Mindfood

Move over Scandinavië, voor welzijnstrends kijken we nu naar Japan

Moet dat nou echt? Cool Japan

Move over Scandinavië, voor welzijnstrends kijken we nu naar Japan

Kwam tot voor kort nog elk succesvol lifestyle- en welzijnsboek uit Scandinavië, en in het bijzonder Denemarken, nu wenden uitgevers zich tot Japan voor levenswijsheid en gezondheidsadvies. Maar wat maakt nu eigenlijk dat een land het ineens heel goed doet op de wellness barometer?

Twee jaar geleden werden er meer dan een miljoen exemplaren van het boek ‘Hygge: de Deense kunst van het leven’ verkocht. Denemarken was nog nooit zo geliefd buiten Denemarken. Het boek van geluksonderzoeker Meik Wiking gaat over hoe wij niet-Scandinaviërs ‘Hygge’, een vorm van übergezelligheid die goed zou zijn voor lichaam en geest, in ons leven kunnen inbouwen. Na het succes van ‘Hygge’ doken uitgevers op de rest van het hoge Noorden. In ‘Lagom’, wordt de Zweedse kunst voor een beter leven uit de doeken gedaan. ‘Sisu’ laat ons kennismaken met ‘de Finse kunst om met kracht te leven’. Nog meer spin offs volgden, totdat de bron uitgeput leek te zijn.

Waarom Denemarken precies welzijnsland af is, is moeilijk te zeggen. Aan de Deense gezelligheid bleek een naar bijsmaakje van nationalisme en privilege te zitten, schreef ik al eens in deze reeks. Denen zijn met hun welvaart, verzorgingsstaat, gelukscijfers en populaire exportproducten misschien wel het meest geprivilegieerde volk ter wereld, en in het Hygge-boek laten ze dat onbeschaamd zien. Maar die welvaart wil de huidige Deense regering liefst alleen delen met wie zich zo Deens mogelijk gedraagt. Het meest opvallende voorbeeld hiervan is een nieuwe wet om kinderen uit bepaalde wijken van Kopenhagen, waar veel mensen met migratie-achtergrond wonen, vanaf hun eerste levensjaar 25 uur per week verplicht ‘Deense waarden’ bij te brengen via een lesprogramma. Andere Deense kinderen hoeven pas vanaf hun zesde verplicht onderwijs te volgen. Niet zo hyggelig, en het doet ook afbreuk aan het beeld van Denemarken als een land dat gelijkwaardigheid hoog in het vaandel heeft staan.

“Marie Kondo leert ons drastisch op te ruimen en alleen dat te behouden waar we echt waarde aan hechten.”

En dus werd het tijd voor nieuwe zelfhulpachtige boeken uit een andere windstreek. Afgaand op de zelfhulpboeken die de laatste maanden het populairst zijn, valt de eer Japan te beurt. Dat begon natuurlijk allemaal met de Japanse opruimgoere Marie Kondo, die naadloos aansluit bij de grotere trend van het minimalisme. De bestsellers van Marie Kondo tonen ons dat we kunnen ontsnappen aan de cyclus van belofte, aankoop en teleurstelling. Zij leert ons drastisch op te ruimen en alleen dat te behouden waar we echt waarde aan hechten.

Na de hitboeken van Marie Kondo volgde het boek ‘Shinrin Yoku’, over de Japanse kunst van het bosbaden. Dit boek speelt slim in op de wandeltrend en instrueert lezers om “op een bewuste manier door de natuur te wandelen, aan blaadjes te voelen, insecten te bekijken, en de geur van bloemen op te snuiven.” Het boek leert je hoe je dit Japans gebruik kunt inpassen in je dagelijks leven en zo je weerbaarheid, hormoonspiegel, zenuwstelsel, hartritme en zelfs je brein op peil te krijgen, aldus de uitgever.

De Japanse kunst van het ‘bosbaden’, oftewel op een bewuste manier door de natuur wandelen.

In navolging van Marie Kondo en Shinrin Yoku wordt nu een alomvattend Japans levenswijshedenboek uitgegeven, getiteld ‘Kintsugi’. Kintsugi zou lezers eveneens moeten begeleiden op weg naar een gezond lichaam en gelukkige geest. Voor wie zich afvraagt waar ‘kintsugi’ voor staat: wanneer serviesgoed breekt, worden in Japan de barsten gerepareerd en afgewerkt met goudpoeder, wat gouden lijnen oplevert. De Japanners geloven dat de gouden barsten een voorwerp nog mooier en kostbaarder maken. Dat noemen ze ‘kintsugi’. Volgens schrijfster Candice Kumai kun je deze techniek zien als een metafoor voor je leven: what doesn’t break you makes you stronger. Raap jezelf op na tegenslag en omarm je barsten. Naast Japanse tradities vind je in dit boek ook gezonde Japanse recepten.

Voor lifestyletips kijken we als het aan de uitgevers ligt nu dus niet langer naar het noorden, maar naar het oosten, en in het bijzonder naar Japan. Maar waarom is dat eigenlijk zo? De Nederlandse publieke omroep heeft net een reeks gelanceerd die Tokidoki heet en die een licht moet schijnen op Japan. De programmamakers verklaren de populariteit van Japan als volgt: “Het wordt tijd dat wij naar het Oosten kijken. Want op vrijwel alle gebieden loopt Japan voorop. Technologisch uiteraard: het was het eerste land met het mobiel internet, de eerste zorgrobot, en ooit de eerste contactlens. Technologie is hier geen randverschijnsel, maar zit vervlochten in de manier van leven.” En dat is niet alleen positief. We kennen Japan als het land waar mensen zich letterlijk doodwerken en waar jongeren zich in hun slaapkamer opsluiten om een volledig online leven te leiden. Juist omdat Japan als eerste de excessen van technologie meemaakte, is het ook het eerste land dat daar oplossingen voor moest formuleren. Het digital detox-stadium zijn de Japanners al lang gepaseerd.

‘Kintsugi’: wanneer serviesgoed breekt, worden in Japan de barsten gerepareerd en afgewerkt met goudpoeder.

Buiten dat landenhypes uitgevers en omroepen geen windeieren leggen (je maakt een goedlopende reeks over het land dat op dat moment populair is en hop, door naar het volgende beloofde land), heeft het hitland in kwestie ook baat bij een positief imago. Want dat is goed voor het toerisme en de export – al blijkt het lastig wetenschappelijk te meten hoe dat goede imago zich precies in inkomsten vertaalt. Toch is er een industrie die beweert dat een goed imago essentieel is voor de economie van een land en dat zij daar met slimme marketingcampagnes voor kunnen zorgen. Die industrie heet ‘nation branding’ en er gaat groot geld in om. Het eerste land dat volop inzette op nation branding middels onderzoek en marketingcampagnes is niet verwonderlijk een Scandinavisch land: Zweden.

Ook Japan is zich de laatste jaren meer gaan toeleggen op nation branding, met de ‘Cool Japan’- strategie die het in 2015 ontwikkelde. De aankomende Olympische Spelen in 2020 in Tokyo spelen een belangrijke rol binnen die strategie. De Spelen moeten de Japanse cultuur en het Japanse onderwijs meer bekendheid en aanzien geven wereldwijd. Volgens de Digital Country Index is Japan nu al het derde meest populaire land ter wereld, mede dankzij die ‘Cool Japan’-strategie.

“Oplossingen voor alles – van te veel spullen tot gebroken mensen. De Japanse nation branders zullen er blij mee zijn.”

De kern van de ‘Cool Japan’-strategie is om Japan neer te zetten als een land dat de oplossingen van de problemen van de wereld kan aanreiken, al dan niet middels technologie. En bewust of niet, dat is precies hoe ook de stroom Japanse welzijnsboeken worden gemarket: als boeken die een unieke, leuke en behapbare oplossing aanreiken voor algemene problemen. Van teveel spullen tot te weinig connectie met de natuur tot gebroken mensen. De Japanse nation branders zullen er blij mee zijn.

Moeten we nu met z’n allen meteen die Japanse zelfhulpboeken in huis halen en hopen dat ze onze problemen gaan oplossen? Ren niet te vlug naar de winkel. Marie Kondo zal je vertellen alle dekentjes en geurkaarsen die je in je Hygge-fase aanschafte weer weg te doen. En boswandelingen maken leerden we dankzij de Scandinavië-hype ook al. Tot zover niet veel nieuws onder de zon: maakten wijsheden uit Scandinavië je leven nog niet fantastisch, dan gaan die uit Japan dat waarschijnlijk ook niet doen.

Japan heeft heel wat meer exportproducten dan de kersenbloesem.

Toch is er binnen de Japanse tak van het genre wel een boek dat ik zou willen aanbevelen. Dat is het boek ‘The Courage to be Disliked’. Het doet een beetje denken aan ‘The Subtle Art of Not Giving A Fuck’, maar dan zonder de misogynie en bovendien goed onderbouwd. In dit boek geen zelfhulpdooddoeners, glutenvrije recepten, checklijstjes of meditatiespreuken. Wel een filosofische verhandeling over hoe je je kunt bevrijden van de verwachtingen van anderen en weloverwogen kunt kiezen wat het beste is voor jouw leven. In Japan werden er meer dan twee miljoen exemplaren van verkocht.

Wie het wil lezen, gaat het met de Engelse vertaling moeten doen. Wat juist dit Japanse zelfhulpboek is nog niet verschenen in het Nederlands – enkel en alleen om die reden hoop ik dat de Japan-hype in ons taalgebied toch wat langer aanhoudt.

In de reeks ‘Moet dat nou echt?’ houdt redactrice Selma welzijnstrends tegen het licht: van selfcare tot hygge tot de perfecte ochtendroutine. Wat zeggen deze trends over ons en wat heb je eraan?
Foto’s: Istock

Schrijf je reactie

1 reactie

Selma Franssen is freelance journalist en auteur van 'Vriendschap in tijden van eenzaamheid' (uitgeverij Houtekiet, 2019). Haar werk verscheen onder meer bij Charlie Magazine, OneWorld, De Morgen, De Standaard, The New Statesman, VPRO en Vice. Ze volgde het postgraduaat Internationale Onderzoeksjournalistiek, ontving een beurs van het Fonds Pascal Decroos voor haar werk en presenteert journalistieke lezingenreeks 'Moeilijke Dingen Makkelijk Uitgelegd'.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen