Vandaag landde er een email met de titel ‘Work smarter, not harder’ in mijn inbox. Natuurlijk klikte ik erop, want wie wil er nu niet productiever worden zonder harder te werken? Ik geef het meteen toe: ik ben de eerste die wil weten wat de morning routines van incredibly successful people zijn, of welke app ik moet downloaden om effectievere to do-listen te maken. Maar leidt meer productiviteit eigenlijk wel tot meer geluk of meer vrije tijd?
De ‘work smarter, not harder’ email stelde niet teleur. Die stond vol tips als deze: leg ’s avonds je outfit voor de volgende dag klaar zodat je zo snel mogelijk in werkmodus kunt raken, of beter, verlies nooit meer tijd aan het kiezen van een outfit door elke dag jeans en een wit t-shirt te dragen. Of wat dacht je van een playlist met werkmuziek die je meteen in de juiste stemming brengt? De productiviteitsgoeroe die de e-mail schreef, adviseert me zelfs om een ‘weekend routine’ te ontwikkelen die niet te hard afwijkt van mijn doordeweekse routine, zodat ik op maandagen nog sneller op gang kom.
Waarom we productiviteit zo belangrijk vinden
Het lijkt wel alsof onze obsessie met productiviteit exponentieel toeneemt. Volgens sommige wetenschappers hebben we onze obsessie met tijd – of het gebrek daaraan – te danken aan de Calvinisten. Zij vervingen de Middeleeuwse opvatting van tijd als cyclisch en gebaseerd op terugkerende seizoenen en feestdagen, met een lineair beeld van tijd. Oftewel tijd als iets dat je kunt verspillen: elke minuut moest op de dag des oordeels verantwoord kunnen worden bij God. Op tijd komen werd zo een vereiste.
“Het lijkt in je eigen voordeel om zo productief mogelijk te zijn. Als jij het niet doet, doet een ander het.”
Fast forward naar de 21e eeuw, waarin kapitalisme het idee dat tijd geld is tot het extreme heeft doorgevoerd, daarbij een handje geholpen door technologische vooruitgang. Technologische vooruitgang leidt namelijk tot meer productiviteit, dalende arbeidskosten, toenemende competitie, toenemende druk op arbeiders om zich nog beter (bij) te scholen en uiteindelijk tot nog meer productiviteit. Deze cyclus noemen we ook wel de ratrace. Dat velen van ons harder meedraaien in die ratrace dan we eigenlijk zouden willen, is logisch. Het lijkt in je eigen voordeel om zo veel mogelijk tijd productief te benutten en almaar beter te worden. Als jij het niet doet, doet een ander het. We hechten bovendien steeds meer waarde aan individuele prestaties en social media maken het mogelijk jezelf voortdurend met anderen te vergelijken.
Dat vertaalt zich in mijn eigen geval zo: in plaats van blij te zijn met wat ik al bereikte, voel ik me opgejaagd als ik een interview lees met mijn favoriete schrijver die op mijn leeftijd al meerdere boeken publiceerde en daarvoor met Librissen en Gouden Uilen beloond werd. Ik heb niet eens een half boek geschreven, maar ik heb ambitie voor tien boeken. Loop ik achter? Gaan uitgevers me lui vinden? Zou ik dit jaar ook een boek kunnen schrijven als ik elke dag om 5 uur opsta en dan een uur schrijf?
“Ben ik een loser omdat ik voor mijn dertigste nog geen boek heb gepubliceerd?” Illustratie via Istock
De ratrace is real
Je zou kunnen zeggen dat het niet zo erg is als anderen hun tijd efficiënter benutten en hoger vliegen dan jij. Als je niet te veel naar social media kijkt en jezelf niet vergelijkt, dan merk je het niet eens.
“Via de deeleconomie maken we nog meer onderdelen van ons leven productief: je auto via Uber en je huis via Airbnb.”
Maar de ratrace gaat om meer dan perceptie alleen. In een flexibiliserende arbeidsmarkt bieden arbeidsovereenkomsten minder zekerheid. Dat fenomeen vindt langzamer ingang in België dan in Nederland, waar zelfs de postbode zelfstandige is, maar ook hier kennen we ‘alternatieve arbeidsovereenkomsten’ die maken dat je zo efficiënt mogelijk wil zijn. Als onderbetaalde freelancer wil je meer opdrachten doen dan er in een dag passen, als beginner combineer je twee onbetaalde stages want als jij het niet doet prijkt die ervaring op een ander CV, als Deliveroo-koerier die straks per bezorgde maaltijd betaald wordt fiets je beter zo snel mogelijk. De deeleconomie nodigt ons bovendien uit om meer onderdelen van ons leven productief te maken: je biedt je auto aan via Uber en je huis via Airbnb.
Reden genoeg om een tandje bij te steken, je routines te optimaliseren, elke vrije minuut optimaal te benutten. Of niet. Want waar leidt al die toegenomen productiviteit nu eigenlijk echt toe?
Waarom we steeds meer werken, ook al levert het weinig op
Ik kan het niet bewijzen, maar ik vermoed dat de mensen die ’s ochtends in de tram een mail lezen met het onderwerp ‘How to Get up and Conquer the Morning’, niet werkelijk gebaat zijn bij nog meer productiviteit. Het zijn mensen zoals ik, die al meer dan 50 uur per week behoorlijk productief werken. Mensen die het soort werk hebben dat ze overal en altijd kunnen uitvoeren, en die dat ook doen. Nu zijn er altijd mensen geweest die veel werken, maar met de toename aan werk dat je kunt doen met enkel een laptop en internetaansluiting, wordt het steeds makkelijker en gebruikelijker om nog meer te werken.
“Ik doe het uit een soort diepgewortelde en irrationele angst om achter te lopen of inefficiënt te zijn.”
Extra werk doen levert in mijn geval zelden meer geld op: ik doe het uit een soort diepgewortelde en irrationele angst om achter te lopen of inefficiënt te zijn. En ik ben niet de enige die meer werkt ondanks dat het me niet direct meer geld oplevert. We zijn met z’n allen in de laatste decennia veel productiever geworden, onder meer door technologische vooruitgang, maar de lonen zijn niet navenant gestegen. Tussen 1973 en 2016 nam de productiviteit van arbeiders met 73,7% toe, terwijl de uurlonen met 12,5% stegen. De productiviteit is dus 5,9 x harder gegroeid dan de verloning. Dit zijn Amerikaanse cijfers, maar we kunnen aannemen dat dit in grote lijnen ook voor Europa opgaat.
Bron: Economic Policy Institute
Leidt productiever zijn dan op z’n minst tot meer vrije tijd? Helaas: meer werk gedaan krijgen genereert vaak nog meer werk. Dat geldt ook voor mijn eigen job. Hoe sneller en hoe meer e-mails ik verstuur, hoe meer e-mails ik terugkrijg, vaak met teksten die ik klaar moet maken voor publicatie. Hoe sneller ik werk, hoe meer artikels Charlie publiceert, waarna de publicatie- en werkdruk weer hoger komen te liggen.
De prijs van altijd ‘aan’ staan
Meer productiviteit betekent vooral meer stress, meer onderlinge competitie en minder vertrouwen in jezelf en anderen. De doorgedreven productiviteitsgedachte maakt dat we onszelf als niet goed genoeg en anderen als concurrent zien. Extreme productiviteit en de daarvoor benodigde concentratie heeft dan ook een prijs. Er is maar zoveel aandacht en concentratie die je kunt opbrengen zonder gestresst en paniekerig te worden. In 1900 toonde de wet van Yerkes-Dodson al aan dat er een relatie bestaat tussen stressniveau en prestatie. Een beetje stress zorgt voor betere prestaties, maar langdurige stress zorgt ervoor dat onze prestaties achteruitgaan. Wat leidt tot nog meer stress. We jagen onszelf en elkaar zo steeds naar nieuwe hoogtes. Millennials, de generatie die altijd ‘aan’ staat, blijken dan ook het meest last te hebben van rusteloosheid, ontevredenheid en instabiliteit.
“Er gaat volgens mij vooral veel verloren als je elke minuut productief probeert te maken.”
De mensen die productiviteitstips bedenken, weten dat hyperproductiviteit zijn grenzen kent. Ik ken die grenzen zelf ook. Als ik weken achter elkaar lange dagen draai, ook in het weekend, vind ik het steeds moeilijker om af te schakelen. Ik droom over de mails die ik nog moet versturen, of kan de slaap helemaal niet vatten omdat mijn hart begint te racen als ik eindelijk ontspan. In de mail met productiviteitstips wordt me dan ook een ‘avondroutine’ aangeraden. Ik moet ’s avonds mijn to do-list voor de volgende dag samenstellen zodat ik niet wakker schrik uit angst iets te vergeten en een wandeling maken om te ontspannen voor ik naar bed ga. Ja, het staat er echt.
“Langdurige stress zorgt ervoor dat onze prestaties achteruitgaan. Wat leidt tot nog meer stress.” Illustratie via Istock
Wat er verloren gaat als elke minuut moet tellen
Ik vraag me af wie erbij gebaat is dat ik de tips uit artikels als ‘Small Habits That Yield Big Results’ ter harte neem. Meer vrije tijd, geld of geluk win ik niet met meer productiviteit. Er gaat volgens mij vooral veel verloren als je elke minuut productief probeert te maken. Ik verlies er ongestructureerde tijd mee, tijd waarin ik echt ontspan en herstel, tijd waarin creatieve ideeën vaak komen opborrelen. Tijd die van mij is, en niet van een huidige of toekomstige werkgever.
Ik heb die ‘Work smarter’-mail daarom in de digitale prullenbak gesmeten en een paar andere goede voornemens gemaakt. Misschien schiet ik mezelf daarmee in de voet en zal ik nooit een boek schrijven, maar die paar uur dat ik niet aan het werk ben, hoeven van mij niet ook nog eens in perfecte routines gegoten te worden. Ik houd van mijn werk, maar genoeg is genoeg. In plaats van nog meer uren om te zetten in hyperproductieve tijd, zet ik beter een hek om de schamele uren waarin ik niet per se productief hoef te zijn. Niet elke minuut hoeft verantwoord of ingezet te worden, ook al weet ik dat anderen dat misschien wel doen en kansen grijpen die ik laat liggen.
“Ik wil tevreden kunnen zijn over wat ik doe, in plaats van mij blind te staren op alles wat ik zou kunnen doen.”
Het tweede voornemen is om mijn aandacht beter te doseren als ik wel aan het werk ben. Dus niet langzaam en onaandachtig zijn, maar ook niet hyperproductief en gespannen zijn, want van beide zaken gaan mijn prestaties achteruit. Waarna mijn prestatiedrang zich nog harder laat gelden. Het klinkt heel wollig, maar ik wil ‘bewuster’ bezig zijn en niet focussen op het afvinken van zo veel mogelijk items op een to do-list. Ik wil tevreden kunnen zijn over wat ik doe, in plaats van mij blind te staren op alles wat ik zou kunnen doen. Daar heeft iedereen meer aan en het is op termijn langer vol te houden.
Ik ga de ratrace uiteraard niet kunnen stoppen door in mijn eentje de hyperproductiviteit af te wijzen. Het gaat hier over een veel grotere machine: die van neoliberalisme, technologie, individualisering en afbrokkelende instituten en wetten die arbeiders ooit beschermden. We lijken niet te weten hoe we gezamenlijk die machine een paar versnellingen terug kunnen schakelen, maar het is wel nodig. Want, zoals auteur Malcolm Harris het in zijn boek ‘Kids these days: human capital and the making of millennials’ samenvat: de doorgedreven ratrace leidt ertoe dat een paar mensen echte hoogvliegers worden, maar het plaatst ook hele groepen werknemers in steeds slechtere onderhandelingsposities. Als we voortdurend met elkaar strijden en niet samenwerken in ons collectieve belang, maar in het belang van een kleine groep werkgevers – en dat is wat we doen – dan zijn we nauwelijks toegerust om onszelf te beschermen tegen misbruik door een groot, op hol geslagen systeem.
Ik weet ook niet precies waar de oplossingen liggen, maar ze liggen zeker niet in betere ochtendroutines, playlists met werkmuziek of het optimaliseren van ons eigen ik totdat we erbij neervallen. Misschien mijn beste voornemen voor dit jaar: laat je niet gek maken.
4 reacties
Misschien goed om hier een ander concept bij te halen : de 80/20 regel. Met 20% van je inspanningen bereik je 80%van je resultaat. Dus als je focust op de belangrijkste zaken kun je met de helft van je inspanningen bijna 90% resultaten bereiken. Als je geen perfectionist bent kan dit heel wat voldoening schenken !
Ik ben het boek ‘Je houdt het niet voor mogelijk’ van Katrine Marçal aan het lezen en daar kwam ik onderstaande quotes tegen. Ze lijken mij hier heel toepasselijk. Verhoogde productiviteit = verhoogde marktwaarde.
Het boek biedt – naast een een feministische blik op vrouwen in de economie – een interessant beeld op hoe de economische gedachten ons persoonlijk leven beïnvloed. (En je hoeft geen kennis van de economie te hebben om het boek te snappen 🙂 )
‘In het verhaal van de neoliberalen bestaan er geen arbeiders. Er zijn alleen maar mensen die investeren in hun menselijk kapitaal. Ondernemers met hun eigen leven als bedrijfsproject en zichzelf als eindverantwoordelijke. Als je slaagt, heb je een goede investering gedaan, als je mislukt, heb je een verkeerde investering gedaan.’ p142
‘Het neoliberalisme lost conflicten tussen werk en kapitaal op door de mens zelf in kapitaal te veranderen – en zijn leven in een reeks investeringen die hij doet om zijn marktwaarde te verhogen.’ p143
Ik ben blij dat ook mensen die volop in de ratrace meedraaien het onzinnig vinden om nog productiever te worden. Want nog meer en nog sneller doet ons niet vooruit komen. Integendeel: we trappelen nog wat harder ter plaatse. Ik ben een van die ratjes die een tijdje geleden uit haar molentje viel. Eerst zit je dan wat zielig te kijken naar al die andere ratjes die het wel kunnen om als een gek te blijven rennen. Maar dan bedenk je dat je in plaats van weer in je molentje te klauteren ook eens uit de bak zou kunnen klimmen en over het muurtje kan gaan kijken (denk: Chicken Run ;-). Misschien kunnen we in ons eentje of met z’n twee de ratrace niet stoppen, maar ik durf te geloven dat er andere opties zijn als alle ratjes die het zat zijn hun molentje laten voor wat het is. Of is dat gewoon naïef?
Tijd als iets dat je kunt verspillen… als dat “gemeen” gedachtengoed is dan is het niet moeilijk dat we allemaal aan het burn-outen gaan. Als ik geen tijd mag verspillen word ik gek.
We vergeten dat we “herstel” tijd nodig hebben en dat die ook nog eens voor elke mens verschillend is. Ik vind het heel erg dat er veel mensen uit de boot vallen (en niet alleen vluchtelingen) omdat we inderdaad steeds minder en minder kunnen terugschakelen in een wereld (lees machine) die op hol is geslagen.
Heel goed artikel schreef je, bedankt… en inderdaad; laat je niet gek maken is zo gek nog niet. Zo wijs!