Online daten geeft meer mogelijkheden dan ooit om te daten met mensen die niet in je buurt wonen of die zich nog niet in je kennissenkring bevinden. Het brengt ook mensen dichterbij die er anders uitzien dan jijzelf. Maar opent de toegang tot diverse profielen de ogen van online daters, waarna ze ook echt hun harten openstellen voor interculturele liefde?
Er wordt soms gezegd dat online dating onzichtbare muren afbreekt. Een onderzoek dat in 2017 voor het eerst gepubliceerd werd, lijkt dat te bevestigen. Daarin beargumenteren de economen Josué Ortega en Philipp Hergovich dat onze maatschappij een stuk diverser is geworden dankzij de populariteit van onlinedatingplatformen. Ze brengen in kaart hoe tussen 1980 en 2015 het aantal huwelijken tussen mensen met verschillende huidskleuren steeg in de VS van 6 naar 17 procent.
“De bevindingen werden door media gretig overgenomen, die kopten dat online dating ons toleranter zou maken.”
Dating sites en apps zouden hebben bijgedragen aan de opvallende stijging in het aantal gemengde relaties en daardoor zelfs op lange termijn aan de basis liggen van veranderingen in ons DNA. Ortega en Hergovich onderbouwen hun stelling door erop te wijzen dat bepaalde groeipieken in interculturele relaties zich bevinden rond periodes dat online dating ontstond (rond 1995), toen dating websites aan populariteit wonnen (2004) en toen Tinder stilaan de wereld veroverde (2014). Natuurlijk zijn veel samenlevingen dankzij globalisering vandaag hoe dan ook veel diverser dan enkele decennia geleden, maar volgens de onderzoekers zijn die demografische wijzigingen alleen zeker niet voldoende om de stijging in het aantal gemengde huwelijken te verklaren.
De bevindingen van dit onderzoek werden door media gretig overgenomen, die kopten dat online dating ons toleranter zou maken. Maar wil dit inderdaad zeggen dat dating apps ervoor zorgen dat online daters toleranter worden? Dat de toegang tot diverse profielen hen de ogen kan openen en dat ze hun harten openstellen voor iemand met een andere huidskleur dan hun eigen? Of betekent dit vooral dat mensen die sowieso al openstaan voor of interesse hebben in gemengde relaties, nu een platform hebben waar ze dat makkelijker kunnen vinden?
Homophily en verdoken racisme
Ik besloot dat uit te zoeken. Als ik me verdiep in het wetenschappelijk onderzoek dat onze partnerkeuze op online dating websites en apps onder de loep neemt, lijkt dat weinig ondersteuning te bieden aan de hypothese dat online dating ons toleranter maakt. In 2005 onderzochten communicatiewetenschappers Andrew Fiore en Judith Donath het fenomeen homophily, de neiging die we hebben om een partner te zoeken die op ons lijkt wat betreft leeftijd, huidskleur, religie, levensstijl en opleidingsniveau. De onderzoekers bestudeerden 65.000 online dating profielen en vonden dat online daters inderdaad meer geneigd zijn om andere gebruikers te contacteren die op hen lijken.
“Als het gaat om andere kenmerken zoals huidskleur, etniciteit en opleiding, zoeken daters vooral iemand die op hen lijkt.”
Ook andere studies bevestigen dat wanneer het gaat om fysieke aantrekkelijkheid en inkomen, mensen vooral kiezen voor de meest aantrekkelijke kandidaten, maar als het gaat om andere kenmerken zoals huidskleur, etniciteit en opleiding, daters vooral op zoek gaan naar iemand die op hen lijkt. Het is dan ook niet verrassend dat er dating apps worden ontwikkeld die gelijkgestemde mensen samen willen brengen. Denk bijvoorbeeld aan ‘Minder’, dat zichzelf verkoopt als the place for awesome Muslims to meet, ‘Hater’ om iemand te vinden die dezelfde dingen haat, of ‘Trump Singles’ dat als voornaamste doel making dating great again heeft (en dus graag Trump-kiezers samenbrengt).
Christian Rudder, de oprichter van online datingplatform OKCupid, analyseerde data van OKCupid gebruikers en vatte dit samen in zijn boek ‘Dataclysm’. Hij legt uit dat de website mensen koppelt op basis van een ‘match percentage’, een algoritme dat bepaalt hoe goed mensen het kunnen vinden met elkaar op basis van vragen die ze op voorhand beantwoordden. Hij benadrukt dat dit algoritme niet in kaart brengt hoe iemand eruit ziet en dat matching dus enkel gebeurt op basis van waar mensen in geloven, wat ze nodig hebben, wat ze willen, en zelfs wat ze grappig vinden. In theorie zouden de vier grootste raciale groepen op OKCupid – Aziaten, zwarte mensen, Latino’s en blanke mensen – even vaak met elkaar moeten matchen, omdat huidskleur veel minder invloed heeft op het match percentage dat het algoritme toekent dan religie, politieke voorkeur of opleidingsniveau. Maar zodra gebruikers zelf beginnen te selecteren in de matches die ze voorgeschoteld krijgen, verandert alles, merkt Rudder op.
“Mannen hebben de neiging om vrouwen die dezelfde huidskleur hebben als zijzelf aantrekkelijk te vinden.”
Hij vatte in een tabel de gemiddelde scores samen die mannen aan vrouwen geven op OKCupid (een getal tussen 1, helemaal niet aantrekkelijk, en 5, heel aantrekkelijk) en voegde ook een versie toe waarin de genormaliseerde scores die mannen aan vrouwen geven gepresenteerd wordt. Die genormaliseerde score is met andere woorden een percentage dat uitdrukt in hoeverre de score verschilt van het gemiddelde in elke rij.
Om met een voorbeeld te illustreren: Aziatische mannen geven Aziatische vrouwen een gemiddelde score van 3.16, dit is 18% aantrekkelijker dan dat ze een vrouw gemiddeld geven. Aziatische mannen geven zwarte vrouwen daarentegen een gemiddelde score van 1.97, wat wil zeggen dat ze zwarte vrouwen 27% minder aantrekkelijk vinden dan de gemiddelde vrouw. Samengevat is het patroon dat we in de tabel zien vrij duidelijk, schrijft Rudder. “Mannen hebben de neiging om vrouwen die dezelfde huidskleur hebben als zijzelf aantrekkelijk te vinden. Nog opvallender is dat ze zwarte vrouwen over het algemeen niet aantrekkelijk vinden.” Volgens Rudder ligt dit patroon ook in lijn met de data over naar welke vrouwen de mannen uiteindelijk een bericht sturen.
Het doet me denken aan gelijkaardig observaties van sociologe Lisa Wade in haar boek ‘American Hookup’. Ook hier bleek dat zwarte vrouwen en Aziatische mannen minder succesvol waren in het vinden van casual sekspartners. Onderzoeker George Yancey vroeg zich af hoe het komt dat zwarte Amerikanen het beduidend slechter lijken te doen op de datingmarkt. Zijn data komen overeen met het patroon dat Rudder ontdekte bij Amerikaanse daters: Zwarte Amerikanen zijn minder geneigd om iemand met een andere huidskleur te daten, zeker wanneer het om blanke Amerikanen gaat, vergeleken met Latinos en Aziaten.
“Kwalitatieve studies vonden dat zwarte Amerikanen het moeilijk vinden om blanke Amerikanen te vertrouwen.”
Dat zien we ook terug in de tabel van Rudder, waarin zwarte mannen blanke vrouwen 4% minder aantrekkelijk vinden dan het gemiddelde, terwijl ze Aziatische vrouwen 2% en Latina’s 3% aantrekkelijker vinden dan de gemiddelde vrouw. Socioloog George Yancey verklaart zijn bevindingen aan de hand van de theorie van African American alienation: Zwarte Amerikanen zijn over het algemeen minder bereid om te daten met mensen met een andere huidskleur en zijn het minst bereid om te daten met blanke mensen.
Hij haalt enkele kwalitatieve studies aan die vonden dat zwarte Amerikanen het moeilijk vinden om blanke Amerikanen te vertrouwen en daardoor ook meer schrik hebben om een relatie met hen aan te gaan. Vooral zwarte vrouwen in zijn steekproef gaven aan veel weerstand te voelen bij het aangaan van gemengde relaties. Zo zouden bijvoorbeeld zwarte vrouwen significant minder interesse tonen in een relatie met een blanke man, vergeleken met blanke mannen die interesse tonen in een relatie met een zwarte vrouw.
Een onbewust proces?
Wil dit dan zeggen dat de gebruikers van OKCupid racistisch zijn, vroeg Christian Rudder zich af. Één van de vragen die OKCupid gebruikers beantwoorden wanneer ze een account aanmaken, checkt of zij zouden daten met iemand die een zeer negatief vooroordeel heeft tegenover een bepaald ras: Would you consider dating someone who has vocalized a strong negative bias toward a certain race of people? Hierop antwoordde 84% van de gebruikers ‘nee’. Vooroordelen op basis van huidskleur keuren ze bij andere mensen dus af. Zou het kunnen dat het hier om een onbewust proces gaat? Eentje waarin de meeste mensen ervan overtuigd zijn dat ze zelf geen raciale voorkeuren hebben, maar in de praktijk dan toch kiezen voor een partner met dezelfde huidskleur?
“Wanneer ik België en Nederland mensen interview over hun ervaringen met dating apps, zeggen de meesten niet echt te letten op huidskleur.”
Wanneer ik België en Nederland rondreis om mensen te interviewen over hun ervaringen met dating apps, vertellen de meeste deelnemers me dat ze niet echt letten op huidskleur of etnische achtergrond wanneer ze swipen. Sommigen twijfelen even en geven het dan voorzichtig toe. Of soms hebben ze het gewoon niet door. Sylvie (35) vertelde me bijvoorbeeld dat dat voor haar echt niet uitmaakt. Ik knik, want ze had ook best een diverse vriendenkring. Diezelfde avond stuurt ze me een e-mail, dat ze aan het swipen was en dat ze eigenlijk toch naar links swipet bij mannen uit India. “Met namen zoals Rashid,” voegt ze eraan toe.
Anderen willen dan weer graag benadrukken hoe spannend ze het vinden om eens met iemand op date te gaan die een heel andere culturele achtergrond of huidskleur heeft. Dit is een reden waarom een klein deel van de gebruikers een dating app vooral gebruikt tijdens het reizen. Dit reismotief lijkt vooral te leiden tot afspraakjes waar one-night stands, casual seksuele relaties en vriendschappen uit voortvloeien, maar resulteert minder vaak in langdurige liefdesrelaties.
Fetish
Helaas kunnen dating apps ook mensen van dienst zijn die juist gebrand zijn op het ontmoeten van iemand – wie dan ook – om eens iets ‘anders’ te proberen. Wanneer seks hebben met iemand met een andere huidskleur bijvoorbeeld iets voor op je bucketlijst is, of wanneer je je laat leiden door stereotypen zoals ‘de groot geschapen zwarte man’ of ‘de onderdanige Aziatische vrouw’, in plaats van oprecht geïnteresseerd te zijn in de persoon met wie je contact hebt.
Lillian krijgt regelmatig creepy berichten van mannen die ‘het wel eens met een Aziatische willen doen’.
Ik interviewde een Nederlandse vrouw met Aziatische roots die het regelmatig meemaakte en zich enorm ergerde aan de seksueel getinte berichten die ze ontving van mannen die het wel eens graag met een Aziatische vrouw wilden doen. Lillian maakte in 2017 zelfs een instagramaccount aan om te illustreren hoe creepy sommige van die berichten wel niet kunnen zijn.
“We kunnen niet echt concluderen dat dating apps in sé ervoor zorgen dat mensen vaker daten met iemand met een andere huidskleur dan zijzelf.”
Op een conferentie in de VS zat ik in een sessie waar een onderzoek voorgesteld werd dat data van een online dating website had geanalyseerd. De onderzoekers toonden aan dat mannen blijkbaar de risk-takers zijn in de online wereld, ze durven vaker een berichtje te sturen waarbij ze niet enkel iemand kiezen die een stuk aantrekkelijker is maar ook nog eens een stuk jonger. Opvallend is dat het hier ook vooral de blanke mannen zijn die meer diversiteit vertonen in hun online dating-gedrag. Het blijkt dus met andere woorden dat vooral die blanke mannen hun stoute schoenen durven aantrekken om vrouwen met een andere huidskleur en etniciteit aan te spreken en te verleiden. Een alternatieve verklaring zou kunnen zijn dat er meer fetish verhalen de ronde doen bij deze blanke groep en dat ze meer interesse hebben om een “interraciaal” avontuur te beleven.
Ook al is er misschien een grond van waarheid in het onderzoek van Ortega en Hergovich, toch kunnen we daaruit niet echt besluiten dat die dating apps in sé ervoor zorgen dat mensen vaker daten met iemand met een andere huidskleur dan zijzelf. Het blijkt dat mensen zelfs onbewust nog steeds een voorkeur hebben voor mensen die op hen lijken en dat als ze buiten de lijntjes durven kleuren, dat dan vooral toch weggelegd is voor blanke mannen. Hoewel – zegt de wetenschapper in mijzelf met strenge stem – de meeste van deze onderzoeken werden in de VS uitgevoerd, misschien is er in Vlaanderen wel een heel andere tendens aan de gang. Maar om daarover uitspraken te doen hebben we toch eerst meer onderzoek nodig!
Schrijf je reactie