Lisette Ma Neza is slam poetry artiest en filmstudent in Brussel. Ze is net 21 geworden, maar ze heeft al een reeks indrukwekkende prestaties op haar lijstje staan. Van Belgium’s Got Talent tot het WK Poetry Slam tot het uitgeven van haar eigen boeken. Zij deed het allemaal.
Ik ontmoette Lisette op haar kot in Brussel. Het hele gebouw ademde kunst, net als zij. Momenteel werkt ze, naast haar slam poetry performances, ook aan een documentaire die zich focust op slam, vrouwelijkheid en revolutie. Woordkunst maakt duidelijk een groot deel uit van haar leven.
Hoe is die passie voor woorden ontstaan?
Lisette Ma Neza: “Ik vond het als kind al heel leuk om met taal bezig te zijn. Tijdens de taalles in de basisschool verhaaltjes schrijven, vond ik geweldig. Mijn vader vertelde voor het slapengaan ook altijd verhaaltjes in het Rwandees. Dat vond ik echt fantastisch. Als hij dat niet deed, kon ik niet slapen. Daarnaast ben ik ook enorm geïnteresseerd in allerlei kunstvormen. Ik was van kleins af aan al door veel dingen gefascineerd.”
Wanneer ben je dan echt met slam begonnen?
“Ongeveer twee jaar geleden. Ik ben toen naar Brussel verhuisd, waar ik meedeed aan de Kunstbende. Bij de Kunstbende nemen jongeren deel aan een wedstrijd waar ze hun creatief talent tentoonstellen. Toen dat voorbij was, vroeg ik mij af wat de volgende stap was. Ik merkte dat er tijdens slamavonden veel met poëzie werd gewerkt. Vanaf toen ben ik wat ik deed ook slammen gaan noemen.”
Hoeveel betekent slam poetry of spoken word voor jou?
“Het betekent enorm veel voor mij. Lezen en woordkunst is iets waar ik van jongs af aan mee bezig ben geweest. Ik maakte ook vaak liedjes van mijn teksten. Spoken word is wel het ding dat mij net iets verder heeft gebracht. Ik kan nu bepaalde delen van de wereld zien. Daarnaast kan ik ook nieuwe dingen uitproberen en manieren vinden waarop ik het publiek kan raken. Dat is de kers op de taart.”
“Als ik schrijf, hou ik niet altijd rekening met mijn publiek of hun reactie. Er zijn wel wat teksten die voor altijd voor mezelf zullen blijven.”
En welke thema’s haal je dan in je slams aan?
“Het zijn altijd thema’s die met mij te maken hebben of dingen die ik rond mij zie of hoor. Eén van mijn eerste stukken was deels een lied en deels een slam. Het ging over iemand die ik hier in Brussel had ontmoet. Hij was net gevlucht uit Dubai. Ik heb dan zijn levensverhaal in mijn tekst verwerkt.
Ik heb ook iets over #MeToo geschreven toen ik al die reacties op Facebook zag verschijnen. Het gaat dus echt over dingen uit mijn directe omgeving of mijn persoonlijk leven. Als ik schrijf, ben ik ook niet echt gefocust op het publiek of hun reactie. Ik schrijf gewoon. Ik denk wel dat ik ook een redelijk aantal teksten schrijf die voor altijd voor mezelf zullen blijven.”
Foto: Saskia Vanderstichele
Zou je jouw teksten activistisch noemen?
“Ik krijg heel vaak te horen dat mijn teksten enorm activistisch of maatschappijkritisch zijn. Toch zijn het gewoon dingen die ikzelf of mijn omgeving meemaken of voelen. Ik snap wel dat mijn teksten in zekere zin maatschappijkritisch zijn, maar het is niet mijn bedoeling om mensen de les te spellen.
Als ik op een podium kom, heb ik niet het gevoel dat ik daar eens iets ga zeggen over de maatschappij. De boodschap is meer: dit is wie ik ben en op een bepaalde manier heeft dat met de maatschappij te maken.”
“Het is zo mooi om mijn eigen realiteit of die van iemand anders te laten zien aan zij die een totaal ander wereldbeeld hebben.”
Welke invloed kunnen die slams dan hebben?
“Na elk optreden komen er wel een aantal mensen met mij praten. Ik vind dat het meest interessant wanneer het mensen zijn die een totaal ander leven leiden dan ik. Ze vertellen me dan dat ze nog nooit iets gelijkaardigs hebben meegemaakt, maar dat ze het wel helemaal voelden.
Dat is ergens ook de reden waarom ik dit wil doen. Als ik bijvoorbeeld een verhaal van iemand anders vertel, dat mij heeft geraakt, kan dat andere mensen ook heel erg raken. Het is zo mooi om mijn eigen realiteit of die van iemand anders te laten zien aan iemand die een totaal ander wereldbeeld heeft. Als ze zich er dan toch op een bepaalde manier in kunnen herkennen, vind ik dat geweldig.”
Ben je een rolmodel?
“Het is wel al eens voorgevallen dat mensen naar mij toe kwamen om te zeggen dat ik hun rolmodel ben. Ik vind dat een enorm zware titel om te dragen. Daarom zeg ik ook dat niet ik als persoon, maar wel mijn poëzie die rol kan invullen.”
“Rolmodel is een enorm zware titel om te dragen. Niet ik als persoon, maar wel mijn poëzie kan die rol invullen.”
Je hebt zowel aan het BK, EK als WK Poetry Slam kunnen deelnemen. Hoe was dat?
“Ik had geen idee dat het zo zou lopen. Het was al super toen ik de voorronde van het BK won. Daarna, tijdens de finale van het BK, had ik het gevoel dat iedereen had kunnen winnen. Alle kandidaten waren zo goed.
Soms denk ik dat het toevallig was. Er moest ergens iets gebeuren waardoor het balletje aan het rollen ging. Maar ik heb gewonnen met 0.1 punt verschil van Giovanni, die op de tweede plaats stond. Het had dus net zo goed hem kunnen zijn geweest.”
Je hebt onlangs ook opgetreden op een poetry festival in Brazilië. Merkte je daar dat het nieuwe regime invloed had op de sfeer?
“Meestal is kunst op één of andere manier wel een reflectie van de maatschappij of een situatie waar mensen zich in bevinden. Ik merkte wel dat ze het heel erg moeilijk hadden. Ze hadden elkaar hard nodig. De nieuwe president was ook pas bekend gemaakt. Je voelde op het festival dan ook de zwaarte die ze in hun hele land voelen. Je merkt dat als dingen moeilijker gaan, de poëten ook zwaardere teksten schrijven.”
Is het niet moeilijk om jezelf bloot te geven op een podium, waar ter wereld je ook optreedt?
“Dat hangt af van het publiek. Soms is het lastiger dan anders. In Brazilië had ik bijvoorbeeld echt een publiek dat een band voelde met mijn poëzie. Sommige meisjes kwamen na mijn optreden echt huilend naar mij toe.
Er waren ook jongens die zeiden: “Dankzij jou besef ik dat ik niet de enige ben en dat ze zich aan de andere kant van de wereld net zo voelen als ik.” Dat was echt prachtig. Toch vond ik het zelfs daar soms lastig om een gedicht te brengen. Maar doordat ik weet dat er misschien iemand in de zaal zit voor wie het net zoveel betekent als voor mij, doe ik het toch.”
In Brazilië heb je ook een stukje gefilmd voor je nieuwe documentaire. Kan je vertellen waar die over zal gaan?
“Voor dit schooljaar ben ik bezig met een documentaire over poëzie en de relatie tussen poëzie en politiek. Ik wil zien hoe dat samenkomt en in welke mate dat revolutionair kan zijn. Ik focus mij daarbij vooral ook op vrouwen, de geschiedenis en hoe het nu met slam poetry wordt gedaan. Het is nog niet volledig uitgewerkt, maar thema’s die er sowieso in zullen voorkomen, zijn slam poetry, vrijheid, vrouwelijkheid en revolutie.”
“We moeten veel meer naar elkaar luisteren. Je leert zo enorm veel bij door gewoon te luisteren naar iemands verhaal of poëzie.”
Als we even voortgaan op revolutie: wat moet er volgens jou zeker beter in onze maatschappij?
“Ik denk dat mensen vooral meer naar elkaar moeten luisteren. Dat is iets dat ik echt heb geleerd via slam poetry. Op slamavonden zoals bijvoorbeeld bij Mama’s Open Mic, komen er zoveel verschillende mensen samen waar je niet per se gewoon op straat een praatje mee zou slaan. Wanneer je dan daar bent, hoor je zoveel verschillende realiteiten en perspectieven.
Je leert zo enorm veel bij door gewoon te luisteren naar iemands verhaal of poëzie. Dat is uiteindelijk wat we op grotere schaal nodig hebben. We moeten gewoon praten met elkaar en niet discussiëren. We moeten luisteren en elkaar leren begrijpen.”
Welke toekomstperspectieven zie je voor jezelf in beeld komen?
“Ik ben iemand die alles altijd wil plannen, maar ik heb ondertussen ook geleerd dat je nooit kan weten wat er allemaal op je pad ligt. Ik hoop dat ik sowieso met de kunst die ik maak de wereld kan rondreizen. Ik hoop dat dit een combinatie kan zijn van alles wat ik doe: muziek, poëzie en film. En tijdens mijn reizen wil ik niet enkel van landen gaan nemen maar ook, wat ik heb, aan de landen geven.”
Schrijf je reactie