“De regel van drieën? Maar ik weet zelf niet goed hoe dat werkt.” Ik gaap haar aan. Mijn derdejaars-stagiaire zit in de laatste rechte lijn richting haar diploma. Tijdens haar laatste stage krijg ik, als ‘ervaren’ leerkracht, de tijd om haar alle kanten van het leraar-zijn te tonen. Volgend schooljaar zal ze er alleen voor staan.
Het spijt me. Niet elke leerkracht is een goede leerkracht. Dat weet u en dat weet ik. En we aanvaarden het. In Vlaanderen heeft 98% van de werkzame leerkrachten (TALIS, 2013) een diploma om les te mogen geven. En als ze een diploma hebben, dan zal het toch wel in orde zijn, niet? Niet dus. Uit onderzoek blijkt dat de lerarenopleiding onvoldoende tijd en middelen heeft om de studenten beroepsklaar te maken. Startende leerkrachten zijn geïnitieerd in het beroep. Op drie jaar tijd verwerven ze de nodige vakkennis en leren ze hoe ze didactisch en pedagogisch moeten handelen. Lerarenopleiders doen meer dan hun best om hen zo goed mogelijk voor te bereiden op het werkveld. Maar de kloof tussen de opleiding en het werkveld blijkt groot. Hoe kan het ook anders?
Het belang van goede leerkrachten is groot. Leerkrachten vormen jongeren, helpen hen groeien en keuzes maken.
Het beroep van leraar is de laatste jaren sterk geëvolueerd. Leerkrachten brengen niet meer louter kennis over. Ze vormen jongeren, helpen hen groeien en keuzes maken. Ze proberen jonge mensen op te voeden tot kritische burgers in deze snel evoluerende, multiculturele samenleving. Voor een samenleving is onderwijs cruciaal en zal het steeds cruciaal zijn. Scholen zijn de enige instellingen waar zo goed als elk kind naar toekomt, ongeacht in welk hoekje van de maatschappij zijn bed staat. Elke morgen stroomt de hele maatschappij – in miniatuur- de scholen binnen. De leerkrachten zorgen voor alle kinderen en jongeren die naar school komen zodat zij later zorg kunnen dragen voor de samenleving, die ze vormen. Het belang van goede leerkrachten is groot. Sommigen vergelijken de leerkrachten van nu met Zwitserse zakmessen, en terecht.
Maar kan dat? Is het realistisch dat jongvolwassenen die starten in de lerarenopleiding op drie jaar tijd een Zwitsers zakmes worden, terwijl het verwachtingspatroon soms zelfs proporties aanneemt van een hele gereedschapskist? En is dit dan enkel de verantwoordelijkheid van de lerarenopleiders?
Het Biesta-rapport (2013) concludeert dat je niet getraind kunt worden tot leerkracht maar dat het leerkracht worden een proces van continue vorming is. Dit vormingsproces moet inherent zijn aan het beroep van een leerkracht. Kritisch reflecteren over de eigen lespraktijk zou een vanzelfsprekendheid moeten zijn. Net zoals de gezonde ambitie om het steeds beter te willen doen. Jammer genoeg is dit geen algemeen gegeven onder het onderwijzend personeel. De interpretatiekaders over wat goed onderwijs is, lopen sterk uiteen. De lerarenopleiders beschouwen het werkveld vaak als te conservatief. Datzelfde werkveld kijkt kritisch naar de uitstroom van kersverse leerkrachten.
Er moet iets gebeuren om de uitstroom van afgestudeerde leerkrachten te versterken, om de kloof tussen de lerarenopleiding en het onderwijsveld te overbruggen, om ervaren leerkrachten toch warm te houden voor vernieuwing en om elke onderwijsbetrokkene een kritische, reflecterende houding aan te meten. Kortom: het hele onderwijsveld moet professionaliseren.
Geef elke startende leerkracht een een vierde jaar waarin hij het hele schooljaar lang begeleid wordt door een ervaren collega.
Een georganiseerde samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen kan een lift zijn in professionalisering voor elke partij. Geef elke startende leerkracht een vervolmakingsperiode (lees: een vierde jaar) waarin hij het hele schooljaar lang begeleid wordt door een ervaren collega met de ruggensteun van de lerarenopleiders. De ervaren leerkracht krijgt de kans om zijn ervaringen te delen en om op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkeling in onderwijsland. De nu nog veelal vlakke loopbaan van leerkrachten wordt op slag uitdagender. Voor de lerarenopleider impliceert dit nauw en langdurig contact met het werkveld. Dankzij de vervolmakingsperiode krijgen lerarenopleiders bovendien meer tijd om elke student de vereiste vakkennis en alle basiscompetenties van de leraar bij te brengen, zodat ze sterk(er) kunnen uitstromen.
Leerkrachten vormen wordt dan een gedeelde verantwoordelijkheid tussen de opleiding en het werkveld. Feedback blijft het sleutelelement in elk verbeteringsproces. Iedereen heeft nood aan feedback. Iedereen heeft recht op feedback, ongeacht hoe rijk zijn ervaring is.
Elke leerkracht kan een goede leerkracht worden. Geef hen feedback en groeitijd. Er is zeker voldoende potentieel.
We zetten ons in een leeg klaslokaal. Ik leg haar uit hoe de regel van drieën een passe-partout-oplossing kan zijn voor vraagstukken. Ik sta stil bij de grondredenen van mijn automatismen. Samen zoeken we de meest optimale werkvorm. Ze komt er wel, deze leerkracht in spe. Ze moet gewoon nog groeien, met de hulp van ervaren collega’s.
4 reacties
En helaas is niet elke stagebegeleider een goede stagebegeleider
Natuurlijk is niet elke leerkracht een goede leerkracht. Net zoals niet elke kok een goede kok is, niet elke advocaat een goede advocaat is of zoals niet elke postbode een goede postbode is.
Maar dat mag geen excuus zijn om de lat voor (toekomstige) leraren niet zeer hoog te leggen. Leraren zijn dé belangrijkste factor voor het leerproces van de leerlingen. Dus mag de samenleving veeleisend zijn voor de Vlaamse leraren. Heel wat leraren zijn geëngageerde, hardwerkende professionals die geapprecieerd worden door hun leerlingen, de ouders en de collega’s.
Mijn advies om meer van die fantastische leraren te krijgen in het Vlaamse onderwijs zou zijn:
* veeleisend blijven zijn voor studenten in de lerarenopleiding
* inzetten op teamwerk in scholen: je kan niet van een leraar verwachten dat hij/zij expert is in alles
* professionele ontwikkeling stimuleren tijdens de volledige loopbaan
* in de lerarenopleiding én de nascholing blijven inzetten op vakdidactische expertise van leraren
Opleiding , opleiding , opleiding. De opleiding zou niet mogen stoppen na die drie jaar maar zou moeten doorlopen gedurende de gehele carrière. Vervang de 2 halve dagen pedagogische studiedag door 6 weken opleiding, vrij de keizen tijdens 15 weken durende vakantieperiode. Computer- en informaticavorming en sociale vorming horen daar zeker bij. Want zoals staat in het artikel : onderwijs : ” vormen jongeren, helpen hen groeien en keuzes maken. Ze proberen jonge mensen op te voeden tot kritische burgers in deze snel evoluerende, multiculturele samenleving”, maar niet elke leerkracht kan omgaan met die sociale vorming van leerlingen. Het durft wel fout te lopen en kinderen worden soms geheel onterecht te kijk gezet bij hun klasgenoten waardoor pestgedrag tussen leerlingen kan ontstaan.
Ik heb dit al duizend maal herhaald en zal dit opnieuw herhalen. Zoals u zelf aangeeft, kunnen leerkrachten vergeleken worden met een Zwitsers zakmes. En dit is bijna onmogelijk, zelfs als men de lerarenopleiding zou hervormen. Leerkrachten kunnen nu eenmaal geen expert zijn in alle facetten van het inhoudelijk, didactisch en vooral pedagogisch handelen. Daarom dat ik pleit voor een professioneel middenkader van diverse (universitaire) experten. Soms is het namelijk nodig dat er vanuit een theoretisch kader gekeken wordt naar een onderwijskundig probleem. Deze experten moeten zowel ondersteuning bieden aan de leerkrachten als de leerlingen.
U hebt inderdaad gelijk dat de meningen met betrekking tot kwalitatief onderwijs strek uiteenlopen en dit is ook eigen aan ons Vlaamse onderwijs. Voor mij is kwalitatief onderwijs gelijk aan de value added: hoe ver laat een school of een leerkracht een leerling springen?
Ik ben akkoord met uw voorstel om beginnende leerkrachten te laten coachen door ervaren leerkrachten. Maar langs de andere kant zijn nieuwe ideeën van beginnende leerkrachten soms heel ontwapenend en verfrissend en kunnen deze leiden tot interessante onderwijsvernieuwingen binnen een school. Dit geeft u inderdaad aan en beschouwt u terecht de coaching als een win-win situatie. Het is namelijk zo dat uit onderzoek blijkt dat beginnende leerkrachten er vaak de brui aan geven omdat ze geen gehoor vinden met betrekking tot hun vernieuwende ideeën.
Maar ik blijf erbij dat niet enkel de lerarenopleiding moet veranderd worden, ons hele Vlaamse onderwijs heeft een opfrisbeurt nodig.