Uit ons archief maar nog steeds actueel
Een migrant is gewoon iemand die voordien op een andere plek zat, pleegt Russell Brand te zeggen. En hoe je verder ook denkt over de vluchtelingencrisis en migratie, de Engelse komiek heeft een punt. Bij Charlie besloten we op zoek te gaan naar onze roots. Waar komen onze ouders en grootouders vandaan?
Ann-Marie Cordia en de bootreis uit Indonesië
‘Allez Ann-Marie, gij zijt toch gewoon Belgisch.’ In de ogen van mijn vrienden, vriendinnen en collega’s ben ik blank. Wanneer je iemand kent, maakt dat kleurenblind. Want ik ben niet wit. Ik ben bruin, zij het lichtbruin in de winter. Mijn bijna-Vlaamse naam helpt. Ann-Marie. Laatst zei een pr-mevrouw die me tot dan alleen via mail en telefoon kende: ‘Ik had je me helemaal anders voorgesteld!’ ‘Hoe dan? Groot en blond?’ vroeg ik. ‘Ja, eigenlijk wel.’ En dan lachen. Want ik ben klein en zwart van haar.
Soms loopt het anders. Toen ik vorig jaar uitgleed op het perron in het station van Mechelen, was het eerste wat de toegesnelde securitymannen – blank, stoer en piekjeshaar – vroegen: ‘Do you speak English?’ Het is op dat soort momenten dat ik maar al te goed voel dat ik nooit een Belg zal zijn. Of toch niet op het eerste gezicht.
Voor zolang ik me kan herinneren, wilde ik zijn zoals mijn witte zus. Bruin, dat was inferieur.
Ooit heb ik het gevraagd aan iemand van het Minderhedenforum. Ben ik nu een allochtoon of niet? Ja, zei ze, want een van je ouders is geboren buiten Europa. Mijn bruin dank ik aan mijn moeder. Zij is geboren in Indonesië, toen nog Nederlands Indië, in Jakarta, toen nog Batavia. Maar ze was noch volbloed Indonesisch, noch volbloed Europeaan. Mijn stamboom gaat langs moederskant terug tot ergens in 1500. Haar achternaam komt van een Zwitsers dorpje dat nog steeds bestaat. Ik heb dus – ook dankzij mijn Rotterdamse vader – Nederlands, Indonesisch, Portugees, Frans, Engels en Zwitsers bloed in mij. Ik heb de Nederlandse nationaliteit en België noch Nederland zal ooit helemaal aanvoelen als thuis, ook al omdat ik als kind vier jaar in de VS heb gewoond. Maar dat vind ik intussen helemaal oké. Mijn zus heeft precies dezelfde roots, maar zij werd helemaal wit geboren, sproeten incluis. Voor zolang ik me kan herinneren, wilde ik zijn zoals zij. Bruin, dat was inferieur. Niemand die me dat ooit letterlijk heeft gezegd, maar laten we wel wezen, het is zo. Denk alleen aan het duo uit de fantastische politieserie ‘CHiPS’. Wie was de coolste en slimste van de twee? De witte of de bruine? Juist, ja. Twee keer raden wie ik altijd moest spelen.
1920, Bandung in het toenmalige Nederlands-Indië. Mijn oma is het meisje rechts bovenaan.
Mijn moeder is op haar achtste, in 1951, na de onafhankelijkheid van Indonesië, met de boot naar Nederland gekomen met haar twee ouders en vijf broers en zussen. Een reis van zes weken. Voor het vertrek werden de vlechten van mijn moeder afgeknipt. ‘Daar stond ik dan, met een vlecht in elke hand.’ Ook de vlechten van haar zus moesten eraf. ‘Omdat we nog te klein waren – acht en zeven jaar – om zelf ons haar te verzorgen en je oma zou er onderweg geen tijd voor hebben. Mijn oudste zus mocht haar vlechten wel houden.’ Ik was er niet bij, maar dat beeld zal ik me voor altijd herinneren, die vlechtjes in de handen van het achtjarige meisje dat mijn moeder toen was.
Mijn ouders in de tweede helft van de jaren zestig in Rotterdam.
Ik ben trots op mijn grootouders en hoe ze zich hebben geïntegreerd in Nederland. Misschien was mijn oma daar iets té fanatiek in, want ze heeft mijn moeder opgevoed met de goede raad om vooral niét op te vallen – nooít. En terwijl ik als kind nooit de blonde politieman uit ‘CHiPS’ mocht spelen, vertelt mijn moeder minstens een keer om de twee jaar het verhaal van hoe zij nooit Maria mocht spelen in het schooltoneel omdat ze geen blond haar en blauwe ogen had. ‘Terwijl Maria helemaal geen blond haar en blauwe ogen had!’ Ieder zijn klein trauma.
Ik ben vergeten waar ik naartoe wilde. Misschien gewoon dit. Er zijn er veel met een verhaal, ook al hoor je dat niet meteen aan de naam.
En ook dit nog. Amper vijf jaar nadat ze zelf uit Indonesië waren geëmigreerd, namen mijn grootouders zelf een Hongaarse jongeman in huis die naar Nederland was gevlucht omwille van de Hongaarse Revolutie. Hetzelfde volk dat nu een hek heeft gebouwd tegen vluchtelingen. Enfin. Whatever.
2 reacties
Sterkte, Katrien. Wat grappig van de sneeuw. Voor mijn mama zijn doodgewone appels lang exotisch geweest. En haar Nederlands is veel beter dan dat van mijn Nederlandse vader 😉
Je verhaal is herkenbaar en ontroert me. Mama werd ook in Nederlandsch Indië geboren . Haar 2 grootmoeders waren inlands en haar 2 grootvaders hadden de Belgische ( niet de Nederlandse) nationaliteit. Na WOII en de internering verlieten mijn opa en mijn met hun 4 kinderen het prachtige Java om na 8 weken varen in Antwerpen aan te komen anno 1946. Mama haf nog nooit sneeuw gezien. Ze vertelde me dat ze toen dacht dat er een opnieuw een atoombom gevallen was… Ze ging in 1957 studeren in Gent waar ze mijn Vlaamse vader leerde kennen. Ze vormden 57 jaar een heel hecht koppel. Als het weer eens winterde zei ze steeds : ik ben een kindje van de warme landen. Mij schatten mensen meestal Mediterraans in maar mijn mama had duidelijk Aziatische trekken . Vroeger vonden mensen het bewonderingswaardig hoe mama zo goed Nederlands ( Vlaams) sprak, maar dat was natuurlijk haar moedertaal altijd geweest. Ze is vorige maand heel plots gestorven , daarom Anne-Marie greep jouw verhaal me nog meer aan. ..