Column

Tackel het taboe

Psychiater Uus Knops: “Iedereen is psychisch kwetsbaar”

Tackel het taboe

Nieuwe patiënten schrikken vaak als ze me zien. Ze hadden geen jonge, vrouwelijke psychiater verwacht. Ik weet niet of dat met mijn naam te maken heeft, of met het vastgeroeste idee dat een psychiater een man is, en Sigmund, Dirk of Peter heet.

Er blijken heel wat wilde ideeën te leven over psychiaters. Dat wij dwars door mensen heen kunnen kijken. Dat er bij ons ook een hoek af moet zijn. Dat wij een sigaar roken terwijl patiënten languit op onze sofa liggen. Of dat we altijd in het zwart gekleed gaan, al dan niet met de obligate zwarte bril. Dat we er au fond niet toe doen, of net dat we in staat zijn om àlles op te lossen.

Herkenbaar? Het ene idee klopt nog minder dan het andere. En toegegeven, ik heb ook wel eens zin om te verzwijgen dat ik psychiater ben. Er zijn minder gênante beroepen om mee voor de dag te komen.

Patiënten zien ziekteverlof als zwaktebod, pillen slikken als pleister op een imaginaire wonde.

Meer nog dan die ideeën die leven over psychiaters, die mogelijk de drempel verhogen om naar een psychiater te stappen, bestaan er oordelen over psychiatrische patiënten. De gevolgen daarvan zijn van een categorie ernstiger. Het stigma heeft een impact op de lijdensdruk in al zijn complexiteit, maar ook op het starten van een behandeling. Wie psychisch ziek is, moet opboksen tegen de ziekte én het bijbehorende taboe. Ik merk in mijn consultaties regelmatig dat mensen gebukt gaan onder het juk van het taboe. Het sissend geluid van het stigma zodra ik mijn stempel op een ziektebriefje zet. Patiënten uiten hun angst voor vooroordelen. Ze zien ziekteverlof als zwaktebod, pillen slikken als pleister op een imaginaire wonde.

Die wonde is niet imaginair. Het probleem is niet op te lossen door je eenvoudigweg te herpakken. Mensen maken wat mee. Er komt veel ellende de spreekkamer binnen, ellende die wel weegt, zelfs al is de zwaarte van het verhaal maar een fractie van de zwaarte in werkelijkheid.

Het is geen kwestie van wij en zij. Het is een spectrum waarin kwetsbaarheid en gekwetstheid allerlei gedaantes kan aannemen.

Het kan tegelijkertijd heel mooi zijn om te zien hoe mensen met die ellende omgaan. Hoe ze omvallen en weer recht komen. Hoe ze veerkrachtig zijn en vaak heel moedig. Moedig vaak door zich juist kwetsbaar op te stellen. Sterk in hun broosheid. Weerbarstig ondanks hun breuklijnen. Bijvoorbeeld door naar hun kinderen toe niet langer de schijn hoog en alle ballen in de lucht te houden, maar ook eens op de zetel gaan liggen met de ballen gevallen. Of op het werk voorzichtig vertellen dat ze een antidepressivum nemen en daarmee de eer toebedeeld krijgen vergelijkbaar met die van Selah Sue.

Wie is psychisch kwetsbaar? Strikvraag. Iedereen is psychisch kwetsbaar. Toch? Het is geen kwestie van wij en zij, van de kwetsbaren en de onkwetsbaren. Het is een spectrum, een continuüm waarin kwetsbaarheid en gekwetstheid allerlei gedaantes kunnen aannemen. De verhalen en mensen in je omgeving, met of zonder rode neus, met wie je straks de toog, de bus of het bed deelt, we maken allemaal deel uit van dat continuüm. Laat ons niet langer denken dat het een zij-verhaal is, laat ons het verdomde taboe tackelen. 

***

Eén op vier mensen krijgt vroeg of laat af te rekenen met min of meer ernstige psychische problemen. Wanneer iemand de drempel over is om de stap naar de hulpverlening te zetten, volgen er nog een heleboel drempels in de zin van wachtlijsten en het vinden van de juiste behandeling. Daarom is het belangrijk om meer over onze geestelijke gezondheid te praten en het taboe te tackelen. Meer info op www.geestelijkgezondvlaanderen.be

1 op de 5 Vlaamse jongeren kampt met psychische problemen, vaak met zware gevolgen. Op 5 december organiseren VTM, Qmusic en Belfius de eerste Rode Neuzen Dag om geld in te zamelen voor een betere opvang van jongeren met psychische problemen.

Onder de naam ‘Studio Stigma, tackel het taboe’ vindt op 17 december in de Studio in Antwerpen een grote participatiedag plaats waarbij een 100-tal mensen van verschillende pluimage aan het denken, praten en werken gaat. Hun doel is acties te genereren die het taboe dat rust op psychiatrie kunnen tackelen. Meer info vind je hier.

Illustratie: Marieke De Munck

Schrijf je reactie

3 reacties
  • bedankt voor dit artikel, Uus ok dat over burn out. waow.
    danielle

  • Sophie says:

    blij dat dit thema steeds meer publiek gaat, op een gebalanceerde manier. Hier bij Charlie toch, blijkbaar zijn de reacties op Daelemans ‘outing’ aan de grove kant. Er mag dus nog getimmerd worden. Is er een patiëntenvereniging die aan meer erkenning voor psyproblemen werkt?

    • Uus says:

      Dag Sophie, je hebt absoluut een punt: er is nog werk aan de winkel, maar we zijn blij met alle kleine en grote timmerwerken. De vereniging die zich het meest inzet voor erkenning van psychische problemen is de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid. Het is weliswaar geen echte patiëntenvereniging, maar wel een patiënten-belangen-vereniging.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen