalveren geslacht worden vanwege onze melkconsumptie, ben ik beginnen nadenken over de koemelkconsumptie in ons gezin.
Heb jij enig idee welke plantaardige melk de laagste ecologische voetafdruk heeft? Ik kwam thuis met sojamelk, wat manlief de reactie ontlokte dat daar mogelijk hele stukken regenwoud voor omgehakt worden… Misschien moet ik de vraag eens aan EVA vzw stellen.
Wij maakten de laatste jaren met ons gezin de omslag van het obligate stuk vlees, vis of vegetarische hamburger bij elke hoofdmaaltijd tot minstens drie keer per week een lekkere vegetarische maaltijd zonder vleesvervangers. Mijn pogingen tot omschakelen naar vaker vegetarisch eten kregen pas succes toen ik via Charlie jouw blog ontdekte. Bij deze dus een welgemeende dankjewel voor alle lekkere recepten én om ons gezin te helpen omschakelen naar een flexitarisch en gezonder bestaan 🙂
Wat betreft de bezorgdheid om de ecologische voetafdruk van sojamelk. Die is vele malen lager dan die van koemelk. Het overgrote deel van de wereldwijde sojaproductie is bedoeld voor veevoeder dus er wordt veel meer bos omgehakt voor koemelk dan voor sojamelk.