Als de overheid weer baas over jouw buik wil zijn

Er wordt wel eens gezegd dat iedereen in de wereld slechts zes stappen van elkaar verwijderd is. Als je het zo bekijkt, is Polen (net zoals pakweg Aleppo overigens) heel dichtbij. Of, zoals Dorota van de Poolse actiegroep Gals for Gals het zegt: “This isn’t just our fight – it’s about the rights of all women, everywhere in Europe.” Waarschijnlijk ken jij ook (indirect) iemand die haar rechten beperkt ziet door het Poolse verbod op abortus.

Ik nam de proef op de som met die zes stappen tussen jezelf en iedereen ter wereld. Tussen mijn vrienden en vrienden-van-vrienden bleken er twee vrouwen te zijn die in Polen mobiliseren tegen de omstreden wet. Nicole, 21, en Emilia, 23, organiseerden meerdere demonstraties in Katowice om te voorkomen dat de overheid weer baas wordt over hun buik. Ik vroeg hen uit te leggen waarom ze vandaag allebei het werk neerleggen.

Links Nicole, rechts Emilia, beiden in het zwart gekleed als teken van protest en rouw

Op Facebook circuleren foto’s van jonge Polen gekleed in het zwart, onder de hashtag #CzarnyProtest (ZwartProtest). Wat is er aan de hand?
Nicole: “Met deze foto’s willen we laten zien dat we in rouw zijn. Een burgerinitiatief tegen abortus heeft ervoor gezorgd dat er nu een nieuwe, bijzonder strenge, abortuswet besproken wordt in het parlement. Deze wet is op 22 september in eerste lezing door het parlement goedgekeurd. In de wettekst staat dat abortus in alle gevallen verboden wordt, behalve als het zeer waarschijnlijk is dat de moeder de bevalling niet overleeft. Dat betekent bijvoorbeeld dat minderjarige slachtoffers van incest hun kind ter wereld moeten brengen. Zowel vrouwen als hun dokters riskeren vervolging in geval van abortus. De maximale celstraf zou vijf jaar worden. Wie een miskraam krijgt, wacht een strafrechtelijk onderzoek.”

Ideologie, religie en wetenschap worden in dit land nogal eens verward. Je kunt een ideologie niet aan de voltallige bevolking opleggen.

Hoe heeft het zover kunnen komen?
Nicole: “Ideologie, religie en wetenschap worden in dit land nogal eens verward. De seksuele voorlichting op scholen is ondermaats. Er wordt soms nog onderwezen dat anticonceptiemiddelen schadelijk zijn voor de gezondheid. Ik vind het beangstigend dat de keuze om wel of niet een zwangerschap af te breken, ineens een zaak wordt van de ideologie van politici, in plaats van een persoonlijke keuze van burgers. Je kunt een ideologie niet aan de voltallige bevolking opleggen.”

Emilia: “Mensen zijn hun vertrouwen in de politiek kwijtgeraakt. Steeds minder mensen gaan naar de stembus. De mensen die wel stemmen, stemmen veelal op de conservatieve Law & Justice partij. Daardoor kunnen dit soort extreme projecten erdoor komen. Deze partij houdt de schijn op dat Polen nog steeds een overwegend katholiek land is. Maar dat is aan het veranderen, en zeker jonge mensen, die ironisch genoeg nog de meeste vruchtbare jaren voor de boeg hebben, delen dit soort conservatieve opvattingen rond geboortebeperking niet.”

Protestactie in Katowice die Nicole en Emilia organiseerden op 22 september

Waarom verzet je je tegen de wet?
Nicole: “Ik zie het als mijn plicht om te vechten tegen een regering die me mijn rechten wil afnemen en die zeggenschap over mijn lichaam wil.”

Emilia: “Dit voorstel is barbaars. Ik ben betrokken geweest bij het aanvechten van voorvallen van aanranding op mijn universiteit. Toen leerde ik hoe vaak verkrachting eigenlijk voorkomt. Stel je voor wat het zou betekenen als alle slachtoffers van verkrachting een eventuele zwangerschap uit moeten zitten… Het meest hypocriete is dat er nauwelijks ondersteuning is voor arme vrouwen met kinderen. Die vrouwen worden met deze wetgeving verder in de armoede gedrukt.”

“Ik ga door met het bevechten van de wet, omdat ik mij daarvoor verantwoordelijk voel. Tijdens onze eerste protestbijeenkomst ontstond er een echt groepsgevoel: iedereen nam de microfoon om te vertellen waarom ze zelf over hun lichaam willen beslissen. Het was best emotioneel. Hierna voelde ik mij gesterkt om door te gaan. Ik wil dit wetsvoorstel tegenhouden.”

Hoe rapporteren Poolse media over de kwestie?
Nicole: “Zowel de voor- als tegenstanders spelen vooral in op emoties. Wat mij betreft ontbreken rationele argumenten in het debat, waardoor de gemoederen hoog oplopen. Ik zou graag zien dat de media hun standpunten onderbouwen, bijvoorbeeld door te schrijven over wat de risico’s zijn als je abortus criminaliseert, of hoe weinig voorzieningen er eigenlijk zijn voor alleenstaande moeders.”

Emilia: “Onze media vervullen hun rol niet goed. Er werd niet correct bericht over het aantal mensen dat tijdens protesten op straat was. Bij het meest recente protest tegen de abortuswet in Krakow schreven media dat er zo’n 400 mensen aanwezig waren. Wie er was, en wie de foto’s op sociale media zag, wist meteen dat het in werkelijkheid om duizenden mensen ging. Ik hoop dat er meer buitenlandse persaandacht komt, hoewel ik me afvraag of de regering zich daar iets van aantrekt, want die is anti-Europa. Toch hoop ik dat politieke druk van buitenaf een verschil kan maken.”

Denk je dat de wet er echt gaat komen?
Nicole: “Ik vrees van wel, maar we blijven ons verzetten.”

Ik verwacht ‘abortusvluchtelingen’: vrouwen die in het buitenland een abortus laten uitvoeren.

Emilia: “Ik verwacht dat de protesten groter en gewelddadig zullen worden. Als de wet er komt, verwacht ik ook dat nog meer jonge mensen als arbeidsmigranten het land gaan verlaten. En ik verwacht ‘abortusvluchtelingen’: vrouwen die in het buitenland een abortus laten uitvoeren. In dat geval gaan we een noodfonds oprichten voor vrouwen die geld nodig hebben voor een abortus in het buitenland. Tot het zover is, hoop ik dat we de wet nog kunnen stoppen.”

Steunt je omgeving je verzet?
Nicole: “Ja, maar ik voel me ook eenzaam. Vrienden zeggen dat ze achter mijn acties staan, maar zouden er zelf nooit aan deelnemen, uit angst voor de reacties van hun familie.” 

Emilia: “Ik voel me gesteund door mijn vrienden, maar ik weet niet hoe mijn familie er echt over denkt. Ik vermoed dat ze ook tegen de wet zijn, maar nooit actief zouden deelnemen aan protesten. Mijn opa zou dan weer woedend zijn als hij mijn overtuigingen kende – maar niemand durft het aan hem te vertellen.”

Wat kunnen mensen buiten Polen doen om jullie protest te steunen?

Nicole: “Je kunt ons helpen door brieven te schrijven naar de president, of door online en offline deel te nemen aan onze protesten. Teken zeker ook deze petitie.”

Emilia: “Praat erover met mensen uit je omgeving, vooral met mensen met Poolse roots. Ik hoop namelijk dat onze beweging in Polen nog veel groter wordt. Het is minder eng om je aan te sluiten bij een massale beweging, dan om in je eentje protestacties op te zetten. En denk in eigen land goed na als je zelf naar de stembus gaat. Verdedig en koester je reeds verworven rechten, want al lijken ze als in steen gebeiteld, ze kunnen helaas worden afgenomen.”

Foto’s: Protestactie in Katowice op 22 september. Fotografie Magdalena Pajda.