Seks is een basisrecht. Sommige mensen hebben geen mogelijkheden om seksualiteit te beleven, maar voelen wel de impact van hormonen en verlangens. Wat dan? In de reeks Wat als seks een dienst was interviewt redacteur en seksuoloog Wim seksuele dienstverleners, sekswerkers en mensen die gebruik maken van hun diensten. Foto’s: Annelies Vanhove
Op de barricades voor een basisrecht
‘Ik wil seks! Ik wil poepen!’ Een schreeuw van gebalde frustratie werd dé catchphrase van 2011. Met dank aan Hasta la Vista. De succesfilm oogste veel lof én trok de aandacht naar een vaak doodgezwegen thema: seks bij mensen met een beperking. Drie jonge kerels, elk met hun eigen handicap, vertrekken naar een gespecialiseerd bordeel in Spanje. Een lach, een traan en een occasionele vrijpartij zijn het gevolg. Maar uiteraard bestaan zo’n verlangens niet alleen op het witte doek.
Neem nu Sandra (36), een jonge vrouw met een neuro-motorische beperking. Voor haar is het onmogelijk om haar seksualiteit solo te verkennen. Ondertussen blijven hormonen door haar lijf gieren, net zoals bij u en ik. En dus wil ze, net zoals iedereen, verbinden. Ze wil liefde. Seks. Uiteindelijk vond ze een oplossing. Ze betaalt haar seksuele dienstverlener ervoor. Negentig euro per keer, een elfde van haar uitkering en dus een serieuze hap uit haar budget. Maar ze krijgt er zoveel voor terug.
“Mensen met een beperking moeten zich integreren in de maatschappij. Mogen we dan ook vrijen, net als jullie?”
Het begon zo’n zes jaar geleden. Ze nam haar zus in vertrouwen en vertelde dat ze het wou. Vader maakte zich, zoals ouders dat doen, zorgen. Ook enkele hulpverleners stelden zich vragen. Want mensen met een beperking, die vrijen toch niet? Wanneer ze deze mythe nog maar eens de revue hoort passeren, volgt een diepe zucht. “Ik hoor zo vaak dat mensen met een beperking zich moeten integreren in de maatschappij. Allemaal goed en wel. Mogen we dan ook vrijen, net als jullie?”
Méér dan seks
De vinger ligt bij deze op de wonde. We praten niet makkelijk over beperkingen. Laat staan over beperkingen én seks. Aditi vzw wil dat opengooien: seksuele dienstverlening moet bespreekbaar worden. “Seks kan zoveel betekenen,” zegt Steven De Weirdt van Aditi, “daarom bieden wij seksualiteits- en intimiteitszorg op maat aan voor ouderen en mensen met een beperking. Onze financiële middelen mogen dan beperkt zijn, onze inzet is dat niet. Want geluk geven maakt gelukkig.”
Die slagzin blijkt erg herkenbaar voor Rik (52). Rik werkt in ploegdienst en meldde zich aan bij Aditi. Hij volgde opleidingen, woonde intervisies bij en zo ontstond een vertrouwensrelatie tussen hem en Aditi. Vaak duurt het een jaar eer de eerste dienstverlening opstart. Nu werkt Rik al een hele poos als seksueel dienstverlener samen met Aditi. “Eigenlijk ben ik een gids in intimiteit. Je helpt iemand bij iets dat ze zelf niet kunnen. Dat betekent veel. Ik ben blij dat ik hen daarbij kan helpen. Het is zoveel méér dan seks. Iemand met een verlamming, kleed je bijvoorbeeld niet zomaar uit. Je neemt er je tijd voor. Het is een intense ervaring.”
“Seks is een taal die je moet leren spreken, met andere mensen dus.”
Een intimiteitstrip dus, al brengt seksuele dienstverlening nog andere voordelen met zich mee. “Op deze manier ontdekken sommige cliënten wat seks is, en kunnen ze hierdoor makkelijker een onderscheid maken tussen normaal en grensoverschrijdend gedrag”, benadrukt Steven. En dat is belangrijk. Mensen met een beperking lopen namelijk meer risico om slachtoffer te worden van seksueel misbruik. Ervaring opdoen is bovendien leerrijk in twee richtingen: ook de potentiële plegers verwerven inzicht in wat wel en niet kan. “Seks is een taal die je moet leren spreken, met andere mensen dus. Iemand met Aspergerspectrum redeneert anders dan jij en ik”, aldus Steven. “Zonder concrete ervaringen blijft seks onbevattelijk. Dan worden grenzen al eens troebel. Met woorden alleen kom je er niet, ze moeten het doén. Door middel van seksuele educatie en lichaamsleren begrijpen ze vaak beter wat kan en wat niet. We noemen dat de levende leermethode.
Dit gaat dus over zoveel meer dan alleen maar genot verschaffen. Het is een onversneden vorm van zorgverlening. En zoals vele andere vormen van hulpverlening is het een waardevolle, maar fragiele tocht. “Het klikt niet per se met elke dienstverlener. Er zaten ook prutskes bij, maar ik maak me er niet druk in. Het is voor hen ook niet makkelijk. En als iets niet lukt, doen we gewoon iets anders. Dat is ook leuk”, geeft Sandra aan. Ook Rik herkent de breekbaarheid: “Je hebt met meer te maken dan twee lichamen. Er zijn stoma’s. Er zijn buisjes en plakkertjes. Vrijen is niet altijd evident, maar in deze komt er nog veel meer bij kijken. Het lukt écht niet als je louter uit bent op seks”, legt hij uit.
Seks is geen liefde
En dan hebben we het nog niet over de emotionele kant gehad. Seks is voelen, vrijen is verbinden. En waar emoties en verlangens welig tieren, komen vlinders nabij. Sandra werd nog niet verliefd op een dienstverlener, al valt het haar soms zwaar. Voor haar staat er een grote muur tussen seks en liefde. “En dat is zo oneerlijk. Als jij een lief hebt, dan krijg je seks én liefde. Ik heb een beperking, waarvoor ik niet gekozen heb. Als het op seks aankomt, kan ik enkel kiezen voor dienstverleners. En die helpen me alles relativeren. Ik ben er best blij mee. Maar als je mij vraagt wat mijn diepste wens is, dan zeg ik: een vent, bakken liefde en goede seks.”
Seksuele dienstverlening is intens. Het is een weg met valkuilen, maar bovenal een heel mooie en verrijkende route, voor dienstverlener én cliënt.
Ook Rik weet dat verliefdheid soms niet veraf is. “Een ontluikende verliefdheid kan voor problemen zorgen. Bij seks komt er zoveel los. En ik doe het met liefde, anders lukt het gewoonweg niet. Maar we proberen onze voorzorgen te treffen. We hebben maar één keer per twee maand contact met de cliënt. Dat verkleint de kans dat er gevoelens ontstaan.” De vervlechting tussen verlangens en liefde kan dus een heus struikelblok vormen in de dienstverlening. Met een kinderwens is dat niet anders. Rik ondervond het aan den lijve. “We hadden goede seks. Ze lachte, het was al wat ze wou. We vreeën een paar keer. Intiem, warm, fijn. Maar dan wou ze een kind van me. Het raakte me enorm, maar dat kan natuurlijk niet. We braken het contact af, maar ik denk er nog vaak aan terug. Nu ook, als ik alleen in de wagen zit. Dat beeld gaat niet meer weg. Het raakt je zo, het is zo aangrijpend. Je wilt niet ruilen met één van hen.”
De getuigenissen liegen er niet om: seksuele dienstverlening ís intens. Het is een weg met valkuilen, maar bovenal een unieke verrijkende route, voor dienstverlener én cliënt. Eentje waar mensen echt nood aan hebben, zo blijkt. Vorig jaar ontving Aditi 450 aanvragen voor seksuele dienstverlening. Al is dat natuurlijk niet met één vingerknip geregeld. Eerst is er een intakegesprek bij de mogelijke cliënt. Wie stelt de vraag? Welke achtergrond heeft hij of zij? Welke beperking heeft hij/zij en wat voor impact heeft dat? Neemt de cliënt medicatie? Lijdt de seksualiteitsbeleving onder die beperking? Kan de man nog een erectie krijgen? Zijn orgasmes haalbaar? Heeft hij/zij al seksuele ervaring? En bovenal: wat verwacht de cliënt ervan? Dat zijn de vragen die Aditi eerst beantwoord wil zien. Op basis van dat gesprek bekijkt de vzw welke dienstverlener het best geschikt is. En soms is de beste dienstverlening géén dienstverlening. Sommige cliënten worstelen bijvoorbeeld met trauma’s. Seksueel contact kan die versterken. Dan verwijst de vzw door naar andere hulpverleners.
Een theoretisch mensenrecht
In het Universeel Verdrag van de Rechten van de Mens staat dat seks een basisrecht is. Voor u, voor mij, voor mensen met een beperking. Maar er is een probleem: er is geen wetgeving.
“De prostitutiewet dateert van 1952. Het is tijd voor een update. Anno 2017 is er geen kader voor seksuele zorg op maat, niet voor ouderen, niet voor mensen met een beperking, voor niemand”, kaart Steven aan. “Seksuele dienstverlening moet beschouwd worden als een specifieke zorg, er moet een duidelijk onderscheid komen met prostitutie. Bij wat wij doen spelen geen economische motieven (dienstverleners doen maximum twee tot drie dienstverleningen per week, nvdr). Ik begrijp dat je zo’n thema maatschappelijk niet zo makkelijk verkocht krijgt. Er hangt nog steeds een taboe rond seksualiteit. Ik hoop dat de politiek er binnenkort écht werk van maakt.”
We doen ouderen en mensen met een beperking een groot onrecht aan als we hen niet erkennen als seksuele wezens.
Het recht zoekt dus haar wet. Laat ons ondertussen de schaamte van ons afschudden. Laat ons werk maken van een matuur en transparant raamwerk voor seksuele dienstverlening. Laten we actief uitzoeken bij wie er vraag naar is. We doen ouderen en mensen met een beperking een groot onrecht aan als we hen niet erkennen als seksuele wezens. Ook zij verdienen warmte, liefde en seks. We hebben allemaal onze noden en daar mag voor gezorgd worden. Dat is de essentie van ons zorgsysteem. Doen we dat niet, dan erkennen we niet dat mensen met een beperking ook mens zijn.
Volgende keer interviewt Wim een seksuologisch lichaamsgericht werker. Ze geeft ook lichaamsgerichte workshops over intimiteit en seks.
9 reacties
Ik vind het van belang dat sekszorg onder de aandacht komt en dat de beeldvorming aangepast wordt dat mensen met een handicap ook behoefte aan seks hebben en ook gewoon aan seks doen. Ik vind het alleen jammer dat seks met een handicap vaak alleen over sekszorg gaat of er alle gehandicapten naar de prostituees gaan. Ik heb daarom vanuit Intermobiel http://www.seksmeteenhandicap.nl opgezet omdat jongeren met een fysieke handicap net als leeftijdsgenoten ook gewoon behoefte aan intimiteit en seksualiteit hebben. Ik meer dan 22 jaar zorg is er nooit naar gevraagd. Via onze website kun je gratis en anoniem een e-consult bij seksuoloog Peter Leusink aanvragen die bekend is met seks met een handicap. http://www.intermobiel.com/Consult/
Ik ben met mijn partner Emile gestart vorig jaar met het samenstellen van een boek over intimiteit en seks met een handicap met alle betrokken partijen van de doelgroep, partners, verzorgenden/verpleegkundigen, fysio en ergotherapeuten, seksuologen, escortbureaus, escortdames, gigolo’s en sekszorgbureaus en sekszorgers. Een heel omvattend project waarbij de doelgroep divers in leeftijd, sekse en in voorkeur is. Er zijn Nederlandse verhalen maar ook Belgische en een Duitse en Aditi vzw komt er ook in terug. Het wordt een mooi educatief boek over niet alleen seksualiteit maar ook over het vergeten onderwerp intimiteit want dat is voor de doelgroep maar ook voor de verzorgende partij nog steeds een lastig onderwerp. Het is goed dat er hierover gediscussieerd wordt. Als er nog mensen willen bijdragen aan het boek dmv een vragenlijst als handleiding houd ik me aanbevolen. U kunt reageren via de mail.
Ik ben Veroni, 41 en heb in 2001 Intermobiel opgericht en onze website is http://www.intermobiel.com. Ik
ben sinds 1994 bedlegerig door CRPS. Ik heb sinds 1999 een relatie met Emile die valide is.
Sexbeleving is een fundamenteel onderdeel van een mensenleven en een recht in die zin dat iedereen de kans om dit te beleven mag hebben .
De maatschappij , een menswaarige , een gelijkwaardige zou al het mogelijke moeten doen om hen die door lichamelijke of mentale beperking dit niet kunnen beleven toch op te vangen samen een passende invulling voor deze mensen te zoeken .
Dit is moeilijk , toch zijn er een aantal mensen bereid om sekshulp te bieden .Familie en verzorgende kunnen deze taak niet op zich nemen . Er zijn een klein aantal hulpverleners uit de prostitutie die dit met hart en ziel doen …maar op de hoeveelheid mensen met een zwaardere beperking is er nog altijd te weinig hulp .
Waarom is dat zo …? De meeste mensen zien seks als enkel iets binnen een ralatie of iets wat enkel gebeuren kan uit eigenbelang , ….. maar seks is zoveel meer … het is een geven van geluk aan een ander ….een groot kado .
De sekshulpverleners die wel actief zijn hierin zijn …gevers ….therapeutisch …..liefdevol …..zonder hun eigen seksbehoefte in het spel te laten komen .Wat de buitnewereld vaak niet begrijpt is dat zij er zelf geen seksuele kick bij krijgen maar gelijk een masseur gewoonweg lichaamswerk doen .
Niemand is verplicht om dit te doen maar wel als maatschappij zijn wij samen verplicht om mensen hun noden te verlichten , zoals wij doen wij hongerigen , daklozen , armen , vluchtelingen , etc .
Samen werken we zo naar een mooiere maatschappij met meer gelukkige mensen , de noodlijdende zowel als de hen ondersteunenden .
Mooi artikel!
Seks is een gunst gééén recht!
Wim,
Je hebt het mis volgens mij: seks, in de zin van seksuele handelingen uitgevoerd met een ’tegenspeler’, is geen (basis)recht. En het is al helemaal geen afdwingbaar recht: als niemand met jou seks wil hebben, …. dan blijft het daarbij. Je hebt niet alsnog recht op seks. Het is de noodzaak om met twee te zijn die het onmogelijk maakt om seks tot een basisrecht te maken. Lijkt mij.
Bovendien vraag ik me ook af waar je dat gelezen hebt in de universele verklaring voor de rechten van de mens? Het woord ‘seks’ komt daar überhaupt niet eens in voor.
Ik baseer me thans op de tekst die je kan raadplegen op http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=dut
Als jij er een andere versie op nahoudt, met het expliciete citaat dat seks een recht is, gelieve ze dan mede te delen.
Groet.
Dag Jef,
VN verdrag inzake rechten van de mens met een beperking: http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/CRPD/Pages/ConventionRightsPersonsWithDisabilities.aspx
Leeswerk: http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/175556/1/9789241564984_eng.pdf
Het gaat over het recht over de uitoefening van de “eigen” seksualiteit. Het recht op de eigen invulling en het betekenis geven aan de eigen seksualiteit. Uiteraard kan je seksualiteit niet “afdwingen” van iemand anders. Dat heet verkrachting.
Stel dat jij Karel Bent. Hij is 25, heeft een neuro-motorische progressieve aandoening die hem in een rolstoel plaatst. Voor hem is het zelfs “technisch” onmogelijk om zichzelf te bevredigen. Ook Karel heeft recht op zijn seksualiteit. En in dit concrete geval betekent dit dat we hem moeten ondersteunen en hem de nodige zorg moeten bieden zodat ook hij de mogelijkheid heeft zijn seksualiteit te beleven.
Wim,
Als je de nuances zo goed beheerst, waarom schrijf je ze dan niet zo in je tekst?
Een zo al taai onderwerp wordt er niet gemakkelijker op als je het op deze manier aan de dag legt…
Wat Karel betreft; het ondersteunen van seksualiteitsbeleving kan ’tig verschillende dingen betekenen. Zowel volgens jouw leeswerk als volgens wikipedia wordt seksualiteit heel breed gedefinieerd;
“Sexuality is experienced and expressed in thoughts, fantasies, desires, beliefs, attitudes, values, behaviours, practices, roles and relationships. While sexuality can include all of these dimensions, not all of them are always experienced or expressed.”
De vraag die ik mij dan stel is; waar eindigt die ondersteuning? Stel nu dat Karel graag zichzelf zou bevredigen. Dan is het inderdaad zijn recht om te proberen beroep te doen op iemand die – uit eigen vrije wil (!) – met hem deze handelingen uitvoert.
Is er zo geen persoon bereid (of aanwezig), dan… heeft hij pech. Op dat vlak is Karel – ondanks zijn handicap – gelijk zoals iedereen.
Groet,
Jef
Ik stoorde mij ook aan de zin ‘seks is een basisrecht’. Ik denk dat we net van die mindset af moeten. Al te veel gefrustreerde types vinden dat hen seks verschuldigd is, met alle gevolgen van dien.
Dag Sandra,
Ik begrijp je opmerking. Maar een recht staat natuurlijk altijd in verhouding tot andere rechten. En dus is het evident dat je seks niet zomaar kan afdwingen. Dan spreken we over aanranding/verkrachting/seksueel geweld.
Vergelijk het bv. met vrije meningsuiting. Een basisrecht, maar niet wanneer het gaat over racisme. Die afweging moet altijd gemaakt worden.