Relaties Anno Nu

Wat non-monogamie ons over relaties leert

Wat non-monogamie ons over relaties leert

Het is de meest opvallende demografische ontwikkeling van de afgelopen decennia: we brengen steeds meer jaren door buiten een traditioneel gezinsverband. Dat geldt ook voor redactrice Selma, die 29 is en single. Ze denkt graag na over hoe we invulling zijn gaan geven aan onze relaties ten opzichte van vorige generaties. In de reeks Relaties Anno Nu brengt ze de meest interessante veranderingen in kaart.

“There are people for whom there is only one sun in the sky of darkness, and there are those who live in a night filled with stars.” Het is de openingszin van een roman die Rebecca Solnit ooit van plan was te schrijven. Het kan ook zomaar het begin van een artikel over non-monogamie zijn. Want is toewijding aan een stralende zon een absolute voorwaarde voor een goede relatie? Of kun je ook een gelukkig liefdesleven hebben als je een hemel vol sterren navigeert?

Toen ik begon aan deze reeks, vroeg ik aan de Charlie-lezers welk onderwerp ik zeker moest onderzoeken. De meeste mailtjes die ik kreeg gingen over monogamie. Ook het monogamie-onderzoek dat Charlie samen met Het Nieuwsblad Magazine doet, levert heel wat reacties op. Dat is niet zo verwonderlijk. Doordat onze levensverwachting toegenomen is (en ‘tot de dood ons scheidt’ aanzienlijk langer duurt dan 100 jaar geleden), anticonceptie ons controle geeft over onze vruchtbaarheid en we vaker uit elkaar gaan dan ooit tevoren, neemt de interesse voor non-monogame relatievormen toe. Jarenlang trouw blijven aan dezelfde partner kan even moeilijk zijn als je partner(s) de vrijheid geven om intiem te zijn met anderen. Het eerste zien we als norm en ideaal, maar dat geldt niet voor alle tijden en culturen. Wie zegt dat dit niet nog eens kan veranderen?

Monogamie als spectrum

Hoewel monogamie in onze maatschappij als norm wordt gezien, is er een heel speelveld tussen die ene zon en een volle sterrenhemel. Net als geaardheid en gender, zou je monogamie kunnen zien als een spectrum. Niet iedereen voelt zich man of vrouw, onze aantrekking tot een bepaald geslacht kan fluctueren en op dezelfde manier kunnen we ons op een heel spectrum tussen strikt monogaam en polyamoreus bevinden.

“Relaties zijn zo persoonlijk, wat voor de een werkt hoeft niet voor de ander te werken.”

Voordat we het over dat spectrum hebben, even een paar misverstanden uit de weg. Ten eerste is non-monogamie niet hetzelfde als vreemdgaan. Het betekent juist dat alle partijen in een relatie op de hoogte zijn van het non-monogame aspect, en dat ze samen afspraken maken over wat er wel en niet is toegestaan. Het is ook niet hetzelfde als met zoveel mogelijk mensen naar bed gaan. Er zijn allerlei drijfveren om andere relatiemodellen uit te proberen. Voor Jos (35, echte naam bekend bij de redactie) biedt non-monogamie bijvoorbeeld een alternatief voor seriële monogamie, oftewel verliefd worden, een relatie beginnen, uit elkaar gaan en dan weer opnieuw beginnen: “Totdat een vriendin me een boek over non-monogamie gaf, had ik er nooit bij stilgestaan dat je met iemand kon samenzijn zonder je te conformeren aan de heersende relationele normen. Ik had al veel ongelukkige relaties, waaronder die van vrienden en mijn ouders, te lang zien duren en stuklopen. In dit boek vond ik handvatten om een relatie wel te laten slagen, door verlangens bespreekbaar te maken. Ik wil een langdurige, liefdevolle relatie. Ik zie het als een goede investering om ervoor te zorgen dat beide partners hun verlangens vervuld zien.”

Tineke (28) was altijd al gefascineerd door andere culturen en tijden waarin monogamie niet de norm is of was: “Ik reis veel en ontmoet daardoor allerlei mensen, ook mensen met open relaties. Die relaties leken mij heel harmonieus en verbonden. Ik begon met vrienden over alternatieve relatievormen te praten. Ik merkte dat nog niemand van ons daar ervaring mee had, omdat er zo’n taboe op rust. We hadden wel allemaal onze bedenkingen bij monogamie. Ik vind het jammer dat er verwacht wordt dat iedereen zich aan die norm conformeert. Relaties zijn zo persoonlijk, wat voor de een werkt hoeft niet voor de ander te werken.”

Een klein overzicht van relationele creativiteit

Wie een paar boeken en blogs over alternatieven voor monogamie leest, ontdekt al snel dat er een heel scala aan opties bestaat. Daarbij hoort een belangrijke disclaimer: don’t get hung up on the labels. Want wie monogamie loslaat, laat ook het bekende script los. Dat betekent dat er heel wat nagedacht en gepraat wordt over hoe je je non-monogame relaties inricht. Zo komen non-monogamisten vaak uit op een relatiemodel dat ze zelf bedacht hebben, wat ze later weer aanpassen aan hun ervaringen. Zoveel mensen, zoveel vormen dus.

Misschien de bekendste non-monogame relatievorm is de open relatie, waarbij een koppel erotische contacten met anderen toestaat. Seks wordt hierbij los gezien van liefde en mag buiten de relatie gezocht worden, terwijl liefde enkel voorbehouden is aan de vaste partner. Drijfveren achter deze relatievorm kunnen zijn dat de partners allebei andere fantasieën willen uittesten, of seks willen hebben met iemand van een ander geslacht dan de vaste partner. Niet te verwarren met ‘swingen’, waarbij twee of meer paren voor korte tijd en onder duidelijk geformuleerde voorwaarden van partner wisselen. Ook swingers zijn meestal emotioneel monogaam, maar seksueel non-monogaam. Swingers vormen bovendien een soort subcultuur, met eigen clubs en gedragsregels.

“In plaats van alle relationele verwachtingen bij één persoon te leggen, verdelen polyamoristen die over meerdere mensen.”

Dan zijn er de polyamoristen. Ook dit is een diverse groep, maar wat hen onderscheidt van bijvoorbeeld swingers, is dat ze meerdere relaties hebben die niet enkel om seks draaien, maar ook om liefde, vriendschap en vertrouwen. Polyamoristen verwerpen de verwachting dat één partner kan voorzien in al hun seksuele, sociale, emotionele en intellectuele behoeftes. Met andere woorden: in plaats van alle relationele verwachtingen bij één persoon te leggen, verdelen ze die over meerdere mensen, zoals we dat bij bijvoorbeeld vriendschappen heel normaal vinden.

Sommige polyamoristen hebben meer dan één primaire relatie. Soms betekent dit dat ze een multipartnerrelatie hebben waarbij alle betrokkenen relaties met elkaar hebben. Die relaties zijn niet per se seksueel, maar iedereen heeft een sterke relationele verbintenis met elkaar. Dat wordt ook wel polyfideliteit genoemd: een groep mensen die elkaar als een soort polyfamilie ziet. Soms worden woning, bezit en de opvoeding van kinderen gedeeld.

Polyamoristen delen echter lang niet altijd hun partners. Ook heeft niet elke polyamorist enkel primaire partners. Sommigen hebben naast een of meerdere primaire partners ook secundaire partners, waarmee ze bijvoorbeeld geen huishouden, maar wel andere ervaringen delen. Een secundaire relatie geeft de mogelijkheid om iemand toch in je leven te hebben, ook al wil je met die persoon geen primaire relatie.

Tot slot zijn er nog mensen die zich ‘solo-poly’ noem. Zij hebben geen primaire relatie, maar zijn wel toegewijd aan polyamorie en hebben een of meerdere secundaire relaties. Soms komt een andere relatie op de eerste plek in hun leven: die met werk, kunst of vriendengroep bijvoorbeeld. Tineke noemt zichzelf meestal happy single, maar eigenlijk vindt ze dat solo-poly de lading beter dekt: “Doordat ik veel reis is het hebben van een vaste relatie niet zo gemakkelijk. In deze fase van mijn leven is reizen mijn primaire relatie, en daar moet iedereen voor wijken (lacht). Maar ik geloof wel in non-monogamie en heb af en toe secundaire relaties.”

Niet alle polyamoristen maken overigens een hiërarchisch onderscheid tussen hun relaties. Bij niet-hiërarchische polyamorie wordt elke relatie als anders en uniek gezien, zonder een van die relaties als primair en belangrijker te beschouwen dan de andere.

“De relatie met mijn vriendin is voor ons allebei prioritair, maar we geven elkaar wel de ruimte om op ontdekking te gaan.”

Voor al deze relaties geldt dat er allerlei combinaties mogelijk zijn. Sommigen kiezen ervoor een relatie tijdelijk te ‘openen’. In andere relaties houdt enkel een van beide partners er andere relaties op na, met medeweten en toestemming van de andere partner. Jos vindt bijvoorbeeld dat bovenstaande labels niet echt van toepassing zijn op zijn relatie: “Ik zie mijn huidige relatie eerder als ‘monogam-ish’, dat is de Engelse term die wordt gehanteerd door Dan Savage (host van de podcast Savage Lovecast, die regelmatig polyamorie bespreekt, nvdr.). De relatie met mijn vriendin is voor ons allebei prioritair, maar we geven elkaar wel de ruimte om op ontdekking te gaan, zolang de band die we met elkaar hebben daar sterk genoeg voor is en we eerlijk zijn tegen elkaar en onszelf. Deze relatievorm dwingt me om stil te staan bij wat ik wil en wat er nodig is om dat op een eerlijke manier te bereiken. Het geeft me meer inzicht in mijn partner en het soort relatie waarin ik me prettig voel.”

Wat we van non-monogame relaties kunnen leren

Polyamorie is misschien niet geschikt voor iedereen, maar de ervaringen van mensen die hun relaties op deze manier vormgeven, kunnen ons helpen om heersende opvattingen met een frisse blik te bekijken. Bijvoorbeeld hoe we omgaan met jaloezie. Tineke: “Jaloezie zit zo ingebakken in onze cultuur dat het moeilijk is om die emotie te overwinnen. De afgelopen jaren heb ik veel nagedacht over wie ik ben en wat ik wil, waardoor mijn zelfvertrouwen gegroeid is. Dat maakt het gemakkelijker om anderen in mijn relaties toe te laten. Natuurlijk heb ik soms nog last van jaloezie, maar ik heb geleerd om blij te zijn als een partner iemand ontmoet die tof is, in plaats van dat direct op mijzelf te betrekken. Alle connecties zijn verschillend en het heeft geen nut die met elkaar te vergelijken. Dat andere mensen ook tof zijn, betekent niet dat ik ineens minder tof ben. Op die manier met jaloezie omgaan is niet voor iedereen weggelegd, maar het kan wel een ander perspectief bieden.”

“Dat andere mensen ook tof zijn, betekent niet dat ik ineens minder tof ben.”

Daarnaast legt polyamorie iets bloot waar veel mensen binnen relaties mee worstelen: het is niet altijd realistisch om te verwachten dat één persoon alle rollen in je leven vervult. We verwachten van onze partner dat die ons beste maatje, therapeut, huishouder, co-ouder en minnaar is. Binnen polyamoreuze relaties worden deze verwachtingen over meerdere mensen verdeeld, wat minder druk legt op de individuele relaties. Ook als je een monogame relatie hebt, blijft het daarom belangrijk andere banden in je leven voldoende aandacht te schenken. Het is best oké om je voorliefde voor verre reizen met vrienden te delen in plaats van met je partner die liever thuisblijft. Of om ook eens je hart uit te storten bij je broer, want moet je partner je echt ten alle tijden begrijpen?

In non-monogame relaties waarbij meerdere mensen voor elkaar kiezen, ontwikkelen de partners methodes om samen consensus te vinden. De manier waarop er binnen succesvolle non-monogame relaties afspraken worden gemaakt over hoe iedereen met elkaar omgaat, kan leerzaam zijn voor wie bijvoorbeeld na een scheiding noodgedwongen moet dealen met een samengestelde familie waarin nieuwe partners en co-ouders een rol gaan spelen.

“Het is realistischer om singles te zien als mensen met secundaire partners, seksuele contacten en waardevolle vriendschappen.”

Tot slot biedt het concept van solo-polyamorie een bredere kijk op de levens van de groeiende groep singles. Volgens het Federaal Planbureau zal tegen 2060 de helft van de Belgen single zijn. Aan dat label kleeft nog altijd het idee dat iemand ‘alleen’ (of erger: eenzaam) is, terwijl het waarschijnlijk realistischer is om singles te zien als mensen die secundaire partners, losse seksuele contacten en waardevolle vriendschappen in hun leven hebben. Ik weet niet of singles zichzelf in 2060 als ‘solo-poly’ gaan omschrijven, maar ik vermoed wel dat ons begrip van de levens van singles gaat veranderen, en dat de solo-poly-pioniers daarbij als voorbeeld kunnen dienen.

Misschien wel het belangrijkste dat non-monogame relaties laten zien is dat wijzelf, en dus ook onze relaties, voortdurend evolueren. Tineke: “Ik hecht erg aan mijn vrijheid en wil niet mijn hele leven dezelfde partner hebben, maar hoe ouder ik word, hoe meer behoefte ik voel om een primaire partner te hebben. Non-monogamie is een eindeloze conversatie: afhankelijk van waar jij en je partner(s) staan, kan je relatiemodel steeds veranderen.” In monogame relaties wordt er nogal eens gewacht met het bespreken van verlangens en grenzen totdat een verlangen genegeerd of een grens overschreden is. Elke relatie als een ‘eindeloze conversatie’ zien, is misschien zo gek nog niet.

Lees de hele reeks Relaties Anno Nu hier
Dit artikel kwam tot stand met steun van een projectsubsidie Mediabeleid van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, Afdeling Cultuur en Media.

Schrijf je reactie

4 reacties
  • Griet says:

    Wanneer je kinderen wilt of hebt is het natuurlijk moeilijker om te experimenteren met andere vormen van relaties. Je kan zelf wel naar vanalles op zoek zijn maar die sterke basis voor jouw kind(eren) laat je niet los omdat je zelf de behoefte hebt aan zaken die niet binnen een monogame relatie passen.

    • Irma says:

      Waarom denk je dat het onmogelijk is om kinderen een stabiele basis te geven wanneer je bijvoorbeeld polyamoreus bent?

  • Charlotte says:

    Eén enkele pietluttige, petieterige muggenzifterige opmerking/reactie/correctie.
    Dan Savage is niet de host van This American Life, dat is Ira Glass. Hij maakt wel vaak reportages voor This American Life, maar zijn eigen podcast heet Savage Lovecast, gebaseerd op zijn column Savage Love. Einde dienstmededeling. 🙂

Selma Franssen is freelance journalist en auteur van 'Vriendschap in tijden van eenzaamheid' (uitgeverij Houtekiet, 2019). Haar werk verscheen onder meer bij Charlie Magazine, OneWorld, De Morgen, De Standaard, The New Statesman, VPRO en Vice. Ze volgde het postgraduaat Internationale Onderzoeksjournalistiek, ontving een beurs van het Fonds Pascal Decroos voor haar werk en presenteert journalistieke lezingenreeks 'Moeilijke Dingen Makkelijk Uitgelegd'.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen